Ortaokul Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programındaki Kazanım ve Etkinliklerin Ortak ve Derse Özgü Beceriler Açısından İncelenmesi

Yıl 2017, , 37 - 59, 31.12.2017

Murat Aydemir , Kadir Adamaz

https://doi.org/10.32570/ijofe.342445

Cited By: 12

Öz

Bu araştırma, 2005-2006 öğretim yılında uygulamaya konulan
Ortaokul Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programındaki (5-7. sınıf)  ortak ve derse özgü becerilerin, programda yer
alan kazanım ve etkinliklerde ne düzeyde yer aldığını belirlemek amacıyla yapılmış,
nitel bir araştırmadır. Araştırma, Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programında
(5-7. sınıf) yer alan kazanım, etkinlik ve becerilerin doküman incelenmesi
yöntemi ile taranması şeklinde yapılmıştır. Ortaokul Sosyal Bilgiler Dersi
Öğretim Programı içerisinde öğrencilere kazandırılması hedeflenen ortak
becerilere ve derse özgü becerilere ait alt beceriler bir araya getirilerek
“Beceri Kontrol Listesi” oluşturulmuştur. Beceri kontrol listesinden
yararlanarak Ortaokul Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programında kazandırılması
hedeflenen ortak becerilerin ve Sosyal Bilgiler dersine özgü becerilerin
programda yer alan kazanım ve etkinliklerde ne düzeyde yer aldığı belirlenmeye
çalışılmıştır. Araştırmanın sonucuna göre; kazanım ve etkinlik boyutunda en
fazla yer alan becerinin “Eleştirel Düşünme” becerisi olduğu görülmüştür.
Kazanım ve etkinlik boyutunda bazı becerilere hiç yer verilmediği sonucuna
ulaşılmıştır. Etkinlik boyutunda hiç yer alamayan becerinin “Empati” becerisi
olduğu, kazanım boyutunda ise hiç yer almayan becerilerin ise “Türkçeyi doğru,
güzel ve etkili kullanma” becerisi ile “Zaman ve Kronoloji Algılama “
becerisinin olduğu tespit edilmiştir. Kazanım ve etkinlik boyutunda en az yer
alan becerilerin Sosyal Bilgiler dersine özgü becerilerin olduğu, en fazla yer
alan becerilerin ise ortak beceriler olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

etkinlik, sosyal bilgiler, kazanım, beceri

An Analysis of Achievements and Activities included in the Secondary School Social Sciences Curriculum from the Perspective of Common and Course-specific Skills

Öz

This study is a qualitative research aiming to define to what extent the
common and course-specific skills are taking place in the achievements and
activities included in the Curriculum of Social Sciences introduced in 2005-
2006 school year for Secondary Schools. In this research, achievements,
activities and skills included in the Curriculum of Social Sciences (5th-7th
Grades) were scanned through document review method. Sub-skills
belonging to skills involved in the Secondary School Social Sciences
Curriculum were gathered to compile a “Skills Check List”. Via this
checklist, it was tried to determine to what extent common and coursespecific
skills aimed at Secondary School Social Sciences Curriculum were
taking place at the achievements and activities listed in the Curriculum.
According to the results of the study, the top-ranking skill is “Critical
Thinking”. It was also noted that in the extent of achievements and activities,
some skills were not even involved. It is determined that skill of “Empathy”
was not involved in activities, and “Accurate and Efficient Use of Turkish”
and “Time and Chronology Perception” skills were not included in
achievements. At the extent of achievements and activities, skills specific to
Social Sciences were taking place at lower levels while common skills were
taking place at top levels. 

