Analysis of Postgraduate Theses on Thinking Skills in Social Studies Teaching

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 3, 24 - 43, 30.11.2022

Kamil Uygun , Cemal Bilgiç

Öz

The aim of this research is to synthesize postgraduate theses on thinking skills in social studies teaching. The study was prepared with the qualitative research method. The data were analyzed by descriptive content analysis and thematic content analysis analysis (metasynthesis). The postgraduate theses included in the research were obtained from the National Thesis Center of the Council of Higher Education with an internet connection. Theses were searched with the keywords of social studies and thinking skills. In this study, 55 postgraduate theses which prepared between 2005 and 2019 were examined. The identified studies were coded with the letter ‘R’ by shortening ‘Research’. Codes in the form of R1, R2, R3, ..., R55 were given and recorded in detail. All the theses examined are primarily coded. Then all the encoded data is tabulated for the created themes. The coded theses are categorized according to the purpose, year, university, sample region, thesis type, model, method, results and suggestions. The frequencies of the theses, which were coded and turned into tables, were determined. The frequencies found were interpreted in accordance with the content analysis.

Anahtar Kelimeler

Social studies teaching, thinking skills, postgraduate theses

Sosyal Bilgiler Öğretiminde Düşünme Becerileri ile İlgili Yapılan Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi

Öz

Bu araştırmanın amacı, sosyal bilgiler öğretiminde düşünme becerileri ile ilgili yapılan lisansüstü tezlerin sentezlenmesidir. Çalışma, nitel araştırma yöntemiyle hazırlanmıştır. Veriler, betimsel içerik analizi ve tematik içerik analizi analiz (metasentez) ile çözümlenmiştir. Araştırmaya dâhil edilen lisansüstü tezler, Yüksek Öğretim Kurulu’nun Ulusal Tez Merkezi’nden internet bağlantısıyla elde edilmiştir. Tezler sosyal bilgiler ve düşünme becerileri anahtar kelimeleri ile aranmıştır. Bu çalışmada, 2005-2019 arasında yapılmış 55 lisansüstü tez incelenmiştir. Belirlenen araştırmalar, ‘Research’ kısaltılarak ‘R’ harfiyle kodlanmıştır. R1, R2, R3, …, R55 şeklinde kodlar verilerek detaylı olarak kayıt edilmiştir. İncelemeye alınan tüm tezler öncelikle kodlanmıştır. Daha sonra kodlanan bütün veriler, oluşturulan temalar için tablolaştırılmıştır. Kodlanan tezler, amaç, yıl, üniversite, örneklem bölgesi, tez türü, model, yöntem, sonuç ve önerilere göre kategorize edilmiştir. Kodlanarak tablo haline getirilen tezlerin frekansları tespit edilmiştir. Bulunan frekanslar, içerik analizine uygun şekilde yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal bilgiler öğretimi, düşünme becerileri, lisansüstü tezler

