ORTAOKUL ÖĞRENCİLERİNİN TÜRK KÜLTÜR TARİHİ AÇISINDAN HALI VE KİLİM MOTİFLERİNİN DİLİ HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ- PAZIRIK HALISI ÖRNEĞİ-

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 4, 74 - 98, 30.04.2018

Tuğba Özdemir , Mehmet Ali Çakmak

Öz

Geçmiş kültürlerde
insanlar sembolik anlatımı yazı diline göre daha sık kullanmışlardır. Kilim ve
halı sanatı diğer el sanatı dallarında olduğu gibi tarihe tanıklık etmiş ve
Türk kültür tarihimizin belgesi olarak günümüze kadar gelmiştir. Bu çalışmanın
amacı “El sanatlarımıza sahip çıkmak, geçmişe sahip çıkmak, geleceğe ışık
tutmaktır” sözüne katkı sağlamak amacıyla ortaokul öğrencilerinin Türk kültür
tarihi açısından halı ve kilim motiflerinin dili hakkındaki görüşlerini
incelemektir. Tarihimizi Bozkır kültüründen günümüze getiren sanat değerlerini
böyle çalışmalarla geleceğe taşımak gerekmektedir. Ortaokul öğrencilerinin
sahip oldukları kültürel görüşlerini incelemenin alan yazınına katkı
sağlayacağı düşünülmektedir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden görüşme
kullanılmıştır. Çalışma grubunu; amaçlı örnekleme yöntemlerinden kolay
ulaşılabilir örneklem oluşturmuştur. Bu kapsamda çalışma grubuna; 65 yedinci ve
32 sekizinci sınıftan olmak üzere 97 öğrenci katılmıştır. Veri toplama aracında
“halı ve kilim”, “Pazırık halısı” ve bunların motiflerine yönelik hazırlanmış 4
açık uçlu soru kullanılmıştır. Elde edilen veriler içerik analizi yöntemiyle
çözümlenmiştir. Araştırmanın sonucunda, öğrencilerin genel olarak halı ve
kilimle ilgili Türk kültürünü yansıtan, el sanatı, ev eşyası ve insan yaşantısı
ürünü gibi benzer özellikleri benimsedikleri görülmektedir. Pazırık halısı
hakkında pek b*ilgilerinin
olmadığı görülmektedir. Örnek halı ve kilim motiflerini genelde doğru
yorumladıkları görülmüştür.

---

 

