KARABAĞ SORUNUNUN TEMELLERİ: BÖLGESEL MÜCADELELER VE ETNİK GÖÇLER

Yıl 2016, Cilt: 3 Sayı: 5 - HAZİRAN, 55 - 70, 30.05.2016

Araz Aslanlı

https://doi.org/10.20860/ijoses.09086

Öz

Güney Kafkasya’nın en önemli sorunlarından birisi Karabağ sorunudur.  Sorunun farklı boyutlarından ve günümüzdeki duruma gelmesinde farklı aşamalardan bahsetmek mümkündür. Ama sorunun temellerinin anlaşılması açısından 19. yüzyılın başlarıyla 20. yüzyılın başları arasındaki yaklaşık 100 yıllık dönem üzerinde özellikle durulması gerekiyor. Bahsedilen bu dönemde bölgeye yönelik etnik göçler ve sonrasındaki Rus politikaları 20. yüzyılın sonlarında sorunun günümüzdeki şekliyle ortaya çıkması açısından önemli (hatta belirleyici) olmuştur.

Rusya Osmanlı ve Gacarlar ile mücadelelerinde sağladığı başarılar sonrasında Kafkasya’da egemenliğini güçlendirmiş, bu stratejisi doğrultusunda bölgenin etnik yapısı üzerinde de oynamıştır. Rusya’nın Kafkasya’da bir Ermeni devletinin kurulması çabaları bazı Ermeni örgütlerinin “büyük Ermenistan” hayali ile birleşince Güney Kafkasya’da ve Anadolu’da etnik çatışmalar kaçınılmaz olmuştur.

Bu çalışmada özellikle Kafkasya için yürütülen mücadele, bu çerçevede özellikle 19. yüzyıl boyunca Güney Kafkasya’ya gerçekleştirilen Ermeni göçleri, 19. yüzyılın sonlarındaki Ermeni örgütlenmeleri, 20. yüzyılın başlarındaki çatışmalar çerçevesinde Karabağ sorununun temellerinin atılması süreci anlatılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ermeni, Türk, Çarlık Rusyası, Etnik Göçler, Karabağ Hanlığı

CAUSES OF KARABAKH CONFLICT: REGIONAL STRUGLE AND ETHNIC MIGRATIONS

Öz

One of the most important problems of the South Caucasus is the Karabakh conflict. One can speak about different dimensions of the conflict and the different stages of the current situation. But in terms of understanding conflict’s fundaments it is important to focus especially on the time of about 100-years period from the early 19th century to the beginning of the 20th century. Ethnic migrations towards the region following Russian politics during this period was important (even decisive) for revealing of this problem in the late 20th century.

Russia has strengthened its domination in the Caucasus after success in fight against the Gajars and the Ottomans, and has managed to play well on the ethnic structure of the region in the interest of its own strategy. Russia's efforts for establishing an Armenian state in the Caucasus coupled with imaginations of some Armenian organizations of "great Armenia" made unavoidable ethnic confrontations in the South Caucasus and in Anatolia.

The struggle for the Caucasus, in this context the Armenian migration held in South Caucasus especially in the 19th century, Armenian organizations at the end of the 19th century, foundation laying process of the Karabakh conflict in the beginning of the 20th century in the framework of confrontations - all these topics will be in the focus of this study.

