Yapay zekâ Öğrenme Paradoksu: Eğitimsel Faydalar ile Dijital Bağımlılık Arasında Denge Kurmak

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 3, 100 - 119, 07.12.2025

Thseen Nazir , Zeynep Esra Yılmaz

Öz

Yapay zekâ (YZ) yükseköğretimi dönüştürürken, üniversiteler de giderek artan bir şekilde öğrenmeyi kişiselleştirmek, idari süreçleri kolaylaştırmak ve öğrenci katılımını artırmak amacıyla YZ destekli araçları benimsemektedir. Ancak bu entegrasyon bir paradoksu da beraberinde getirmektedir: YZ, eğitimsel sonuçları iyileştirme vaadi sunarken, aynı zamanda öğrencilerin dijital bağımlılığını derinleştirme riski taşır. Bu makale, ikna edici tasarım ve veri odaklı kişiselleştirme gibi YZ özelliklerinin, farkında olmadan dürtüsel davranışları ve bilişsel yüklenmeyi nasıl teşvik edebileceğini incelemektedir. Bilişsel Yük Kuramı ve Gözetim Kapitalizmi gibi kuramlardan yararlanarak, YZ’nin sosyal medya ve eğlence teknolojilerindeki bağımlılık yaratan kalıpları nasıl yansıtabileceğini eleştirel bir bakışla ele alır. Makalede, YZ entegrasyonuna dengeli bir yaklaşım önerilmekte; bilinçli tasarım ilkeleri, dijital iyi oluş politikaları ve öğrenci ruh sağlığını akademik başarı kadar önceleyen etik yönergelerin benimsenmesi tavsiye edilmektedir. Sonuç olarak, eğitimciler, politika yapıcılar ve geliştiriciler; öğrenmeyi desteklerken öğrencilerin iyi oluşunu ve özerkliğini de koruyan YZ sistemlerini ortaklaşa tasarlamaya davet edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yapay zekâ , Bilişsel yük , Dijital bağımlılık , Yükseköğretim , Gözetim kapitalizmi

The AI Learning Paradox: Balancing Educational Benefits and Digital Dependency

Öz

As artificial intelligence (AI) transforms higher education and universities are increasingly adopting AI-driven tools to personalize learning, streamline administration, and enhance student engagement. However, this integration presents a paradox: while AI promises to improve educational outcomes, it also risks deepening students digital dependency. This paper explores how AI features like persuasive design and data-driven personalization can unintentionally foster compulsive behaviors and cognitive overload. Drawing on theories such as Cognitive Load Theory and Surveillance Capitalism, it critiques how AI may mirror the addictive patterns of social media and entertainment technologies. The paper proposes a balanced approach to AI integration, recommending the adoption of mindful design principles, digital well-being policies, and ethical guidelines that prioritize student mental health alongside academic performance. It concludes by urging educators, policymakers, and developers to collaboratively design AI systems that enhance learning while safeguarding students well-being and autonomy.

Anahtar Kelimeler

Artificial intelligence , Cognitive Load , Digital addiction , Higher education , Surveillance Capitalism

Etik Beyan

This article is a conceptual and theoretical analysis and does not involve the collection of empirical data from human participants. As such, ethical approval from an institutional review board (IRB) or ethics committee was not required. The manuscript adheres to the ethical standards of academic integrity, including proper citation of all referenced work and avoidance of plagiarism, data fabrication, or falsification. All sources have been duly acknowledged, and the author declares that there are no conflicts of interest related to the content of this study.

Destekleyen Kurum

Ibn Haldun University

Kaynakça

• Makransky, G., & Petersen, G. B. (2021b). The Cognitive Affective Model of Immersive Learning (CAMIL): a Theoretical Research-Based Model of Learning in Immersive Virtual Reality. Educational Psychology Review, 33(3), 937–958. https://doi.org/10.1007/s10648-020-09586-2
• Matamoros-Echeverria, K. L., Sanchez-Leon, E. R., Aristega-Zuñiga, A. A., Cárdenas-Rodríguez, M. M., & Peralta-Gamboa, D. A. (2025). The Impact of Artificial Intelligence on the Digital Economy: Advances and Challenges - A Systematic Literature Review. Journal of Posthumanism, 5(2). https://doi.org/10.63332/joph.v5i2.420 Nguyen, A., Ngo, H. N., Hong, Y., Dang, B., & Nguyen, B.-P. T. (2023). Ethical principles for artificial intelligence in education. Education and Information Technologies, 28(4), 4221–4241. https://doi.org/10.1007/s10639-022-11316-w Orji, A. (2024). Artificial Intelligence and Persuasive Computing Approach for Motivating Students’ and Enhancing their Learning Experience [University of Saskatchewan]. https://hdl.handle.net/10388/16265 Pittman, B. (2025). K–12 Educators’ Use of Technology and Experiences With Technostress: A Case Study. [Organizational Leadership]. https://digitalcommons.acu.edu/etd/861