Kaynakça

• Angişhan, Ç. (2019). Sosyal bilgiler öğretiminde örnek olay yönteminin öğrencilerin akademik başarısına ve problem çözme becerilerine etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Armay, U. (1981). Bilimsel araştırma el kitabı. İstanbul: Kültür Matbaacılık.
• Arslantaş, S. ve Kurnaz, A. (2015). Konu başlığında „eleştirel düşünme‟ kavramı geçen, YÖK veri tabanına kayıtlı yüksek lisans ve doktora tezlerinin farklı değişkenlere göre sınıflandırılması. ISCAT-International Symposium On Critical And Analytical Thinking, 277-298.
• Ateş, Y. & Yavuz, E. (2018). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. Social Sciences Studies Journal, 4(15), 1068-1076.
• Aydın, M. & Çelik, T. (2013). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının yansıtıcı düşünme becerilerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(34), 169-131.
• Aykırı, K. (2019). Sosyal bilgiler öğretmeni adaylarının topluma hizmet ederek öğrenme deneyimlerinin diğerkâmlık değeri ve sosyal problem çözme becerisi açısından değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Bandman, E. L. (1995). Critical Thinking In Nursing. Norwalk, Connecticut: Appleton & Lange.
• Batur, Z. & Özcan, H. Z. (2020). Eleştirel düşünme üzerine yazılan lisansüstü tezlerinin bibliyometrik analizi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 9(2), 834-854.
• Baykara, N. (2006). Sosyal bilgiler dersinin düşünme becerileri açısından değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
• Bilgiç, Ş. & Kandır, A. (2019). Erken düşünme becerilerine yönelik Türkiye’de yapılan bilimsel çalışmaların incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(1), 69-84.
• Binkley, M., Erstad, O., Herman, J., Raizen, S., Ripley, M., Miller-Ricci, M., & Rumble, M. (2012). Defining Twenty-First Century Skills. In P. Griffin, B. McGaw, & E. Care (Eds.), Assessment and Teaching of 21st Century Skills. pp. 17-66. Dordrecht: Springer.
• Çakır, A. (2019). İlköğretim 7.sınıf sosyal bilgiler dersinde yansıtıcı düşünme etkinliklerinin öğrencilerin tarihsel okuryazarlık başarılarına ve tutumlarına etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• Çalık, M. & Sözbilir, M. (2014). İçerik analizinin parametreleri. Education ve Science/Egitim ve Bilim, 39(174). 33-38.
• Çelik, A. E. (2015). 7. Sınıf sosyal bilgiler dersinde yaratıcı düşünme etkinliklerinin kullanımı. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Çelikkaya, T. (2012). Sosyal bilgiler dersinde öğrencilerin eleştirel düşünme becerilerini geliştirmek için öğretmenlerin yaptıkları etkinlikler. The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science, 5(5), 57-74.
• Değirmenci, T. (2018). İlköğretim 4.sınıf Türkçe, matematik, fen bilimleri, sosyal bilgiler öğretim programlarının üstbilişsel açıdan incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Dewey, J. (1910). How we think. Boston, MA: D.C. Heath & Company.
• Dursun, F., Bulut, A. & Yenen, E. T. (2016). Türkiye’deki eleştirel düşünme becerisi üzerine yapılan doktora tezlerin incelenmesi (2007-2014). Researcher: Social Sciences Studies, 4(1), 1-15.
• Eğmir, E. (2019). Öğretmen eğitiminde yansıtıcı düşünme uygulamalarına ilişkin türkiye’de yapılmış çalışmaların analizi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 194-212.
• Eğmir, E., Keskin, A., & Pektaş, F. (2020). Analysis of graduate dissertations examining the effects o f creative thinking practices. Language Teaching and Educational Research (LATER), 3(1), 116-135 .
• Erdoğan, E. & Dikicigil, Ö. (2018). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının üstbiliş düşünme becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Türk Bilim Araştırma Vakfı (TÜBAV) Bilim Dergisi, 11(1), 62-73.
• Finfgeld, D.L. (2003). Metasynthesis: The state of the art-so far. Qualitative Health Research, 13 (7), 893-904.
• Fisher, R. (2005). Teaching thinking. London: Continuum Books.
• Frensch, P. A. & Funke, J. (2005). Thinking and problem solving, in Psychology, from Encyclopedia ofLife Support Systems (EOLSS), Developed under the Auspices of the UNESCO, Oxford: Eolss Publishers,
• Gedik, H., Akhan, N. E., ve Kılıçoğlu, G. (2014). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının yansıtıcı düşünme eğilimleri. Mediterranean Journal Of Humanities, 4(2), 113-130.
• Gelen, I. (2011). Determination of the level of acquisition of some common skills concerning thinking in the curriculum of social studies. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(1), 83-106.
• Glesne, C. (2013). Nitel araştırmaya giriş (Çev. Ed: A. Ersoy ve P. Yalçınoğlu). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Güler, K. (2019). 6. sınıf sosyal bilgiler dersinde öğrencilerin üstbilişsel becerilerinin geliştirilmesi: Bir eylem araştırması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Güner Yüksel, S. (2019). Sosyal bilgiler dersinde probleme dayalı öğrenme yönteminin öğrencilerin, yaratıcı düşünme ve problem çözme becerileri ile akademik başarılarına etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
• Güneş, F. (2012). Öğrencilerin düşünme becerilerini geliştirme. Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, XXXII, 127-146.
• Halpern, D. F. (1997). Critical thinking across the curriculum: A brief edition of thought and knowledge. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
