TÜRKİYE’DE İLKOKUL DÜZEYİNDE TARİH ÖĞRETİMİ ALANINDA YAPILAN ÇALIŞMALARIN İÇERİK DEĞERLENDİRMESİ

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 2, 92 - 111, 31.12.2021

M. Talha Özalp İbrahim Demirbaş

https://doi.org/10.32570/ijofe.1024114

Öz

Geçmişi konu edinen tarih, her dönemde yeniden yazılırken, işlevsel bir yönüyle yaşadığımız zamanın getirdiklerini daha iyi anlamamıza katkı sağlar. Geçmişi öğrenme arzusu insanoğlunun her zaman öncelikleri arasında yer almıştır. Bunun nedenleri olarak insanın geçmişini bilmesi ve geleceğine yön vermesi gösterilebilir. Bu durum eğitim sistemlerinin de istenilen insan tipine ulaşmada öncelikleri arasında yer almıştır. Böylece tarih konuları okullarda sistemli ve programlı bir biçimde farklı dersler aracılığıyla öğretilmeye başlanmıştır. Türkiye’de tarih dersinin okul programlarına girmesi 1869 Maarif-i Umumiye Nizamnamesi ile gerçekleşmiştir. Nizamname ile Sıbyân Mekteplerinde “Muhtasar Târih-i Osmanî”, Rüştiyelerde de “Târih-i Umûmî” ve “Târih-i Osmanî” adlı tarih dersleri okutulmaya başlanmıştır. Dolayısıyla ülkemiz alanyazını için tarih öğretiminin nasıl yapılması gerektiği sorunsalının başlangıcı 1869’a kadar götürülebilir. Bu bağlamda tarih derslerinin okul programlarına girmesinden itibaren tarih öğretimiyle ilgili birçok çalışma yapılmıştır. Ancak ilkokul düzeyinde tarih öğretimi ile ilgili yapılan çalışmaların incelenmesine yönelik herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Bu araştırmanın amacı Türkiye’de ilkokul düzeyinde tarih öğretimi alanında yapılan tezlerin ve makalelerin içerik değerlendirmesini yaparak ilkokul düzeyinde tarih öğretiminin durumu ve gelecekteki yönelimi noktasında ipuçları elde etmektir. Nitel yaklaşımın esas alındığı araştırmada doküman inceleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada doküman olarak ilkokulda tarih öğretimi alanında yapılan ve erişilebilen yüksek lisans, doktora tezleri ve makaleler incelenmiştir. Araştırma kapsamında ilkokulda tarih öğretimiyle ilgili 15’i makale, 28’i yüksek lisans, 3 tanesi ise doktora tezi olmak üzere 46 çalışmaya ulaşılmıştır. Bu bağlamda her üç grup içinde yapılan çalışmalar en fazla yüksek lisans grubuna ait olduğu belirlenmiştir. Çalışmaların yayım yıllarına bakıldığında 2002 ile 2021 yılları arasında değişmektedir. En fazla çalışma 2019 yılında yapılırken, tezlerin yapıldığı üniversitelere bakıldığında en fazla ilkokul düzeyinde tarih öğretimi ile ilgili tezin Giresun Üniversitesi’nde yapıldığı görülmektedir. En fazla makale ise Turkish History Education Journal dergisinde yapılmıştır. Çalışmalarda genellikle en fazla sözlü ve yerel tarih konuları çalışılırken en fazla kullanılan yöntemin doküman inceleme olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İlkokul, ilkokul eğitimi, sosyal bilgiler, tarih öğretimi, içerik analizi

