Ütopik Metinlerdeki Şehir Kavramı Bağlamında Mardin-Yenişehir Üzerine Güncel Bir Değerlendirme

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 2, 104 - 125, 31.10.2024

Necip Uyanık

https://doi.org/10.63046/ijms.1537998

Öz

Ütopyalarda siyaset, devlet, toplum ve birey üzerine felsefî anlayışlar ortaya konulmakla birlikte şehir hakkında da ayrıntılı bilgilere yer verilmiştir. Yaşanılan şehrin real kaotik durumundan hareketle ütopik ve ideal bir şehir düşünmek veya düşlemek her zaman için ilgi çekici bulunmuştur. Bu nedenle ütopyalarda şehrin düzeni, sokakların durumu, evlerin yapısı gibi konular gündeme getirilmiştir. Buna göre her ütopyada bir şehir politikası her zaman varolmuştur. Platon’un Devlet eserinden Thomas More’un Ütopya eserine kadar şehrin durumu ve düzeni üzerine esaslı araştırmalar yapılmış olduğunu görebiliriz: Şehir veya site nasıl olmalıdır? Şehrin surları hangi yükseklikte olmalıdır? Her şehirde kaç ev olmalıdır? Evlerin düzeni ve boyutu hangi kriterlere göre belirlenmelidir? Tüm bu soru(n)ların ütopyalarda geçtiği kadar modern çağdaki herhangi bir şehir için de geçerli olabileceğini varsaymak gerekir. Ancak şehir için herhangi bir ütopyası veya modern tabirle bir şehir planı ve projesine sahip olunamaması durumunda kaotik bir durumla karşılaşmak kaçınılmaz olur. Sadece bir şehir ütopyasına veya politikasına sahip olmanın da yeterli olmadığını ifade etmek gerekir. Öyleyse şehir politikası sadece ehil kişiler tarafından oluşturulan bir bilim insanları topluluğu tarafından kararlı bir şekilde pratikte gerçekleştirilmelidir. Tüm bu sorgulamalar doğrultusunda Mardin şehrinin yapısı üzerine real ve ütopik bir değerlendirme yapmak gerektiği apaçık ortadadır. Çünkü Mardin, bilhassa, “Yenişehir” diye tabir edilen kısmı için herhangi bir şehir planı olmadığını ifade etmek gerekir. Mardin’in içinde bulunduğu durum tam olarak kaotiktir, çünkü bu şehir ideal bir tasarıdan yoksun bir şekilde yapılanmaktadır. Bu yönüyle distopik ütopyalardaki korku şehrine dönüşmesi kaçınılmazdır. Ulaşımdan altyapıya, çevre düzenlemesinden çok katlı yapıların gelişigüzel inşa edilmesine dek bu durum kolayca anlaşılabilir. Bu doğrultuda Mardin’in içinde bulunduğu sorunlar, felsefî ve ütopik bir analiz yoluyla tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ütopya, Felsefe, Şehir, Mardin

A Current Evaluation on Mardin-Yenişehir in the Context of the City Concept in Utopian Texts

Öz

In utopias, philosophical understandings of politics, state, society, and individual are presented, and detailed information about the city is also included. Thinking or dreaming of a utopian and ideal city based on the real chaotic situation of the city in which we live has always been found interesting. For this reason, issues such as the order of the city, the condition of the streets, and the structure of the houses have been brought to the agenda in utopias. Accordingly, there has always been a city policy in every utopia. We can see that from Plato’s Republic to Thomas More’s Utopia, there have been fundamental studies on the condition and order of the city: How should the city or site be? How high should the city walls be? How many houses should there be in each city? According to what criteria should the order and size of the houses be determined? It is necessary to assume that all these questions are valid for any city in the modern age as well as for utopias. However, if there is no utopia or, in modern terms, a city plan and project for the city, it is inevitable to encounter a chaotic situation. It should be stated that having only a city utopia or policy is not enough. Therefore, city policy should only be implemented in practice by a group of scientists formed by competent people. In line with all these questions, it is obvious that a real and utopian assessment should be made of the structure of the city of Mardin. Because it should be stated that there is no city plan for Mardin, especially for the part called “Yenişehir”. The situation that Mardin is in is completely chaotic because this city is structured without an ideal design. In this respect, it is inevitable for it to turn into a city of fear in dystopian utopias. This situation can be easily understood from transportation to infrastructure, from landscaping to the haphazard construction of multi-story buildings. In this direction, the problems that Mardin is in will be discussed through a philosophical and utopian analysis.

