"TAP-" VERB AND DERİVETİVE’S COMPARISION IN TURKEY TURKİSH, IRAQ TURKEMAN DİALECT AND THE AZERBAIJAN REGION MEANİNG

Yıl 2015, , 1 - 11, 15.06.2015

Önder Saatçi

https://doi.org/10.20860/ijoses.37428

Cited By: 1

Öz

Turkish language has a lohg history. In this period of time Turkish has been used in different dialects in different geographies. Vocabularies amongst the dialects need to be evaluated in terms of meaning to understand better the complexion of dialectization. Because the most important differences amongst the Turkish dialects are observed in vocabulary and in different meanings given to certain words. Dialectization in Turkish language is a result both natural developing period of the language and a factor supplying its enrichment. Enrichment in language comes up not only quantity of vocabulary , but also meaning variety. In this article verb root of 'tap' and some of ıts derivations were examimed and in which meaning details they are used in the territory of Azerbaycan, Iraq (by Turkmens) and Turkey were tried to be researched. In this study, it is shown with the exemples that words show different meaning development in different dialects and it is the naturel result of dialectization. It was tried to exhibit that the usage of a word in different meaning in different dialects is the indicator of vigor and enrichment of language.

Key Words: Dialect, Iraq, Turkman, Azerbaijan, Turkish, meaning

 

Anahtar Kelimeler

-

“TAP-” FİİLİ VE TÜREVLERİNİN TÜRKİYE TÜRKÇESİ, IRAK TÜRKMEN AĞIZLARI VE AZERBAYCAN SAHASINDAKİ ANLAMLARININ KARŞILAŞTIRILMASI

Öz

Türk dili çok uzun bir tarihe sahiptir. Bu zaman diliminde farklı coğrafyalarda farklı lehçeler hâlinde kullanılmıştır. Lehçeleşmenin mahiyetinin daha iyi anlaşılması için lehçeler arasındaki kelime hazinesinin anlam yönünden de incelenmesi gereklidir. Çünkü Türk lehçeleri arasındaki en önemli farklılıklar kelime hazinesinde ve belli kelimelere verilen farklı anlamlarda gözlenir. Türk dilindeki lehçeleşme bir taraftan dilin tabii gelişme sürecinin bir sonucu, diğer taraftan onun zenginleşmesini sağlayan etkendir. Dildeki zenginleşme yalnızca kelime hazinesinin niceliğiyle değil, aynı zamanda anlam çeşitliliği ile de ortaya çıkar. Bu makalede “tap-” fiil kökü ve onun bazı türevleri ele alınarak Azerbaycan, Irak Türkmenleri ve Türkiye sahalarında hangi anlam ayrıntılarıyla kullanıldığı araştırılmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada kelimelerin farklı lehçelerde farklı anlam gelişmeleri gösterdiği, bunun, lehçeleşmenin tabii bir sonucu olduğu örneklerle gösterilmiş; bir kelimenin farklı lehçelerde farklı anlamlarla kullanılmasının, dilin canlılığının ve zenginliğinin göstergesi olduğu ortaya konmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

lehçe, Irak, Türkmen, Azerbaycan, Türkçe, anlam

Kaynakça

• Bayatlı, H. Kemal; Irak Türkmen Türkçesi, TDK yayınları, Ankara 1996.
• Çağbayır,Yaşar; Ötüken Türkçe Sözlük, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2007.
• (Daşkın), Ali Hüseyinzade; Ferheng-i Lugât-ı Türkî (Sözlük), İntişarat-ı Yaran, Tebriz 1371H.
• Demirci, Kerim; Türkoloji İçin Dilbilim(genişletilmiş 2. baskı), Anı yayınları, Ankara 2014.
• Doğan, D. Mehmet; Doğan Büyük Türkçe Sözlük(Genişletilmiş 23. basım), Yazar yayınları, Ankara 2011.
• Dil Derneği, Türkçe Sözlük; Dil Derneği yayınları, Ankara 2005.
• Ercilasun, A. Bican; Kars İli Ağızları (Ses Bilgisi), Gazi Üniversitesi yayınları, Ankara 1983.
• Ercilasun, A. Bican (vd); Türk Lehçeleri Grameri, Akçağ yayınları Ankara 2012.
• Eyüboğlu, İ. Zeki; Türkçe Kökler Sözlüğü, Remzi Kitabevi, İstanbul 1989.
• Gülensoy, Tuncer; Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, (2 Cilt), TDK yayınları, Ankara 2007.
• Gülsevin, Gürer; “Oğuzca Olmayan Türk Lehçelerindeki Oğuzca Unsurlar ve Bunlara Teorik Bir Yaklaşım”, Turkish Studies, C: 5, S: 1, Kış 2010, s. 57-76..
• Hassan,Hussin Sahbaz; “Kerkük Ağzı”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul, 1979.
• Hürmüzlü, Habib; Irak Türkmen Türkçesi Sözlüğü (2. baskı), Kerkük 2013.
• K. Vahidoğlu, Yaşar, Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi, 5-6. Ciltler, T.C. Kültür Bakanlığı yayınları, Ankara 1997.
• Nesimi Adına Dilçilik İnstitutu; Azǝrbaycan Dilinin İzahlı Lügǝti, (4 Cilt), Bakü 2006.
• Nişanyan, Sevan; Sözlerin Soyağacı, Everest yayınları, İstanbul 2012.
• Sarıkaya, Mahmut; “Güney Azerbaycan Türkçesi(Fonetik-Morfoloji-Sentaks)”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, yayınlanmamış Doktora tezi, Kayseri, 1998.
• TDK; Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü,(12 Cilt), TDK yayınları, Ankara 1978.
• TDK; Türkçe Sözlük, TDK yayınları, Ankara 2011.
• Terzibaşı; Ata, Kerkük Eskiler Sözü, Türkmen Kardaşlık Ocağı yayınları, Bağdat 1962.
• Vasfî; İhsan S., Irak Türklerinde Deyimler ve Atasözleri (Genişletilmiş 2. baskı), Kerkük Vakfı yayınları, İstanbul 2001.
• Zabit; Şakir Sabir, Irak Türkmenleri Ağzında Atalarsözü, Daru’l-Basri Matbaası, Bağdat 1961.