ENDERUNLU HASAN YÂVER’İN DİVÂNINDA TABİAT UNSURLARI

Yıl 2020, Sayı: 3, 91 - 136, 30.06.2020

Mikail Koştan

Öz

Tabiat kelimesi Arapça tab’ kökünden türemiştir. Varlık mutlak ve süreli olmak üzere iki yönlüdür. Tabiat yaratıcı güç tarafından yaratılan hareketler dizisidir. Tabiat, mazmûnların en önemli kaynağıdır. Enderunlu Hasan Yâver 18. Yüzyılın ikinci yarısında yaşamış bir Divan şairidir. Şiirlerinde saf ve duru bir üslup kullanan Yâver, âşıkane şiirler yazmıştır. Şiir bir duygular abidesidir. Şair, bu abideyi kendi hüzün ve sevinçleri ile inşa etmiştir. Yâver, şiirlerinde soyut somut ilişkisini iyi kurmuş ve kendi duygularını tabiata benzeştirerek anlatmıştır. Yâver tabiata bir âşık gözüyle bakmış, tabiattaki her bir güzellik unsurunu sevgiliye benzetmiştir. Yâver’in aşk anlayışı yüzyıllarca işlenmiş bir anlayışın devamıdır. Yâver tabiata tıpkı kendi üstatları gibi kendi seleflerinin gözüyle bakmıştır. Yâver divanında dört unsuru, hayvan ve bitkileri, vakit ve mevsimleri, koku ve renkleri âşıkane bir üslupla ele alınmıştır. Yâver’in divanında en fazla kullandığı unsur ateştir. Ateş, hararetin, aşkın ve dinamizmin bir sembolüdür. Yâver’in tabiat anlayışı statik değil dinamiktir. Çalışmamızda Enderunlu Hasan Yâver’in divanındaki tabiat unsurları tespit edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Divân, Yâver, Tabiat, Dört Unsur

Kaynakça

• Aksan, Doğan (2016). Şiir Dili ve Türk Şiir Dili (Dilbilim Açısından Bakış), Bilgi Yayınevi, İstanbul.
• Andrews, Walter G. (2000). Şiirin Sesi Toplumun Şarkısı, (Çev. Tansel Güney), İletişim Yayınları, Ankara.
• Ayvazoğlu, Beşir (1993). Aşk Eestetiği, Kapı Yayınları, İstanbul.
• Batislam H.Dilek, (2013) "Divan Şiirinde Su Ve Suyla İlgili Unsurlar", Geleneksel Türk Sanatında ve Edebiyatımızda Su, SFN Yayıncılık, Ankara, s.43-61.
• Batislam, H. Dilek. (2005) “Divan Şiirinde Sabâ” Osmanlı Araştırmaları, XXVI:. İstanbul, s. 95-117.
• Canım, Rıdvan (2016). Divân Edebiyatının Kaynakları, Akıl Fikir Yayınları, İstanbul.
• Çınar, Mustafa (2004) “16. Yüzyıl Divân Edebiyatında Bahçe Tasviri” A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı: 26, Erzurum, s. 149-158.
• Devellioğlu, Ferit (2007). Osmanlıca – Türkçe Ansiklopedik Lûgat.: Aydın, Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Dilçin, Cem (1983).Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, TDK Yayınları, Ankara.
• Düzgün, Ali Şaban (2003). “Tabiat”. DİA, C. 39, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları” İstanbul.
• Gölpınarlı, Abdülbaki (1945). Divân Edebiyatı Beyanındadır, Maramara Kitabevi, İstanbul.
• Gölpınarlı, Abdülbaki (1953). Şeyh Galip Hayatı Sanatı Şiirleri. Varlık Yayınevi Yayınları, İstanbul.
• İbrahim Hakkı (2016), Marifetnâme, Çelik yayınevi, İstanbul.
• İkbal, Muhammed (1958). Esrar-ı Hodi (Benliğin Sırları), Yenilik Basımevi, İstanbul.
• Kalkışım, Muhsin. (1994). Şeyh Galip Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Karlıağa, H. Bekir (1991). “Anâsır-ı Erbaa”. DİA, C. 3, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları” İstanbul.
• Kesik, Beyhan (e-makale), “Yâver”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü (TEİS), http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=3407 (Erişim Tarihi: 14.02. 2020).
• Koç, Murat. (1999) “ Tanzimat Dönemi Yazarları ve Çamlıca” İlmi Araştırmalar, S:8, s.145-176.
• Kurnaz, Cemal (1996). Hayâlî Bey Divânı’nın Tahlîli, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• Kurnaz, Cemal. (1996), “Gül” . DİA, C. 14, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları” İstanbul.
• Levend, Agâh Sırrı (2015). Türk Edebiyatı Tarihi, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Levend, Agâh Sırrı (2017). Divân Edebiyatı Kelimeler Ve Remizler Manzumlar Ve Mevhumlar, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Mum, Cafer (2006) “ Sebk-i Hindî’de beyit Yapısı, Paradoksal İmajlar ve Çoklu Duyumlama. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları I, s.108-141.
• Okutan, Yasemin (2009), Divân-ı Yâver. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Pala, İskender (1989). Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü, Kültür Bakanlığı Yayınlar, Ankara.
• Tarlan, Ali Nihad (1998). Fuzûlî Divânı Şerhi, Akçağ yayınları, Ankara.
• Üstüner, Kaplan (2010). Enderunlu Hasan Yâver (İnceleme-Metin-Çeviri-Dizin). Ankara: Birleşik Kitabevi Yay.
• Üstüner, Kaplan (e-kitap 2017). Yâver Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-194342/yaver-divâni.html (erişim tarihi: 08.01.2020).
• Yıldırım, Ali (2002). “Nedim’in Şiirlerinde Somutlaştırma”, Fırat Üniversitesi Sosyalbilimler Dergisi, 12(2): 211-218.
• Yıldırım, Ali (2004). “İslamın Tabiat Anlayışı ve Divân Şiirine Yansımaları”, Îlmi Araştırmalar Dergisi, 17(1): 155-173.
• Yıldırım, Ali (2015). “Mevlânâ’nın Eserlerinde Kuş Sembolizmi”, Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, (6): 235-247.
• Yıldırım, Ali; Akdemir, Ayşegül (2012). Söz Bir Ateş, Yılmaz Matbaacılık, Elazığ.