Anahtar Kelimeler

Armenian, Turkish, Russian Empire, Ethnic Migrations, The Karabakh Khanate

Kaynakça

• Aron, Raymond, Sanayi Toplumu, (Çev.E. Gürsoy), Dergah Yayınları, İstanbul, 1997.
• Bilgiseven, Amiran Kurktan, Sosyal Bilimler Metodolojisi, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1994, s. 68,70.
• Braudel, Fernand, Maddi Uygarlık ve Kapitalizm: XV-XIII. Yüzyıllar, Mübadele Oyunları (Çev.M.A. Kılıçbay), (II. Cilt), Gece Yayınları, Ankara, 1993.
• Bozkurt, Necati, Çağdaş Felsefeden Kesitler, Sosyal Yayınlar, İstanbul, 1990.
• Callinicos, Alex, Postmodernizme Hayır: Marksist Bir Eleştiri, (çev. Ş. Pala), Ayraç Yayınevi, Ankara, 2001.
• Can, Nevzat, “Mekanistik Evren Anlayışı ya da Hakikatin Bilgisinden Fenomenler Bilimine”, Kaygı, No.13, 2009, s. 101-112.
• Cangızbay, Kadir, Sosyolojiler Değil Sosyoloji, Ütopya Yayınevi, Ankara, 2002.
• Cevizci, Ahmet, Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yayınları, İstanbul, 2002.
• Coser, Lewis, Sosyolojik Düşüncenin Ustaları: Tarihsel ve Toplumsal Bağlamlarında Fikirler, (Çev. H. Hülür, S. Toker, İ. Mazman), De Ki Basım Yayım, Ankara, 2015.
• Çiğdem, Ahmet, Akıl ve Toplumun Özgürleşimi: JürgenHabermas ve Eleştirel Epistemoloji Üzerine Bir Çalışma, Vadi Yayınları, Konya, 1997.
• Çiğdem, Ahmet, Aydınlanma Düşüncesi, İletişim Yayınları, İstanbul, 2003.
• Febvre, Lucien, Uygarlık, Kapitalizm ve Kapitalistler, (Çev.M.A. Kılıçbay), İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 1995.
• Ferguson, Niall, İmparatorluk: Britanya’nın Modern Dünyayı Biçimlendirişi, (Çev.N. Elhüseyni), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2015.
• Galbraith, John Keneth, Kuşku Çağı: Sosyo-Ekonomik Düşünceler ve Sonuçları, (Çev.N. Himmetoğlu, R. Aşçıoğlu), Altın Kitaplar, 1980.
• Gençoğlu, Aylin Yonca, “Ticari Kapitalizminden Sanayi Kapitalizmine: Merkantilizm, Liberalizm ve Marksizm”, Toplum Bilimleri Dergisi, Cilt. 7, No.13. s. 79-94.
• Güvenç, Bozkurt, İnsan ve Kültür, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2003.
• Habermas, Jürgen, “Modernlik: Tamamlanmamış Bir Proje”, (G. Naliş Çev), Postmodernizm, (der. N. Zeka), Kıyı Yayınları, İstanbul, 1994.
• Havens, George R., Fikirler Çağı, (Çev.B.K. Yeğen), Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1971.
• Hobsbawm, Eric, Sanayi ve İmparatorluk, (Çev.A. Ersoy), Dost Kitabevi, Ankara, 2005.
• Holton, Robert J., Kentler Kapitalizm ve Uygarlık, (Çev.R. Keleş), İmge Kitabevi, Ankara, 1999.
• Huberman, Leo, Feodal Toplumdan Yirminci Yüzyıla, (Çev.M. Belge), İletişim Yayınları, İstanbul, 1995.
• Kazgan, Gülten, İktisadi Düşünce veya Politik İktisadın Evrimi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1989.
• Kumar, Krishan, Sanayi Sonrası Toplumdan Post-modern Topluma Çağdaş Dünyanın Yeni Kuramları, (Çev. M. Küçük), Dost Kitabevi, Ankara, 1999.
• Küçük, Mehmet, “Postmodernin Modern Karekteri ya da Dönemleştirmenin İronisi”, Modernite Versus Postmodernite, (der. M. Küçük), Vadi Yayınları, Ankara, 2000.
• Lewis, Gurynne, “Fransız Devrimi:1789-99” (K. İnal, Çev.), Batı’da Devrimler ve Devrimci Gelenek 1560-1991, (Der.D. Parker), Dost Kitabevi, Ankara, 2003.
• Mardin, Şerif, Türkiye’de Toplum ve Siyaset, İletişim Yayınları, İstanbul, 2012.
• Meriç, Cemil, Saint Simon: İlk Sosyolog, İlk Sosyalist, İletişim Yayınları, İstanbul, 2015.
• Nef, John U., Sanayileşmenin Kültür Temelleri, (Çev. E. Güngör), Milli Eğitim Basımevi, İstanbul,1970.
• Owen, Robert, Yeni Tolum Görüşü, (Çev.D. Şahiner), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1995.
• Polanyi, Karl, Büyük Dönüşüm: Çağımızın Siyasal ve Ekonomik Kökenleri, (Çev.A. Buğra), İletişim Yayınları, İstanbul, 2008.
• Rude, George, Fransız Devrimi (Çev.A.İ. Dalgıç), İletişim Yayınları, İstanbul, 2015.
• Smith, Preserved, Rönesans ve Reform Çağı, (, Çev.S. Çağlayan), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2002.
• Sombart, Werner, Aşk, Lüks ve Kapitalizm, (Çev.N. Aça), Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara, 1998.
• Sombart, Werner, Kapitalizm ve Yahudiler, (Çev.S. Gürses), İleri Yayınları, İstanbul, 2005.
• Swingewood, Alan, Sosyolojik Düşüncenin Kısa Tarihi, (Çev.O. Akınhay), Mesele Kitapçısı, İstanbul, 2010.
• Tanilli, Server, Dünyayı Değiştiren On Yıl, Adam Yayınları, İstanbul, 2002.
• Tilly, Charles, Avrupa’da Devrimler: 1491-1992, (Çev.Ö. Arıkan), Literatür Yayıncılık, İstanbul, 2005.
• Topdemir, Hüseyin Gazi, “Francis Bacon’un Bilim Anlayışı”, Felsefe Dünyası, Sayı 30, 1999, s.51-68.
• Touraine,Alain, Modernliğin Eleştrisi, (, Çev.H. Tufan), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2002.
• Trask, Scott, “Enflasyon ve Fransız Devrimi: Bir Parasal Facianın Hikayesi”, Liberal Düşünce, Cilt.10, No.37, 2005, s. 87-94.
• Turner, Jonathan H. vd., Sosyolojik Teorinin Oluşumu, (Çev. Ü. Tatlıcan), Sentez Yayın ve Dağıtım, Bursa, 2012.
• Wagner, Peter, Modernliğin Sosyolojisi: Özgürlük ve Cezalandırma,( çev: Mehmet Küçük), Sarmal Yayınevi, İstanbul, 1996.
• Wallerstein, İmmanuel, Dünya Sistemleri Analizi: Bir Giriş, (Çev. E. Abadoğlu, N. Ersoy), Aram Yayıncılık, İstanbul, 2004.
• Wesfall, Richard S., Modern Bilimin Oluşumu, (Çev.İ.H. Durdu), V Yayınları, Ankara, 1987.