ROMAN ÇEVİRİLERİNDEKİ FARKLILIKLARIN BAĞLAMLARA OLUMSUZ ETKİLERİ

Yıl 2020, Sayı: 3, 10 - 25, 30.06.2020

Ozan Deniz Yalçınkaya Mustafa Yiğitoğlu

Öz

Edebî eserlerin çevirisi, diğer alanlardaki çevirilere göre daha fazla dikkat ve özen gerektirir. Çevirmenler, bağlamın tam olarak oluşması için her cümleyi, her kelimeyi doğru ve eksiksiz bir şekilde tercüme etmek zorundadırlar. Bu, bir yandan dil bilgisi yeterliliği gerektirirken diğer yandan kültürel birikimi de önemli kılar.
Bağlamda, söz konusu kelime ya da cümlenin hem kendinden önceki hem de kendinden sonraki kelime ve cümlelerle doğrudan ilişkisi dikkate alınır. Bir ifade ya da söz, metin içindeki bağlamdan bağımsız değildir. Çevirmenler, ifadenin ya da sözün anlamını okura eksiksiz hissettirmek için önceki ve sonraki dil birimlerini göz önünde bulundurmak ve buna göre uygun kelimeleri seçmek durumundadır. Özellikle edebî metinlerde ilk cümleler, bu bakımdan önem arz eder. Çünkü okurun zihninde ilk bağlam bu cümlelerle oluşur. Diğer edebî eserlerde olduğu gibi roman çevirilerinde de ilk cümleler önemlidir. Yazar farklı bölümlerde okura, olay örgüsüne bağlı olarak yeni hikâyeler anlatabilir. Her bölüm, bir yandan kendi içerisinde müstakil olarak yorumlanabilirken diğer yandan esas anlatıyla bağlantılıdır. Romanların ya da roman içerisindeki bölümlerin ilk cümleleri, diğer cümleler için bir bağlam unsuru olduğundan kusursuz olmalıdır. Romancı, anlatıyı oluştururken ilk cümleyi yazar ve sonrasındaki cümleleri buna bağlayıp metni dokur. Çevirmen de tercümelerinde ilk cümlelere, ilk paragraflara dikkat etmek zorundadır.
Bu makalede İki Şehrin Hikâyesi, Hayvan Çiftliği ve Çanlar Kimin İçin Çalıyor romanlarının farklı yayınevlerince yapılmış çevirileri, orijinal metinler dikkate alınarak incelenmiş ve tercüme farklılıkları tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca Suç ve Ceza, Madam Bovary ve Vadideki Zambak romanlarının farklı yayınevlerince yapılmış baskılarından da örnekler verilmiştir. Söz konusu romanların muhtelif bölümlerinin özellikle giriş paragraflarındaki çeviri farklılıkları dikkate alınmış, bunların bağlam ve anlam üzerindeki etkisi sorgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Roman, çeviri, bağlam, anlam

Kaynakça

• Balzac, Honore de (2006). Vadideki Zambak (Çev. Ali Kemal), Kitapzamanı Yayınları, Ankara. Balzac, Honore de (2008). Vadideki Zambak (Çev. Cemal Süreya), Alkım Yayınları, İstanbul. Başkan, Özcan (1978). “Dilde Çeviri İşlemi”, Türk Dili Çeviri Sorunları Özel Sayısı, Sayı 332, Ankara, s. 26-36. Dickens, Charles (2004). İki Şehrin Hikayesi (Çev. Füsun Elioğlu), Oda Yayınları, İstanbul. Dickens, Charles (2007). İki Şehrin Hikâyesi (Çev. Nurgül Durmuş), Elips Kitap, Ankara. Dickens, Charles (2012). A Tale of Two Cities. İlya İzmir Yayınevi, İzmir. Dostoyevski (1999). Suç ve Ceza I.Cilt (Çev. Ahmet Ekeş), Cem Yayınevi, İstanbul. Dostoyevski (2011). Suç ve Ceza I.Cilt (Çev. Yüksel Göktuğ), Morpa Yayınevi, İstanbul. Flaubert, Gustave (2006). Madam Bovary (Çev. Fisun Özgenç), Bora Yayıncılık, İstanbul. Flaubert, Gustave (2008). Madam Bovary (Çev. Celal Öner), Alkım Yayınları, İstanbul. Guessabi, Fatiha (2013). “The Cultural Problems in Translating a Novel from Arabic to English Language A Case Study: the Algerian Novel”, Arab World English Journal, Sayı 2, Malaysia, s. 224-232. Gürsel, Nedim (1978). “Çeviri Etkinliği ve Kültür”, Türk Dili Çeviri Sorunları Özel Sayısı, Sayı 332, Ankara, s. 21-26. Hemingway, Ernest (2004). For Whom the Bell Tolls, Arrow Books, London. Hemingway, Ernest (2004). Çanlar Kimin İçin Çalıyor (Çev. İbrahim Değirmenci), Beda Yayınları, İstanbul. Hemingway, Ernest (2005). Çanlar Kimin İçin Çalıyor (Çev. Yasemin Akbaş), Akvaryum Yayınevi, İstanbul. https://dictionary.cambridge.org/tr/ https://sozluk.gov.tr/ Orwell, George (1987). Animal Farm, Penguin Books, England. Orwell, George (2000). Hayvan Çiftliği (Çev. Sedat Demir), Şûle Yayınları, İstanbul. Orwell, George (2019). Hayvan Çiftliği (Çev. Celâl Üster), Can Yayınları, İstanbul. Özgü, Melâhat (1978). “Çeviride Uzmanlık Sorunu”, Türk Dili Çeviri Sorunları Özel Sayısı, Sayı 332, Ankara, s. 37-43. Saraç, Tahsin (1964). “Türk Dil Kurumu Ödüllerini Kazananlar-Tahsin Saraç”, Roman Özel Sayısı II, Sayı 159, Ankara, s. 304-305. Yetkin, Suut Kemal (1978). “Başarılı Çevirinin Koşulları”, Türk Dili Çeviri Sorunları Özel Sayısı, Sayı 332, Ankara, s. 43-45.