• Heidegger, M. (1968). What is called thinking? New York, USA: Harper Perennial.
• Hirschorn, D. (2008). Critical thinking and analysis for effective speaking and writing. JC Centers Organization.
• Karadem, Z. G. & Yakıt Ongun, M. (2020). Türkiye’de düşünme becerileri konusunda yapılan doktora tezlerinin betimsel analizi (2001-2019). International Social Sciences Studies Journal, 6(65), 2844-2857.
• Kartal, Ş. (2020). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının görüşlerine göre yenilikçi düşünme becerilerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzincan.
• Kiriş Avaroğulları, A. & Şaman, B. (2020). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının öğrenme stilleri ile eleştirel düşünme eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (53), 411-434.
• Kuhn, D. (2010). What is scientific thinking and how does it develop? in Goswami (Ed.) Handbook of Childhood Cognitive Development. Oxford: Blacwell
• Kuru, E. (2016). Sosyal bilgiler öğretiminde üstbiliş stratejileri kullanımının öğrencilerin farkındalık, yeterlilik, başarı ve ilgilerine etkisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kuyubaşıoğlu, B. (2009). İlköğretim sosyal bilgiler dersinde yaratıcı düşünme becerilerinin kazandırılması ile ilgili öğretmen ve öğrenci görüşleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Küçük, E. (2020). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının yaratıcı düşünme becerilerine ilişkin görüşlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Küçüktepe, C. (2009). Sosyal bilgiler öğretiminde eleştirel ve yaratıcı düşünme becerilerini geliştirici etkinliklerin düşünme becerilerinin gelişimine ve erişiye etkisi. Uluslararası 5. Balkan Eğitim ve Bilim Kongresi , 94-98.
• Life Support Systems (EOLSS), Developed under the Auspices of the UNESCO, Eolss Publishers, Oxford ,UK,
• Lipman, M. (2003). Thinking in educaiton. UK: Cambridge University Press.
• Milli Eğitim Bakanlığı-MEB (2007). İlköğretim düşünme eğitimi dersi öğretim programı (6, 7 ve 8. sınıf). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Milli Eğitim Bakanlığı-MEB (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Narin, N. & Aybek, D. (2010). İlköğretim ikinci kademe sosyal bilgiler öğretmenlerinin eleştirel düşünme becerilerinin incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 336-350.
• Noblit, G.W. & Hare, R.D. (1988). Meta-ethnography: Synthesizing qualitative studies (Qualitative Research Methods Series-11). Newbury Park, CA: Sage Publications.
• Orlich, D. C., Harder, R. J., Callahan, R. C. & Gibson, H. W. (1998). Teaching strategies – A guide to better instruction. Lexington, Massachusetts: D. C. Heath and Company.
• Öztürk, D. (2010). Yaratıcı düşünme becerisinin ilköğretim 6. sınıf sosyal bilgiler dersinde öğrenci başarısı üzerindeki etkililiği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Pebriana, R. & Disman, D. (2017). Effect of problem based learning to critical thingking skills elementary school students in social studies. Journal of Elementary Education, 1(1):109- 118.
• Pullu, S. (2020). Sosyal bilgiler dersinde üstbilişsel strateji kullanımının değerlerin kazanılmasına ve derse karşı tutuma etkisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Renatovna, A. G. & Renatovna, A. S. (2021). Pedagogical and psychological conditions of preparing students for social relations on the basis of the development of critical thinking. Psychology and Education, 58(2): 4889-4902.
• Saracaloğlu, A. S., Gündoğdu, K., Altın, M., Aksu, N., Kozağaç, Z. B. & Koç, B. (2014). Yaratıcı düşünme becerisi konusunda 2000 yılı ve sonrasında yayımlanmış makalelerin incelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(2), 62-74.
• Şanlı, S. (2020). Ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarının yenilikçi düşünme bağlamında değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
• Thomson R. (1969). The psychology of thinking. Maryland: Penguin Books.
• Türk Dil Kurumu. (1998). Türkçe sözlük, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Türk, N. (2017). İlkokul 4. sınıf sosyal bilgiler dersinde yansıtıcı düşünme uygulamalarının öğrencilerin sosyal bilgiler dersine ve çevreye yönelik tutumlarına etkisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Uygun, K. (2020). Examination of the academic dissertations related to the problems encountered in social studies teaching: Meta-synthesis study. International Journal of Psychology and Education Studies (IJPES), 7(1), 135-147.
• Uygun, K. & Bilgiç, C. (2018). İlköğretim öğrencilerinin problem çözmeye yönelik yansıtıcı düşünme becerileri ve sosyal bilgiler dersi akademik başarıları. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(3), 1497-1515.
• Uygun, K. & Çetin, T. (2014). Sosyal bilgiler öğretiminde yansıtıcı düşünme uygulamalarının akademik başarı ve tutuma etkisi. Researcher: Social Science Studies, 2(3), 50-72.
• Walsh, D., & Downe, S. (2005). Meta‐synthesis method for qualitative research: A literature review. Journal of Advanced Nursing, 50 (2), 204-211.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız Yılmaz, N. (2018). Düşünme becerilerine ilişkin lisansüstü tezlerin incelenmesi. International Journal of Education Sciences and Learning Technology, 1(1), 32-38.