DİVAN EDEBİYATININ POPÜLER ESERLERİNDE ŞİİR VE ŞAİR HAKKINDA DEĞERLENDİRMELER

Yıl 2020, Sayı: 4, 218 - 245, 30.12.2020

İpek Taşdemir

Öz

Divan şairleri ortak bir geleneğin temsilcileridir. Divan şiirinde şairlerin kullanacakları sanatlar, kalıplar, mazmunlar bellidir. Onlar belli belagat kurallarına göre şiirlerini şekillendirmek zorundadırlar. Bu yüzden Divan şairleri, bireysel değil ortak bir edebiyat ve şiir kültürünün temsilcileridir. Şairler aynı malzemelerle farklı şeyler söylemeye çalışırlar. Bu da onları “bikr-i mana” (orijinal söylem) arayışına iter. Bu anlayışa göre şairler, kendilerinden öncekilerden farklı söz söylemek için çabalarlar. Bu arayış sonunda da her şair, Klasik şiirin çatısı altında farklı tahayyül ve teşbih dünyası geliştirmiştir. Böylece sınırları ve kuralları belirlenmiş bir şiir geleneğine bağlı olan her Divan şairi, şiir ve şairin nitelikleri hususunda farklı bakış açıları geliştirmiştir. Şairler, bu görüşlerini de divanlarının dibacelerinde, mesnevilerde, tezkirelerde ve divanların muhtelif kısımlarında belirtmişlerdir. Bu görüşler, Divan şairinin şiire ve şaire bakış açısını, dönemin şiir anlayışını göstermesi bakımından oldukça önemlidir. Bu çalışmada Divan şiiri şairlerinin popüler divan dibaceleri, tezkireleri, mesnevileri ve divanların muhtelif kısımlarındaki şiir ve şair hakkındaki görüşleri irdelenecek; Fuzûlî, Lami’î Çelebi, Nâbi, Nedim, Seyyid Vehbî, Şeyh Galip gibi şairlerden örnekler verilecektir.

Anahtar Kelimeler

şiir, şair, dibace, tezkire, mesnevi, divan

Kaynakça

• Arı, Ahmet (2005). “Şeyh Galib 'in Poetikası”, Osmanlı Araştırmaları (The Journal Of Ottoman Studıes) XXVI, (Prof. Dr. Mehmed Çavuşoglu'na Armağan- II), İstanbul.
• Ayvazoğlu, Beşir (2014). Aşk Estetiği, Kapı Yayınları, İstanbul.
• Bilkan, Ali Fuat (2011). Nabi Divanı, c. I-II, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Çetindağ, Yusuf (2010). Şiir ve Tenkit, Kitabevi Yayınları, İstanbul.
• Dikmen, Hamit (1991). Seyyid Vehbî ve Divanının Karşılaştırmalı Metni, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Doğan, Muhammed Nur (2002). Fuzûlî’nin Poetikası, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• Şeyh Gâlib (2011). Hüsn ü Aşk (Haz: Muhammed Nur Doğan), Yelkenli Yayınları, İstanbul.
• Erkal, Abdulkadir (2009). “17. Yüzyıl Divan Şiiri Poetikası”, Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Gölpınarlı, Abdülbaki (2005). Fuzûlî Divanı, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
• Güleç, İsmail (2014). “İslâm’da Şiir ve Şair Algısına Dair Kimi Tespitler”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi sayı: 13, İstanbul.
• Gündebahar, Nalan (2019). “Nâbî’nin Türkçe Divanı ve Hayriyye’sine Göre Söz, Şiir ve Şairlik Hakkındaki Görüşleri”, Yüksek lisans tezi, Manisa Celal Bayar Üniversitesi, Manisa.
• Gür, Nagihan (2009). “Latîfî’nin Eleştirel Perspektifinden Osmanlı Divan Şiirinin Poetikası”, Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi, Ankara.
• Kartal, Ahmet (2014). Doğu’nun Uzun Hikâyesi, Doğu Kütüphanesi Yayınları, İstanbul.
• Kılıç, Filiz (2013). “Divan Edebiyatında Poetika Denemeleri: Tezkire Önsözleri”, Klâsik Türk Edebiyatının Peşinden, Grafiker Yayınları, Ankara.
• Levend, Agâh Sırrı (1984). Divan Edebiyatı (Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar), Enderun Kitabevi, İstanbul.
• Macit, Muhsin (2016). Nedim Divanı (Metin ve Tıpkıbasım), Atatürk Kültür Bakanlığı Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Nâbî, (2019). Hayriyye, (Haz: Mahmut Kaplan ), Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Kültür Eserleri Dizisi, Ankara.
• Nasr, Seyyid Hüseyin (1992). İslâm Sanatı ve Mâneviyâtı, İnsan Yayınları, İstanbul.
• Okuyucu, Cihan (2014). Divan Edebiyatı Estetiği, Kapı Yayınları, İstanbul.
• Tuğcu, Emine (2011). “Osmanlı Şiirinde Hâmi ile Şair Arasında Bir Söz Sarrafı: Eleştirmen”, Prof. Dr. Mine Mengi Adına Türkoloji Sempozyumu Bildirileri, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Üzgör, Tahir (1990). Türkçe Divan Dibâceleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Vehbî, Seyyid, Divan, Manisa İl Halk Kütüphanesi, Manisa Akhisar Zeynelzade Koleksiyonu, 45 Ak Ze 210, vr. 22a.