YAPI KREDİ SERMET ÇİFTER KÜTÜPHANESİ Y-0723 NUMARADA KAYITLI MECMÛ’Â-İ KASÂİD’İN TANITILMASI

Yıl 2020, Sayı: 4, 418 - 450, 30.12.2020

Mikail Koştan

Öz

Mecmû’â kelimesi Arapça cem’ kökünden türemiştir. Arapça toplanıp biriktirilmiş kitap anlamına gelen mecmû’â, içinde aynı veya farklı şekil, biçim ve ölçülerde; bir veya birden fazla şairin şiirlerini içeren el yazması kitaplardır. Temelde her tür ve konuda yazılmış mecmû’âlar bulunmaktadır. Bu yüzden kelime geniş bir manayı ihtiva etmektedir. Osmanlı sahasında bilinen ilk şiir mecmû’âsı 15. yüzyılda ortaya çıkmış olup bu dönemden sonra sayıları katlanarak artmıştır. Mecmû’âları ilk olarak Agâh Sırrı Levend tasnif etmiştir. Kasîde kelimesi kastetmek, kast ederek anlatmak anlamına gelmektedir. Kasîde Türk edebiyatında en çok kullanılan nazım biçimlerinden biridir. Divan edebiyatında 13. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar birçok kasîde yazılmıştır. Yapı olarak bölümlerden oluşan kasîde bizim edebiyatımıza Fars edebiyatı üzerinden gelmiştir. Elimizdeki Mecmû’â Yapı Kredi Hüseyin Sermet Araştırma Kütüphanesi kataloğunda “Mecmû’â-i Kasâid” olarak kayıtlıdır olup 79 varaktır. Mecmû’â fiziksel kondisyon açısından genel olarak bir bütündür. Mecmû’âda kasîdelerin başlıkları (ser-levha) kırmızı mürekkeple yazılmıştır. Mecmû’â-i kasâid, kasîde nazım biçimi ile yazılmış şiirlerin toplamından oluşmuştur. Kasîdelerin başlıklarında şairlerin mahlasları mevcuttur. Mecmû’âda toplam 7 şairin 64 tane kasîdesi vardır. Bu şairler; ‘Amrî, Nev’î, Ümîdî, Şem’î, Necâtî, Sâfî ve Hicrî’dir. Mecmû’âda en fazla medhiye türünde kasîdeler bulunmaktadır. Mecmû’âdaki en kısa kasîde 12 beyittir. Buna karşın mecmû’âdaki en uzun kasîde 101 beyittir. Bu makalede Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi Y-0723 numarada Mecmû’â-i Kasâid tanıtılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk Edebiyatı, Mecmua, Kaside, Mecmua-i kasaid, Medhiye

