AFGANİSTAN ÖZBEK DILI VE EDEBIYATININ NÜFUS AÇISINDAN AKIŞI

Yıl 2020, Sayı: 4, 135 - 145, 30.12.2020

Hamidullah Bashqaban , Hasamuddin Hamdard

Öz

Özet
Afganistan tarih boyunca pek çok devletlerin istilasına maruz kalmış olduğu için değişik etnik grupların ortaya çıkışına sebep olmuştur. Afganistan’da m.ö yıllardan, m.s. 18. Yüz yıla kadar beli dönemlerda Saka Türkleri, Kuşanlıklar, Ak-Hunlar, Gaznelikler, Salcuklular, Hurazmşahlıklar, büyük Temurlıklar, Babur devleti, Afşarlar,Türkistan beyleri, Astrahanlıklar gibi Türk devletleri ve beyleri hüküm sürmüşlerdir. Tabii ki, bu ülkede çeşetli Türk devletleri hüküm sürdürdüğü için nüfusa çeşetli Türk boylarının tesiri de olmuştur.
Şimdi de Afganistan’da özellikle ülkenin kuzeyinde yani Güney Türkistan’da yoğun bir bakışta Özbek, Türkmen, Kazak, Karakalpak, Kırgız, Kılzılbaş, Afşar, Aymak, Uygur gibi Türk kabileleri yaşamaktadırlar va Afganistan Türklerinin nüfusları ise 9-11 milyona kadar olduğu tahmin edilir.
Afganistan Türklerinin dil va edebiyatının en Parlak va altın devri, Termurluklar, Babürlükler 14-15. Yüzyılda yaşadı. Bu dönemin en çekici va dikkati çeken isimlar ise Ali Şir Nevai, Babur Şah, Lutfi, Vaz Kaşifi, Husseyin Baykara va başka şair ve yazarlar çağtay devri edebiyatı yerini, çağdaş Özbek dili ve edebiyatına boş etti.

Anahtar Kelimeler

Afganistan, Güney Türkistan, Tarih, Edebiyat, Dil

Destekleyen Kurum

Takhar Üniversitesi

Teşekkür

İlgilendiğiniz için teşkkür ederim!

Kaynakça

• Aoğuz, Asadullah. (2001). Hedef Ülke Afganistan, İstanbul: Doğan kitabcılık Aş Basmacılığı.
• Atayi, Mohammad İbrahim. (2015). Nigah-i Muhtasar Ba Tarih Afganistan/ Afganistan Tarihine Kısa Bir Bakış, (çev:) Camil Rahman Kamgar, Kabul: Mayvend Basımcılığı.
• Aşkın, Hulay. (2001). Mazlum Türklarin Ülkesi Afganistan Türkistanı, İstanbul: Turan kültür Vakfi Basım Evi.
• Akyuz, Murad. (2012). Geç Devri Çağatay Edebiyatından Günümüzde Afganistan Özbek Edebiyatının Tarihi Geçişmesi va Faryab Edebiyatı, yayınlanmamış Tez, Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimlar Enstitütü.
• Azimi, Jalayir. (1392/2013). Turk Ha-i Afganistan/ Afganistan Türkleri, Kabul: İntişarat Basım Evi.
• Banarli, Nihad Sami. (2001). Resimli Türk Edebiyati Tarihi 1 (Destanlar Devrinden Günümüze kadar), İstanbul: Milli Eğitim Basımı.
• Türker, Ferah. (1998). Turk Dünyasi El Kitabi. (Türkiye Dış Türkler Edebiyatı), “Afganistan Türklari”, Kültürü Araştırma Enstitütü Basım Evi
• Sibat, Jamshid. (2019). “18-19. Yüz Yılında Afganistan’nın Siyasî Va Medenî Durumu” Belh üniversitesi, özbek dili ve edebiyat bölümü.
• Hayri, Aysultan. (2007). Afganistan Türkçesinin Tarihi, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Ve Öğretim Bilimlar Enstitütü.
• Hayri, Aysultan. (2010). “Afganistan’da Dil Politikaları”, Kbil: Horasan Basımcılığı.
• Saray, Muhammad. (2002) Afganistan Va Türkler, Ankara: Avrasya Stratijik Araştırmalar Merkezi Basımcılığı.
• Shariq, Bahridin. (2009). Tarih-i Muhtasar-i Türkistan-i Cunubi/ Güney Türkistan’nın Kısa Tarihi, Tehran: Nakşine Basımcılığı.
• Favzi, Feruz. (2010). “Afganistan’da Türkler kültürü Hakkında Bir Arştırma”. Batman Üniversitesi Simpozyumu.
• Meleyov, Netan. (2013). Tarih-i Adabiyat-i Özbeki/ Özbek Edebiyatı tarihi. (çev:) Burhanudin Namiq, Kabul: Şehit Subğatullah Zaki kültürel Bünyadı Basımcılığı.
• Yarqin, Muhammad Halim. (2013). Tarih-i Özbekan-i Afganistan/ Afganistan Özbeklerin Tarihi , Kabul: Horasan Basımcılığı.
• Yavuz, Salim. (2013). Ah Afganistan. Ankara: Türkiye Sağlık İşçilerin Sindikasi Basım Evi.