Anahtar Kelimeler

Activity, Achievement, Skill, Social Sciences

Kaynakça

• Ata, B. (2012). Sosyal Bilgiler Öğretim Programı. C. Öztürk (Ed.), Sosyal Bilgiler Öğretimi: Demokratik vatandaşlık eğitimi içinde (ss. 34-47). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Akdağ, H. (2009). Sosyal Bilgilerin Tanımı, Amacı, Önemi ve Türkiye’deki Yeri. R. Turan, A. M. Sünbül, H. Akdağ (Ed.), Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yeni Yaklaşımlar - 1 içinde (ss. 2-24). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Aksoy, B. (2003). Problem Çözme Yönteminin Çevre Eğitiminde Uygulanması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 83-98.
• Akyürek, Ç. ve Şahin, Ç. (2013). İlkokul Öğretmenlerinin Girişimcilik Becerisine İlişkin Görüşlerinin Değerlendirilmesi. EKEV Akademi Dergisi, 17(57 ), 51-67.
• Altun, A., Kaymakçı, S . (2016). Zaman ve Kronolojinin Öğretiminde Bir Materyal: Zaman Şeritleri. Türk Tarih Eğitimi Dergisi, 5 (1), 157-192.
• Arslan, Y. (2016). Kim Daha İyi Empati Kuruyor -Empati Üzerine Mikro Bir Sosyolojik Araştırma. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 6(2), 51- 64.
• Artvinli, E. (2010). Coğrafya Derslerini Yapılandırmak: Aksiyon (eylem) araştırmasına dayalı bir ders tasarımı. Marmara Coğrafya Dergisi, (21), 184-218.
• Avrupa Komisyonu Raporu (2012). Avrupa Komisyonu Basın Açıklaması. http://europa.eu/rapid/pressrelease_IP-12-365_tr.htm. Erişim Tarihi: 04.08.2015
• Aydemir, M. (2015). Ortaokul Sosyal Bilgiler Programında Öğrencilere Kazandırılması Hedeflenen Becerilerin Kazanım ve Etkinlikler İle Öğrenci Çalışma Kitaplarında Yer Alma Düzeyinin Belirlenmesi. Yüksek lisans tezi, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
• Aydemir, M. ve Adamaz, K. (2017). Sosyal Bilgiler Öğrenci Çalışma Kitaplarının Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programındaki Beceriler Açısından İncelenmesi. International Journal of Field Education, 3(1), 106-119
• Bal, B. (2014). Türkçe Dersi Öğretim Programlarında Yaratıcı Düşünme. Turkish Studies, 9(9), 223-237.
• Bal, N. P. (1998). Ergenlik Döneminde Mesleki Karar Verme Olgunluğunun İncelenmesi ve Mesleki Karar Verme Eğitim Programı’nın Etkisinin Araştırılması. Yayınlanmamış doktora tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Baron, J., & Brown, R. V. (1991). Toward İmproved İnstruction İn Decision Making To Adolescents: A Conceptual Framework And Pilot Program. In J. Baron & V. R. Brown (Eds.), Teaching decision making to adolescents (pp. 95–122). Hillsdale, NJ: Erlbaum Associates.
• Bulut, B., Taşkıran, C. (2014). Altıncı Sınıf Sosyal Bilgiler Programındaki Kazanımların Zihinsel Beceriler Açısından İncelenmesi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi. 2(2), 1-13.
• Charles, R. T. Lester, F. K. (1982). Teaching Problem Solving: What, Why, How. Palo Alto, CA: Dale Seymour Publications
• Çelikkaya, T. (2011). Sosyal Bilgiler Programında Yer Alan Becerilerin Kazandırılma Düzeyi: Öğretmen Görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(3), 969-990.
• Çengelci, T. (2011). Sosyal Bilgilerde İletişimin Yeri ve Önemi. R. Turan. K. Ulusoy (Ed.), Sosyal Bilgilerin Temelleri içinde (ss. 206-246). Ankara: Pegem Akademi.
• Verme Beceri Eğitimi Psiko-Eğitim Grup Yaşantısının Ergenlerin Karar Verme Stillerine Etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 12(2), 655-676.
• Demircioğlu, İ. H. ve Akengin, H. (2012). Zaman ve Mekâna İlişkin Becerilerin Öğretimi. C. Öztürk (Ed.), Sosyal Bilgiler Öğretimi: Demokratik vatandaşlık eğitimi içinde (ss. 187-224). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Deveci, H. (2015). Çocuklara girişimcilik kazandırmada sosyal bilgilerin rolü: Bir araştırma örneği. (1. Baskı) içinde (5-14). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Deveci, H. (2015). Çocuklara girişimcilik kazandırmada sosyal bilgilerin rolü: Bir araştırma örneği. (1. Baskı) içinde (3-5). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Doğanay, A. (2012). Etkin Vatandaşlık İçin Düşünme Becerilerinin Öğretimi. Sosyal Bilgiler Öğretimi: Demokratik vatandaşlık eğitimi (145-186). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Erözkan, A. (2013). İletişim Becerileri ve Kişilerarası Problem Çözme Becerilerinin Sosyal Yetkinliğe Etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(2), 731-745.