Kaynakça

• Adlığ, D. (2021). Tarih eğitimi ile ilgili yapılmış tezlerin incelenmesi. MECMUA - Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi 6(11), 329-348. DOI: mecmua. 810048.
• Altun, A., & Ata, B. (2013). Unesco’nun tarih eğitimi yayınlarına yönelik bir değerlendirme (1947-2012). Adıyaman Üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü dergisi, (14), 107-139.
• Ata, B. (1998). John Dewey ve Türkiye’de ilköğretimde tarih öğretimi (1923-1930)" Atatürk’ün Cumhuriyetin İlanından Sonraki Hedefleri Sempozyumu, Kocaeli Üniversitesi ile Atatürk Araştırma Merkezi, 57-77.
• Baykara, T. (2017). Tarih metodu öğrenme araştırma ve yazım (2. Baskı). İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Cooper, H. (2018). Children, their world, their history education: the implications of the Cambridge review for primary history, Education 3-13, 46:6, 615-619, doi: 10.1080/03004279.2018.1483797.
• Cooper, H. (2010) International perspectives on history education, Education, 38:3, 219-223, doi: 10.1080/03004279.2010.497268.
• Çırak, A. (2020). Sosyal bilgilerde tarih ile ilgili olarak yönlendirilecek şekilde 1999-2019 mekanlarında yapılan tezlerin analiz etmek. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40(3), 1219-1242.
• Hayta, N., Karabağ, G., & Gövercin, A. (2020) Türkiye’de tarih eğitimi ile ilgili yapılmış lisansüstü tezlerin değerlendirilmesi. Turkish History Education Journal, 9(1), 248-262. DOI: 10.17497/tuhed.705751.
• İlköğretim ve Eğitim Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (2012, 11 Nisan). Resmi Gazete. (28261). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/04/20120411-8.htm adresinden 07.08.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Kaymakcı, S. (2017). Türkiye’de tarih öğretiminin yönelimi üzerine bir değerlendirme. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(6), 2153-2172.
• Mard, N. (2020). History in multidisciplinary education: a case study in a Finnish primary school, Education, 3-13, doi: 10.1080/03004279.2020.1737172
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook, Sage Publications, London, p. 266.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2018a). Hayat bilgisi dersi öğretim programı. https://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=326 adresinden 08.08.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2018b). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı. https://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=354 adresinden 08.08.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Özalp, M. T., & Akpınar M. (2018). Sosyal bilgilerde ölçme ve değerlendirme çalışmaları bir inceleme, B. Tay (Ed.) 7. Uluslararası Sosyal Bilgiler Eğitimi Sempozyumu Bildiri Kitabı içinde (ss.723-745), Kırşehir: Ahi Evran Üniversitesi.
• Özalp, M. T., & Kaymakcı, S. (2019). 2005 ve 2018 TC İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Dersi Öğretim Programlarına karşılaştırmalı bir bakış, C. Avcı (Eds.) 6. Uluslararası Tarih Eğitimi Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde (ss. 792-806), Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Öztürk, Ş., & Şimşek, A. (2013). Bibliyografya: tarih eğitimi alanında yayınlanmış Türkçe makaleler bibliyografyası. Turkish History Education Journal, 2(1), 110-145.
• Öztürk, F. Z. Ö., & Sığnaktekin, C. (2021). Türkiye’de Sosyal Bilgiler Eğitimi Alanında Hazırlanan Tarih Konulu Lisansüstü Tezlerdeki Eğilimler: Bir Meta-Sentez Çalışması. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 5(1), 152-176. DOI: 10.38015/sbyy.875796
• Piaget, J. (1977). The development of thought: Equilibration of cognitive structures (A. Rosin, Çev .). New York: Viking
• Rowley, C., & Cooper, H. (2009). Cross-curricular Learning and the Development of Values. In Cross-curricular Approaches to Teaching and Learning, edited by C. Rowley, and H. Cooper, 1–16. India: SAGE Publications.
• Safran, M. (2015). Türkiye’de tarih öğretiminin gelişimi. İçinde M. Demirel (Ed.), Tarih Öğretim Yöntemleri (ss. 10-24), Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Sakaoğlu, N. (1995). İlkokul Tarih Programları ve Ders Kitapları. İçinde S. Özbaran (Yay. Haz.), Tarih Öğretimi ve Ders Kitapları: 1994 Buca Sempozyumu (ss. 135-144), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Seikas, P. (1999). Beyond 'content' and 'pedagogy': In search of a way to talk about history education, Journal of Curriculum Studies, 31:3, 317-337, doi:10.1080/002202799183151
• Smolenskii, N. I. (2004). History Education in Russia: Current Status and Problems A Discussion, Russian Studies in History, 43:3, 24-49, doi:10.1080/10611983.2004.11061017.
• Senemoğlu, N. (2012). Gelişim öğrenme ve öğretim (21. Baskı) Ankara: Pegem A Akademi.
• Sönmez, Ö. F., Merey, Z., & Kaymakcı, S. (2009). Vatandaşlık ve insan hakları eğitimi alanında yapılan yüksek lisans ve doktora tezlerinin değerlendirilmesi. Uluslararası Avrupa Birliği, Demokrasi, Vatandaşlık ve Vatandaşlık Eğitimi Sempozyumu, Uşak Üniversitesi Avrupa Birliği Araştırma ve Uygulama Merkezi, 28-30 Mayıs, 2009.
• Şahin, M., Göğebakan-Yıldız, D., & Duman, R. (2011). Türkiye’deki sosyal bilgiler eğitimi tezleri üzerine bir değerlendirme. Journal of Social Studies Education Research, 2(2), 96-121.
• Şimşek, A., & Yazıcı F. (2013). Türkiye’de tarih öğretiminin dünü, bugünü. TYB Akademi Dil, Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi, 3(8), 9-32.
• Tahiroğlu, M., & Özalp, M.T. (2021). İlkokulda hayat bilgisi öğretimi. H. Akyol ve A. Avşar Tuncay (Ed.) İlkokulda Eğitim ve Öğretim içinde (s. 187-212), Pegem A Akademi.
• Tekkol, İ. (2020). İlkokulda beceri öğretimi üzerine. H. Bozdemir ve S. Kaymakcı (Ed.) İlkokulda Beceri Öğretimi (s. 1-12), Pegem A Akademi.
• Turan, İ., & Aslan, H. (2016). YÖK tez merkezi ve Proquest veri tabanında yer alan tarih eğitimi tezlerinin değerlendirilmesi. Journal of Education Faculty, 18(2), 982-1001. Doi: 10.17556/jef.06505
• Turan, R., & Ulusoy K. (2011). Sosyal bilgiler disiplininde tarihin yeri ve önemi. İçinde: Refik Turan ve Kadir Ulusoy (Ed.), Sosyal Bilgilerin Temelleri, (138-155). Ankara: Maya Akademi Yayınları.
• Türk, İ. C. (2006). Osmanlı Devleti’nde tarih eğitimi (1839-1922). Yayımlanmamış Doktora Tezi. Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Vella, Y. (2015). How do students learn history? The problem with teaching history as part of an integrated or interdisciplinary cross curricular pedagogical Approach. History Education Research Journal, 13(1), 60-68. doi:10.18546/HERJ.13.1.06
• Yeşiltaş, N. K., & Kaymakcı, S. (2009). John dewey’nin eğitim anlayışı ve sosyal bilgiler eğitimine yönelik bazı örnek uygulamaları. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (4), 227-242.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yüksek Öğretim Bilgi Yönetim Sistemi, (2021). Yükseköğretim istatistikleri, https://istatistik.yok.gov.tr/ adresinden 12.09.2021 tarihinde erişilmiştir.