Kaynakça

• Arıtan, Ahmet Saim (1993 ). “Ciltçilik”, DİA (7, s. 551-557). Türkiye Diyanet İşleri Vakfı Yayınları”, İstanbul.
• Aydemir, Yaşar (2001). “Şiir Mecmuaları ve Metin Teşkilinde Mecmuaların Rolü”. Bilig, Sayı: 19, s. 147-155.
• Aydemir, Yaşar (2010). “Biyografi Kaynağı Olarak Mecmualar”, Klasik Türk Edebiyatında Biyografi (Mustafa İsen Adına Uluslararası Sempozyum), AKM Yayınları, Ankara, s. 87-100.
• Bilgin, Orhan (2013 ). “Yazma”, DİA (43, s. 369-373). Türkiye Diyanet İşleri Vakfı Yayınları” İstanbul.
• Boysak, Nail (2007). Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi’ndeki 1479, 1591, 2752, 3005 Numaralı Şiir Mecmualarının Tanıtımı ve 2752, 005 Numaralı Mecmuaların Metni. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Ciğa, Özkan (2016). “Mevlâna Müzesi Kütüphanesinde Kayıtlı 1626 Numaralı İlâhî Mecmûası” Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.17, Diyarbakır, s. 85-102.
• Çağbayır, Yaşar (2007). Ötüken Türkçe Sözlük, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• Devellioğlu, Ferit (2007). Osmanlıca – Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Dokumacı, Neslihan (2017). Hüdâyî Efendi 1313 Numaralı Mecmû’â-i Eş’âr (İnceleme-Metin). (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa.
• Elmalı, Hüseyin (2001). “Arap Edebiyatında Kasîde”, DİA (24, s. 562-564). Türkiye Diyanet İşleri Vakfı Yayınları”, İstanbul.
• Erünsal, İsmail (2007). “Reddâde”, DİA (34, s. 515). Türkiye Diyanet İşleri Vakfı Yay.”, İstanbul.
• Gıynaş, Kamil Ali (2011) “Şiir Mecmuaları Hakkında Yapılan Çalışmalar Bibliyografyası”, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 25, Konya, s. 245-260.
• Gıynaş, Kamil Ali (e-kitap). Pervâne Bey Mecmuası, https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-194492/pervane-bey-mecmuasi.html) (Erişim Tarihi: 08.03.2020)
• Gürbüz, Mehmet (2012). “Şiir Mecmûaları Üzerine Bir Tasnif Denemesi” Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı. Turkuaz Yayınları, İstanbul.
• Gürbüz, Mehmet (2013). “ Şiir Mecmualarının Kaynakları Üzerine”. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/1 Winter 2013, p. 315-322
• Gürbüz, Mehmet (2013). “Osmanlı Şiirinin Hazineleri: Mecmualar ve Cönkler Çalıştayı”, Turkish Studies, Vol. 8/1 (Winter), s. 2709-2909.
• İpekten, Haluk (2015). Eski Türk Edebiyatı: Nazım Şekilleri ve Aruz, Dergah Yayınları, İstanbul.
• İz, Fahri (2017). Eski Türk Edebiyatında Nazım 1., Akçağ Yayınları, Ankara.
• Karevellioğlu, Murat Ali (2015). Mecmû’â-i Kasâid-i Türkiyye, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Kılıç, Atabey. (2012) “Mecmûa Tasnifine Dâir” Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları. VII: Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı. (Hazırlayan Hatice Aynur vd.): Turkuaz Yayınları, İstanbul, s.75-96.
• Köksal, Mehmet Fatih (2012). Eski Türk Edebiyatında Tenkit ve Teori. Kesit Yayınları, İstanbul.
• Köksal, Mehmet Fatih (2012). Şiir Mecmûalarının Önemi ve “Mecmûaların Sistematik Tasnifi Projesi” (MESTAP). Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı,Turkuaz Yayınları, İstanbul, s. 409-431.
• Köksal, Mehmet Fatih (2016). Ya kebikeç: Mecmualar Arasında, Kesit Yayınları, İstanbul.
• Köksal, Mehmet Fatih (2017) Mecma’u’n-Nezâ’ir. Kültür ve Turizm Bakanlığı (e-kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-195954/mecmaun-nezair-edirneli-nazmi.html) (Erişim Tarihi: 08.03.2020)
• Köksal, Mehmet Fatih (2018) “Yazma Mecmualara Dair Yeni Bir Tasnif Denemesi” 2. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Kongresi (ICOESS 2018) s.87-92. Antalya.
• Kurnaz, Cemal; Aydemir, Yaşar (2013). “Mecmualara Sorulması Gereken Sorular”. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/1, Winter 2013, p. 51-64.
• Kurnaz, Cemal; Çeltik, Halil (2010). Divan Şiiri Şekil Bilgisi, Berikan Yayıncılık, Ankara.
• Kurnaz, Cemal; Çeltik, Halil (2013). “Şairlerin Gözüyle Mecmua”. Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/1, Winter 2013, p. 21-49.
• Kut, Günay (1986). “Mecmua”. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi Devirler/ İsimler/ Eserler/ Terimler, (6. C, 170) Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Levend, Agah Sırrı (1998). Türk Edebiyatı Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Mecmû’â-i Kasâîd, Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi, Y-723.
• Mengi, Mine (1997). “Bir Şiir Mecmuası Hakkında”. Ankara Üniversitesi Türkoloji Dergisi, Ankara, C.7, s.78.
• Özcan, Abdülkadir (1997 ). “Harbiye”. DİA, (16, s. 115-119 ) Türkiye Diyanet İşleri Vakfı Yayınları”, İstanbul.
• Pala, İskender (2001). “Türk Edebiyatında Kasîde”, DİA (24, s. 564-566), Türkiye Diyanet İşleri Vakfı Yayınları”, İstanbul.
• Readhouse Büyük Sözlük II (Türkçe-İngilizce). (2015), Sev Yayıncılık, İstanbul.
• Şenödeyici Önder; Akdağ, Ahmet (2015) “Mecmualar ve Cönkler”, Osmanlı Edebi Metinlerini Anlama Kılavuzu, İstanbul: Kesit Yayınları, s. 367-388.
• Tanyıldız, Ahmet (2012) “Şiir Mecmûalarının Neşri Hakkında”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 5, S.21, s. 224-239.
• Tarlan, Ali Nihad (1948). Şiir mecmualarında 16. ve 17. Asır Divan Şiiri Rahmi ve Fevri, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Uzun. Mustafa İsmet (2003). “Mecmû’â”, DİA (28. s. 265-268), Türkiye Diyanet İşleri Vakfı Yayınları”, İstanbul.
• Yeğin, Abdullah (2013). Yeni Lugat. Hizmet Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Yılmaz, Ozan (2008). “Metin Te’sisinde şiir Mecmualarının Katkısına Bir Örnek: Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi Koleksiyonu 5214 Numaralı Mecmua ve Muhtevası”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S.1, İstanbul, s. 255-280.
• Yöntem, Ali Canip (1996). “Bazı Mecmû’âlara Dâir”, Eski Türk Edebiyatı Üzerine Makaleler, Sözler Yayınları, İstanbul, s. 486-490.