ABDÜ’L-VAHHÂB B. CEMÂLE’D-DÎN YÛSUF B. AHMEDÜ’L- MEDÂ’İNÎ And KÂNÛNÇE FİˈT-TIBB

Yıl 2023, , 89 - 94, 31.12.2023

Nesrin Arı

https://doi.org/10.51540/ijof.1391890

Öz

Medical science is as old as human history. Maintaining health and trying to regain it is an essential issue for humans. Of course, the medical texts written in Anatolia, the home of great civilizations, are the source of the level reached in culture, civilization and science at that time. These are rich resources not only for medical science, but also for many branches of science such as linguistics, folklore and sociology. Medical texts, first translated and then written for the public, students and physicians through copyrighted works, shed light on many issues such as knowing the human body, protecting health and finding cures for diseases.
The work called El-Kanun fi't-Tıbb, written in Arabic by İbn-i Sina, one of the greatest physicians in history, who is well known today, was first summarized in Arabic by Çağmini and then translated and made available in Anatolia. Three copies of these texts, called Kânûnçe, in Turkish were identified, their similarities and differences were examined, and the texts were studied.
This study was compiled to introduce the book Kânûnçe fi't-Tıbb which was translated and written by Abdülvahhab especially for medical students, its author, language and content.

Anahtar Kelimeler

Kânûnçe, medical texts, traditional medicine, medicine in Anatolia, manuscripts

ABDÜ’L-VAHHÂB B. CEMÂLE’D-DÎN YÛSUF B. AHMEDÜ’L- MEDÂ’İNÎ VE KÂNÛNÇE FİˈT-TIBB

Öz

Tıp bilimi insanlık tarihi kadar eskidir. Sağlığı korumak ve yeniden kavuşmaya çalışmak insan için elzem bir meseledir. Büyük medeniyetlere yurt olan Anadolu’da yazılan tıp metinleri elbette o dönemde kültür, medeniyet ve bilimde gelinen seviyeye kaynaklık eder. Bunlar sadece tıp ilmi için değil, dilbilim, halkbilimi, sosyoloji gibi pek çok bilim dalı için de zengin kaynaklardır. Önceleri tercüme, daha sonra da telif eserlerle halk, talebe ve hekimler için kaleme alınan tıp metinleri, insan vücudunu tanıma, sağlığı koruma ve hastalıklara deva bulma gibi birçok konuya ışık tutmuştur.
Bugün de iyi bilinen, tarihin yetiştirdiği en büyük hekimlerden İbn-i Sina’nın Arapça olarak yazdığı El-Kanun fi’t-Tıbb adlı eseri, önce Çağmini tarafından Arapça özetlenmiş, sonra da Anadolu’da tercüme edilerek istifadeye sunulmuştur. Kânûnçe adı verilen bu metinlerden dili Türkçe olan üç nüsha tespit edilmiş, benzerlik ve farklılıkları incelenerek okunmuş ve metinler üzerinde çalışılmıştır.
Bu çalışma Abdülvahhab tarafından derlenmiş ve tercüme edilmiş, özellikle tıp öğrencileri için yazılmış olan Kânûnçe fi’t-Tıbb eserini, yazarını, dil ve muhtevasını tanıtmak amacıyla yazılmıştır.

Anahtar Kelimeler

: Kânûnçe, tıp metinleri, geleneksel tıp, Anadolu’da tıp

Kaynakça

• Arı, N. (2022). Kânûnçe fi't-tıbb Abd el-Vahhâb b. Cemaled-dîn Yûsuf b. Ahmed el-Medâini. (Giriş inceleme- çeviri yazılı metin- indeks). [Yayımlanmamış doktora tezi]. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi.
• Bayat, A. H. (2005). Abdülvehhâb bin Yûsuf ibn-i Ahmed el-Mardânî, Kitâbü'l-müntahab fi't-tıbb. Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği Yayınları.
• Bayat, A. H. (2001). Osmanlı sarayına sunulan ilk tıp kitabı müntahab. Tıp Tarihi Araştırmaları Dergisi. 38-50.
• Böler, T. (2013). Hekim Beşir Çelebi ve Mecmûʿatü’l-fevâyid adlı eseri. UTEK’13 Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi (s. 493-501) içinde. Saraybosna.
• Böler, T. (2014). Tercüme-i kâmilü’s-sınâ´a. Kesit Yayınları.
• Güven, M. (2005). Abdülvehhab bin Yusuf’un Müntehab-ı fîˈt-Tıbb’ı (Dil incelemesi-metin-dizin). [Yayımlanmamış doktora tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• İhsanoğlu, E. (1997). Osmanlı astronomi literatürü tarihi. IRCICA.
• Kara, N. Ağyar, N. (2017). Kitab-ı kanunçe, inceleme- metin- dizin. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Ökten, S. (1993). Çağmînî. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (C. 8, ss.182-183). TDV Yayınları.
• Şahin, H. (2007). Müntehib / dil özellikleri, metin, dizin, tıpkı basım. Uludağ Üniversitesi Yayınları.
• Türk, O. (2021). Hamzaname’nin 72. cildinde yer alan arkakik kelimeler. Hikmet Akademik Edebiyat Dergisi.