Anahtar Kelimeler

Türk kültür tarihi, halı –kilim motifleri, Pazırık Halısı, ortaokul öğrencileri

Kaynakça

• KAYNAKÇAArslanoğlu, İ. (2016). Bilimsel Yöntem ve Teknikleri Ders Notları (91). Ankara.Aksoy, M. (2001). Türk Cumhuriyetlerinde ve Türkiye’de Halı-Kilim ve Mezar Taşlarındaki Mezar Damgalar, Ankara: TürkYurdu DergisiKaramağaralı, B. (1998), "Halı Sanatı Üzerine", Türk Soylu Halklarının Halı, Kilim ve Cicim Sanatı Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri, 27-31 Mayıs, Kayseri. s. 175-185
• Deniz, B. (2005), Anadolu-Türk Halı Sanatının Kaynakları. Sanat Tarihi Dergisi. Nisan, s. 79-103Diyarbekirli, N. (1972).Hun Sanatı (140). İstanbul. Milli Eğitim Basımevi. Erbek, M. (2002). Çatalhöyük’ten Günümüze Anadolu Motifleri. Ankara. T.C Kültür Bakanlığı. Ergen, B. (2010). Yozgat Yöresi Kilim, Cicim ve Zili Örneklerinin Renk, Motif ve Kompozisyon Özellikleri. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.Genç, R. (1998). " Kaşgarlı Mahmut'a Göre 11. Yüzyılda Türklerde Dokuma ve Yaygı İşleri", Türk Soylu Halklarının Halı, Kilim ve Cicim Sanatı Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri, 27-31 Mayıs, Kayseri. s. 131-135.Uraz, M. (1967). Türk Mitolojisi (132). İstanbul: Hüsnütabiat Matbaası.Tekçe, F. (1998). "Pazırık Halısı", Türk Soylu Halklarının Halı, Kilim ve Cicim Sanatı Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri, 27-31 Mayıs 1996, Kayseri. s. 313-320Kırzıoğlu (Görgünay), N. (1995). Altay’lardan Tuna Boyuna Türk Dünya’sında Ortak Motifler Halılar, Benzeri Dokumanlar, Giysiler, Mimari Eserlerde Değişik Eşya ve Paralarda. Ankara: Türksoy YayınlarıKırzıoğlu (Görgünay), N. (1998). "Altaylarda Pazırık Kurganı'nda Çıkan Motiflerin Anadolu ve Türk Cumhuriyetleri'nde Yaşayan İzlerinden Bazı Örnekler", Türk Soylu Halklarının Halı, Kilim ve Cicim Sanatı Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri, 27-31 Mayıs, Kayseri. s. 137-150Rosanyi, L. (1971). Türklerde Halıcılık Terimleri ve Halıcılığın Menşei. Türk Kültürü Dergisi, Sayı: 103. s: 615Milli Eğitim Bakanlığı,(2014).İlköğretim 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders KitabıYurtsever, M.R., H, Erkul., D. K., Morkoç. (2013).Örneklerle Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntem ve Teknikleri. Ankara: Detay Yayıncılık.Motif 1: "https://yandex.com.tr/gorsel/search?text=akrep%20motifi&img_url=https%3A%2F%2Fwww.dekoloji.com%2Fwp-content%2Fuploads%2F2015%2F04%2FAkrep-motif.gif&pos=0&rpt=simage"& HYPERLINK "https://yandex.com.tr/gorsel/search?text=akrep%20motifi&img_url=https%3A%2F%2Fwww.dekoloji.com%2Fwp-content%2Fuploads%2F2015%2F04%2FAkrep-motif.gif&pos=0&rpt=simage"rpt=simage 2017 adresinden alındı.Motif 2: "https://yandex.com.tr/gorsel/search?text=a%C5%9Fk%20birle%C5%9Fim%20motifi&img_url=https%3A%2F%2Fwww.kilim.com%2Fimages%2FContent%2Fmotifs%2Flove_and_unison_kilim_motifs_thumb.jpg&pos=16&rpt=simage"rpt=simage 2017 adresinden alındı.Motif 3: "https://yandex.com.tr/gorsel/search?text=bereket%20motifi&img_url=http%3A%2F%2Fwww.siskoosman.com%2Fimages%2Fmotifs%2Fmot_fer.jpg&pos=4&rpt=simage"rpt=simage 2017 adresinden alındı.Motif 4: "https://yandex.com.tr/gorsel/search?text=%C3%A7engel%20motifi&img_url=https%3A%2F%2Fwww.kilim.com%2Fimages%2Fcontent%2Fmotifs%2Fhook_kilim_motifs_4.gif&pos=14&rpt=simage"rpt=simage 2017 adresinden alınmıştır.Motif 5: "https://yandex.com.tr/gorsel/search?text=eli%20belinde%20motifi&img_url=https%3A%2F%2Fuqusturk.files.wordpress.com%2F2011%2F05%2Felibelinde-26.jpg&pos=1&rpt=simage"rpt=simage 