• Ersever, Ö. H. (1996). Karar Verme Becerileri Kazandırma Programının ve Etkileşim Grubu Deneyiminin Üniversite Öğrencilerinin Karar Verme Stilleri Üzerindeki Etkileri. Yayınlanmamış doktora tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ersoy, E., Başer, N. (2009). İlköğretim 6.Sınıf Öğrencilerinin Yaratıcı Düşünme Düzeyleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(9), 128-137.
• Friedman, W. J. (1991). The Development Of Children‟s Memory For The Time Of Past Events. Child Development, 62, 139–155.
• Gelen, İ. (2011). Sosyal bilgiler programındaki düşünme ile ilgili bazı ortak becerilerin kazanılma düzeyinin belirlenmesi. On dokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30 (1), 83-106.
• Gürgen, E. T., Bilen, S. (2005). Müzik Alan Derslerinin Müzik Öğretmeni Adaylarının Yaratıcı Düşünme Becerileri Üzerindeki Etkileri. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(3), 325-338.
• Hayırsever, F., Kısakürek, M. A. (2014). Sosyal Bilgiler Ders Kitabının, İlköğretim Programında Kazandırılması Hedeflenen Beceriler Açısından Değerlendirilmesi. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi. 4(8), 23-42.
• Işık, A. D., Saygılı, G. (2015). Yaratıcılığı Geliştirme Tekniklerinin Öğrenilmesinin Yaratıcı Düşünme Becerileri Üzerindeki Etkisi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 133-139.
• Kabapınar, Y. (2004). İlköğretimdeki Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Derslerinde Kullanılacak Bir Öğretim Etkinliği Olarak Resim Çizimi Yoluyla Empati. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 20, 85-100.
• Karadağ, R. ve Çengelci, T. (2011). Sosyal Bilgiler Dersinde Dil Becerilerinin Geliştirilmesine İlişkin Öğretmen Görüşleri. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 49-59.
• Karadeniz, O., Eker, C., ve Burunsuz, E. (2015). Ortaokul Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı Kazanımlarının Yapılandırmacı Öğrenme Kuramı İlkelerine Göre Değerlendirilmesi. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(3): 563-580.
• Kaya, N., Artvinli, E., Önal, H. (2007). “Sosyal Bilgiler Programına Göre Öğrenci Çalışma Kitaplarının Beceri ve Değerleri Gerçekleştirebilme Düzeyi”, Hacettepe Üniversitesi, 15-17 Kasım 1. Ulusal İlköğretim Kongresi, Ankara.
• Köşker, N. (2012). Sınıf Öğretmeni Adaylarının Mekânsal Biliş Yeterliliklerine İlişkin Düşünceleri. Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, 4(3), 161-173.
• Kurudayıoğlu, M. ve Çetin, Ö. (2015) Temel Beceriler ve Türkçe Öğretimi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 3(3), 1-19.
• Küçük, M. (2012). İletişim Kavramı ve İletişim Süreci. E. N. Orhon U. Eriş (Ed.), İletişim Bilgisi içinde (ss. 2-19). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını. Lewis, C. E. (1983). Decision making related to health: When could/should children act responsibly? In G. B. Melton, G. P. Koocher, & M. J. Saks (Eds.), Competence to consent (pp. 75-91). NewYork: Plenum Press.
• Mann, L., Harmoni, R. & Power, C. (1989). Adolescent decision-making: The development of competence, Journal of Adolescence, 12, 265-278.
• MEB, (2005a). Sosyal Bilgiler Dersi (4 ve 5. Sınıflar) Öğretim Programı ve Kılavuzu. http://ttkb.meb.gov.tr/program2.aspx?islem=1&kno=38, (10.08.2015)
• MEB, (2005b).Sosyal Bilgiler Dersi 6 ve 7. Sınıflar Öğretim Programı ve Kılavuzu. http://ttkb.meb.gov.tr/program2.aspx/program2.aspx?islem=1 &kno=39, (10.08.2015).
• Mutluer, C. (2013). Sosyal Bilgiler Programlarında Yer Alan Beceriler Hakkında Sosyal Bilgiler Öğretmen Görüşleri (İzmir Menemen Örneği) Turkish Studies - International Periodical For The Languages. Literature and History of Turkish or Turkic. 8(7), 355-362.
• Naylor, D. T. and Diem, R. (1987), Elemantary and Middle School Social Studies. Random House, New York.
• Öcal, A. (2009). Sosyal Bilgiler Dersinde Mekânı Algılama Becerisini Yeniden Düşünmek. R. Turan, A. M. Sünbül, H. Akdağ (Ed.), Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yeni Yaklaşımlar-1 içinde (ss.263-278). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Özatalay, H. (2007). İlköğretim I. kademe Türkçe öğretim programında öğrencilere kazandırılması hedeflenen temel becerilerin ders kitaplarında kullanılmasına ilişkin durum çalışması. Yayınlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Özen, R., Sağlam, H. İ. (2010). İlköğretim Öğrencilerinin Değişim ve Sürekliliği Algılayışı. Akademik Bakış Dergisi, (22), 1-15.