Anahtar Kelimeler

Utopia, Philosophy, City, Mardin

Kaynakça

• Aksu, Yekbun E. ve Çırak, Altınörs A. (2018). Mardin Tarihi Kent dokusunda form değişiminin incelenmesi. Değişen Kent, Mekân ve Biçim Türkiye Kentsel Morfoloji Araştırma Ağı II. Kentsel Morfoloji Sempozyumu. 725-739. https://tnum.org.tr/index.php/tnum/article/view/132/180
• Aktaş, N. K. ve Yirmibeşoğlu, F. (2023). Şehir ve Bölge Planlama, İstanbul Üniversitesi–Cerrahpaşa Yayınevi.
• Akyüz, Y. (2024). Platon’un Diyaloglarında Şehir Algısı. Beytulhikme An International Journal of Philosophy, 14/2, 459-484. http://dx.doi.org/10.29228/beytulhikme.71416
• Bacon, F. (2021). Yeni Atlantis. (Çev. Çiğdem Dürüşken). Alfa Yayınları.
• Becermen, M. (2015). Kent ve Felsefe ilişkisi üzerine. Kaygı Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, 25, 9-18. https://doi.org/10.20981/kaygi.288011
• Begel, Egon E. (1996). Kentlerin doğuşu. Cogito Dergisi, 8, 7-16. (Çev. Özden Arıkan.) Yapı Kredi Yayınları.
• Brun, J. (2007). Platon ve Akademia. (Çev. İsmail Yerguz). Dost Kitabevi Yayınları.
• Campanella, T. (2004). Güneş Ülkesi. (Çev. Veysel Atayman). Bordo Siyah Yayınları.
• Cansever, T. (1996). Şehir. Cogito Dergisi, 8, 125-129. Yapı Kredi Yayınları.
• Demirkan, T. (1996). Tarih Boyunca Kuşatılan Özgürlük Adaları: Kentler. Cogito Dergisi. 8, 17-22. Yapı Kredi Yayınları.
• Engels, F. (2003). Konut Sorunu. Eriş Yayınları.
• Farabî. (2001). El-Medinetü’l-Fazıla. (Çev. Nafiz Danışman). MEB Yayınları.
• Heidegger, M. (1996). Kentin Felsefesi. Cogito Dergisi, 8, 67-70. (Çev. Olcay Kunal). Yapı Kredi Yayınları.
• Hugo, V. (1996). Kentin Felsesefi. Cogito Dergisi, 8, 63-66. Yapı Kredi Yayınları.
• Kalak, M. ve Bakar, S. (2021). Geleneksel Mardin’den Yeni Mardin’e: Ayrışma, Kimliksizleşme, Aidiyetsizlik. Euroasia Journal of Mathematics, Engineering, Natural & Medical Sciences, 8(14), 65–85. https://doi.org/10.38065/euroasiaorg.483
• Karagülle, C. (2009). Yerel Verilerin Konut Tasarım Sürecinde Değerlendirilmesi: Mardin Örneği, Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Koçal, Ahmet V. (2022). Türkiye’de bir turizm politikası ve sektörü olarak “Medeniyet” söylemi: “Mardin Modeli” Üstüne Eleştirel Bir Giriş. Şehir ve Medeniyet Şehir Araştırmaları Dergisi, 8/17, 213-231.
• Küçük, M. (2013). Aidiyetin Mekânı: Mardin’de Kimlik ve Mekânın Değişimi. İdealkent, 4(9), 114-137. https://dergipark.org.tr/tr/pub/idealkent/issue/36682/417576
• Küçük, M. (2020). Sempozyum Bildirilerindeki Mardin Mimarlık Tarihi Anlatıları Üzerine Bir Sorunsallaştırma Denemesi. International Journal of Mardin Studies, 1(1), 65-79. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijms/issue/62984/956850
• Lynch, K. (1996). Metropol modelleri. Cogito Dergisi, 8, 97-111. (Çev: Emre Azizlerli). Yapı Kredi Yayınları.
• Meyerson, M. (1996). Ütopya Gelenekleri ve Kentlerin Planlanması. (Çev: Yurdanur Salman). Cogito Dergisi, 8, 113-124. Yapı Kredi Yayınları.
• More, T. (2000). Ütopya. (Çev. Mina Urgan). Kaynak Yayınları.
• Platon. (2010a). Devlet. (Çev. Sabahattin Eyüboğlu ve M. Ali Cimcoz). Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Platon. (2010b). Gorgias. (Çev. Melih Cevdet Anday). Remzi Kitabevi.
• Platon. (2010c). Protagoras. (Çev. Tanju Gökçöl). Remzi Kitabevi.
• Platon. (2007). Yasalar. (Çev. Candan Şentuna ve Saffet Babür). Kabalcı Yayınevi.
• Olgun, H. (2010). Ütopya’dan Distopya’ya: “Modern Şehircilik” ve Kritiği. İdealkent Dergisi. 1, 96-111. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/460254
• Orwell, G. (1960). Bindokuzyüz Seksendört. (Çev. Haldun Derin). Maarif Basımevi.
• Shaukland, G. (1996). Tarihi Değeri Olan Kentlere Neden El Atmalıyız. (Çev. Kâmran Tuncay). Cogito Dergisi, 8, 23-35. Yapı Kredi Yayınları.
• Taşar, E. S. (2021). Şehir, Mimarlık ve Efsane. Düşünen Şehir Dergisi, 15, 50-55. https://www.kayseri.bel.tr/uploads/edergiler/pdf/dusunen_sehir_15_web.pdf
• Uygur, N. (1996). Kentler, Köyler. Cogito Dergisi, 8, 131-152. Yapı Kredi Yayınları.
• Yıldırım, G. (2019). Orwellyen Distopya Eşliğinde İnsana, Kültüre ve Şehre Bakmak. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6/34, 152-165. https://dx.doi.org/10.16990/SOBIDER.4716
• Web Kaynakları
• URL.1:https://www.kentselstrateji.com/wp-content/uploads/V-31_Mardin.pdf (e.t. 01.10.2024).
• URL.2:https://www.sabah.com.tr/mardin/2021/11/17/bu-ilcede-carpik-kentlesme-giderek-artiyor (e.t. 03.10.2024).
• URL.3:https://mardinhaber.com.tr/haber/9590518/turkiyenin-en-carpik-kentlesen-sehri-mardin (e.t. 04.10.2024).