2017 adresinden alındı.Motif 6: "https://yandex.com.tr/gorsel/search?text=el%20parmak%20tarak%20motifi&img_url=https%3A%2F%2Fwww.kilim.com%2Fimages%2Fcontent%2Fmotifs%2Fhand_finger_comb_kilim_motifs_1.gif&pos=19&rpt=simage"rpt=simage 2017 adresinden alındı.Motif 7: "https://yandex.com.tr/gorsel/search?text=g%C3%B6z%20motifi&img_url=https%3A%2F%2Fs-media-cache-ak0.pinimg.com%2F564x%2F12%2F0d%2Fd2%2F120dd271daa15d1dab651bca9032d367.jpg&pos=3&rpt=simage"rpt=simage 2017 adresinden alındı.Motif 8: "https://yandex.com.tr/gorsel/search?text=hayat%20a%C4%9Fac%C4%B1%20motifi&img_url=https%3A%2F%2Fs-media-cache-ak0.pinimg.com%2F236x%2F07%2F5e%2Feb%2F075eebadafecb5467090dd7b6d02585e.jpg&pos=8&rpt=simage"rpt=simage 2017 adresinden alındı.Motif 9: "https://yandex.com.tr/gorsel/search?text=ko%C3%A7%20boynuzu%20motifi&img_url=http%3A%2F%2Fwww.siskoosman.com%2Fimages%2Fmotifs%2Fmot_ram.jpg&pos=3&rpt=simage"rpt=simage 2017 adresinden alındı.Motif 10: "https://yandex.com.tr/gorsel/search?text=kurt%20izi%20motifi&img_url=https%3A%2F%2Fwww.kilim.com%2Fimages%2FContent%2Fmotifs%2Fwolfs_mouth_kilim_motifs_thumb.jpg&pos=3&rpt=simage"rpt=simage 2017 adresinden alınmıştır.Motif 11: "https://yandex.com.tr/gorsel/search?p=1&text=ku%C5%9F%20motifi&img_url=http%3A%2F%2Fwww.britishmuseum.org%2Fcollectionimages%2FAN00872%2FAN00872062_001_l.jpg&pos=57&rpt=simage"rpt=simage 2017 adresinden alınmıştır.Motif 13: "https://yandex.com.tr/gorsel/search?text=p%C4%B1trak%20im%20motifi&img_url=http%3A%2F%2Fimg.webme.com%2Fpic%2Fs%2Fsevgibilal%2Fimg154c.jpg&pos=3&rpt=simage"rpt=simage 2017 adresinden alınmıştır.Motif 14: "https://yandex.com.tr/gorsel/search?text=sa%C3%A7%20ba%C4%9F%C4%B1%20motifi&img_url=http%3A%2F%2Fi1.wp.com%2Fanadoluturkmenleri.com%2Fwp-content%2Fuploads%2F2016%2F02%2Fmotifler_sac_bagi.jpg%3Fresize%3D665%252C120&pos=0&rpt=simage"rpt=simage 2017 adresinden alınmıştır.Motif 15: "https://yandex.com.tr/gorsel/search?p=2&text=su%20motifi&img_url=https%3A%2F%2Fevhayat.com%2Fwp-content%2Fuploads%2F2015%2F07%2Fsu-yolu-motifi-150x95.jpg&pos=61&rpt=simage"rpt=simage 2017 adresinden alınmıştır.Motif 16: "https://yandex.com.tr/gorsel/search?p=4&text=y%C4%B1ld%C4%B1z%20kilim%20motifi&img_url=https%3A%2F%2Fupload.wikimedia.org%2Fwikipedia%2Fcommons%2Fthumb%2F7%2F70%2FTurkish_carpet.jpg%2F700px-Turkish_carpet.jpg&pos=123&rpt=simage&lr=11503"lr=11503 2017 adresinden alınmıştır.Motif 17: "https://yandex.com.tr/gorsel/search?text=paz%C4%B1r%C4%B1k%20hal%C4%B1s%C4%B1&img_url=https%3A%2F%2Farhivurokov.ru%2Fvideouroki%2Fhtml%2F2014%2F05%2F14%2F98681813%2Fimg5.jpg&pos=1&rpt=simage"rpt=simage 2017 adresinden alınmıştır.Motif 18: "https://yandex.com.tr/gorsel/search?text=paz%C4%B1r%C4%B1k%20hal%C4%B1s%C4%B1&img_url=https%3A%2F%2Fdepts.washington.edu%2Fsilkroad%2Fmuseums%2Fshm%2Fshm06222_th.jpg&pos=18&rpt=simage"rpt=simage 2017 adresinden alınmıştır.Motif 19: "https://yandex.com.tr/gorsel/search?text=paz%C4%B1r%C4%B1k%20hal%C4%B1s%C4%B1&img_url=https%3A%2F%2Fs-media-cache-ak0.pinimg.com%2F236x%2Fc1%2F32%2F43%2Fc1324393d6bf0fe636089b3a43d471de.jpg&pos=7&rpt=simage"rpt=simage 2017 adresinden alınmıştır.Motif 20: "https://yandex.com.tr/gorsel/search?text=paz%C4%B1r%C4%B1k%20hal%C4%B1s%C4%B1&img_url=https%3A%2F%2Fxn--b1apmj9c.xn--p1ai%2Fblog%2Fwp-content%2Fuploads%2F2015%2F07%2Fkak-pravilno-sobrat-informaciyu-o-svoem-kovre-foto-5.jpg&pos=9&rpt=simage"rpt=simage 2017 adresinden alınmıştır.