• Özerbaş, M. A. (2011). Yaratıcı Düşünme Öğrenme Ortamının Akademik Başarı ve Bilgilerin Kalıcılığa Etkisi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(3), 675-705.
• Sarı, İ. (2009). Sosyal Bilgiler Derslerinde Zaman Becerileri. R. Turan, A. M. Sünbül, H. Akdağ (Ed.), Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yeni Yaklaşımlar -1 içinde (ss.130-143). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Schvaneveldt, J.D., & Adams, G.R. (1983) . Adolescents And The Decision-Making Process. Theory Into Practice, 22 (2), 98- 104.
• Seferoğlu, S.S ve Akbıyık, C. (2006). Eleştirel Düşünme Öğretimi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (30), 193-2000.
• Semerci, N., Yanpar Yelken, T. (2010). İlköğretim Programlarındaki Ortak Temel Becerilere İlişkin Öğretmen Görüşleri (Elazığ İli Örneği). Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları, 8(2), 47-54.
• Seyhun, H. (2000). Karar Verme Becerileri Eğitim Programının İlköğretim Son Sınıf Öğrencilerinin Karar Verme Becerilerine Etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Simon, H. A. (1980) Problem Solving And Education. in: Tuma T, & Reif R (Eds.) Problem Solving and Education: Issues in teaching and research (pp. 81–96). , Hillside, NJ; Lawrence Erlbaum Associates
• Strauss, S. S., & Clarke, B. A. (1992). Decision-making patterns in adolescent mothers. Image: Journal of Nursing Scholarship, 24, 69-74.
• Şahin, Ç. (2004). Problem Çözme Becerisinin Temel Felsefesi. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10, 160-171.
• Şenol, V. Pekşen Akça, R. Çümen, H. (2012). Lise Öğrencilerinin Duygudaşlık ( Empati) Kurma Düzeylerinin Belirlenmesi. Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, 31, 1-11.
• Şimşek, A. (2012). İlköğretim Öğrencilerinde Tarihsel Zaman ve Kronoloji Becerileri. M. Safran (Ed.), Sosyal Bilgiler Öğretimi içinde (ss.94-115). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Taal, M., & De Carvalho, F. S. (1997). Stimulating Adolescents Decision Making. Journal of Adolescence, 20: 223-226.
• Taşkıran, C., Baş, K. Ve Bulut, B. (2016) Sosyal Bilgiler Dersinin Kendine Özgü Becerilerinin Kazandırılma Düzeyi. Sosyal Bilimler Dergisi, 6(11), 1-19.
• Tekin, S., Ulaş, A. (2016). İlkokul 4. Sınıf öğrencilerinin karar verme becerilerine ilişkin bir araştırma. Qualitative Studies, 11(3), 27-38.
• Tok, E., Sevinç, M. (2012). Düşünme Becerileri Eğitiminin Okul Öncesi Öğretmen Adaylarının Yaratıcı Düşünme Becerilerine Etkisi. Eğitim ve Bilim, 37(164), 204-221.
• Uğurlu, N. B., Aladağ, E. (2015). Mekânsal Düşünmenin Türkiye’de Sosyal Bilgiler Öğretim Programındaki Yeri ve Öğretmenlerin Bu Beceri Hakkındaki Görüşleri. Marmara Coğrafya Dergisi, (32), 22-42.
• Ünlü, M. (2016). Ortaokul Ders Programlarının; Bilgi, Medya ve Teknoloji Becerilerinin Öğretimi Açısından Değerlendirilmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5(41), 373-380.
• Ünsal, Y. Ergin, İ. (2011). Fen Eğitiminde Problem Çözme Sürecinde Kullanılan Problem Çözme Stratejileri ve Örnek Bir Uygulama. Savunma Bilimleri Dergisi, 10(1), 72-91.
• Yanpar, T. (2012). Etkili ve Anlamlı Öğrenme İçin Kuramsal Yaklaşımlar ve Yapılandırmacılık. C. Öztürk (Ed.), Sosyal Bilgiler Öğretimi: Demokratik vatandaşlık eğitimi içinde (ss. 51-76). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Yenilmez, K., Yolcu, B. (2007). Öğretmen Davranışlarının Yaratıcı Düşünme Becerilerinin Gelişimine Katkısı. Sosyal Bilimler Dergisi, 18, 95-105.
• Yeşiltaş, E. ve Sönmez, F. (2009). Sosyal Bilgilerin Öğretiminde Bilgisayar Kullanımı ve Bilgisayar Tabanlı Materyal Geliştirme. R. Turan, A. M. Sünbül, H. Akdağ (Ed.), Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yeni Yaklaşımlar - 1 içinde (ss. 388-412). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yüksel, A. (2015). Empati: Tanım, Kapsam, Oluşum ve Gelişim. Y. Kabapınar (Ed.), Empatiyle Gelişmek Empatiyi Geliştirmek: Çocuk ve Empati içinde (ss. 2-42). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Yüksel, H. Cevher, E. Yüksel, M. (2015). Öğrencilerin Girişimci Kişilik Özellikleri İle Girişimcilik Eğilimleri Üzerine Bir Araştırma. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(1), 143-156.