Bilim-Toplum İlişkileri Bağlamında Bilim Merkezleri ve Etkileri Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 11 - HAZİRAN, 75 - 91, 15.06.2019

Kasım Karaman

https://doi.org/10.20860/ijoses.571367

Öz

Bilgi
toplumunun inşasında önemli katkılar sağlayan bilim merkezleri, 1960-70’lerde yaygınlaşmaya
başlamıştır. Bilim merkezleri, çocuk, genç ve yetişkinlere yönelik sergiler ve
uygulamalarla toplumun tüm kesimlerine bilimi sevdirmeyi amaclar. Diğer
taraftan bilimsel ve teknolojik gelişmeleri yakından takip ederek Dünya ile
entegre bir toplum oluşmasına önemli katkılar sunar.  Bilim merkezleri öğrenciler için etkili bir
okul dışı öğrenme ortamı oluşturuken, öğretmenler için de hem öğretme
becerilerinin artmasına hem de öğretme motivasyonlarının yükselmesine yardımcı
olur. Bilim merkezleri öğretmen ve öğrencilerle birlikte yetişkinleri de bilgi
toplumları için önemli olan hayat boyu öğrenme kavramıyla tanıştırma işlevini
de gerçekleştirir. Nitel yöntemin tercih edildiği ve ilgili literatürden
elde edilen verilerin değerlendirildiği bu çalışma, bilim-toplum ilişkileri
bağlamında, bilgi toplumu olma sürecinde 1900’lü yıllardan itibaren gelişmeye
başlayan bilim (teknoloji) merkezlerinin bu süreçteki etkilerini çeşitli
boyutlarıyla değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Bu çerçevede bilim merkezlerinin Dünya’da
ve Türkiye’de tarihsel gelişimi, sınıflandırılması, bilim toplum ilişkilerine
katkıları, bilim merkezlerinin informal eğitim alanındaki yansımaları ve
yapılan akademik çalışmalarda elde edilen bireysel, toplumsal etkileri ortaya
koymaktır. Bilgi toplumunda bilim-toplum ilişkilerinin düzenlenmesi
ve sürdürülmesi bağlamında, bilim merkezlerine olan talebi de artırmıştır. Her
yaştan ve her meslekten ziyaretçilerin çeşitli amaçlarla ziyaret ettikleri bu
merkezler, giderek farklı alanları kapsayan tematik ve etkileşimli merkezler
olarak cazibe merkezleri olmaya devam etmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Bilim merkezi, bilim-toplum, eğitim

Evaluation on Science Centers and Effects in the Context of Science-Society Relations

Öz

Science centers which
make significant contributions to the construction of information society began
to become widespread in 1960-1970s. Science centers aims to popularize science
for all segments of society through exhibitions and practices aimed at
children, youth and adults. On the other hand, they make significant
contributions to the formation of a society which is integrated with the world by
closely following scientific and technological developments. While science
centers create an effective out-of-school environment for students, they help
to promote both teachers? teaching skills and their motivation to teach. They
also fulfill the function of introducing teachers and students to the concept
of lifelong learning which is important for information society. This
study, in which the qualitative method is preferred and the data obtained from
the relevant literature is evaluated, aims to evaluate the impacts of science
(technology) centers in the process of becoming an information society in the
context of science-society relations since the 1900s. In this context, this
study aims to reveal the scientific centers of historical development in the
world and in Turkey, classification, science-society relationship to the
contribution of science centers obtained in the reflection and the results of
the academic studies on informal education in terms of individual and social
impacts. In the context of organizing and maintaining science-society relations
in the information society, the demand for science centers has increased. These
centers, which are visited by visitors of all ages and professions for a
variety of purposes, continue to be centers of attraction as thematic and
interactive centers, increasingly covering different areas.

Anahtar Kelimeler

Science center, science-society, education, information society

Kaynakça

• Akçam, S. (2006). Avrupa Birliğinde Bilgi Toplumuna Geçiş Çalışmaları. TOBB Bilgi Hizmetleri Dairesi, https://www.tobb.org.tr/BilgiHizmetleri/Documents/Raporlar/ab_bilgi_toplumu.pdf (Erişim Tarihi: 12.02.2019).
• Ateş, A., Ural, G. & Başbay, A. (2011). Mevlana Toplum ve Bilim Merkezi Uygulamalarının Öğrenenlerin Bilime Yönelik Tutumlarına Etkisi ve Öğrenme Sürecine Katkıları. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi, 2, 83-97.
• Ayar, M. C. (2016). Examining The Effect Of Our World Exhibit On Student Visitors: A Science Center Case”, Science Education International, 27(3), 419-436. Barriault, C. & Pearson, D. (2010). “Assessing Exhibits For Learning In Science Centers: A Practical Tool”, Visitor Studies”, 13(1), 90-106.
• Beiers, R. & McRobbie, C. (1992). “Learning In Interactive Science Centres”, Research In Science Education, 22(1), 38-44.
• Bilim Genç TÜBİTAK. “TÜBİTEM Konferansı’nda Bu Yıl Geleceğimiz İçin Bilim Merkezleri Konuşuldu”. http://www.bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/tubitem-konferansinda-bu-yil-gelecegimiz-icin-bilim-erkezleri-konusuldu. (Erişim Tarihi: 25.02.2019).
• Bozdoğan, A. E. (2007). Bilim ve Teknoloji Müzelerinin Fen Öğretimindeki Yeri Ve Önemi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Bozdoğan, A. E., Yalçın, N. (2006). Bilim Merkezlerinin İlköğretim Öğrencilerinin Fene Karşı İlgi Düzeylerinin Değişmesine Ve Akademik Başarılarına Etkisi: Enerji Parkı1. Ege Eğitim Dergisi, 7(2), 95–114.
• Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plani. http://www.bilgitoplumu.gov.tr/yayinlarr (Erişim Tarihi: 13.02.2019).
• Çığrık, E. (2016a). Bir Öğrenme Ortami Olarak Bilim Merkezleri. Informal Ortamlarda Araştırmalar Dergisi (İAD), 1(1), 79-97.
• Çığrık, E. (2016b). Bilim Merkezlerinde Yürütülen Öğrenme Etkinliklerinin Öğrencilerin Fen Bilimleri Dersindeki Akademik Başarılarına ve Tutumlarına Etkisi. Doktora tezi, Uludağ Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Çığrık, E. & Özkan, M. (2015). The Investigation of The Effect of Visiting Science Center On Scientific Process Skills. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 197, 1312 – 1316.Deutsches Technikmuseum Berlin. https://www-zeuthen.desy.de/CHEP97/museum.htm (Erişim Tarihi: 14.02.2019).
• Falk, J. H., Storksdieck M. & Dierking L. D. (2007). Investigating Public Science Interest and Understanding: Evidence for The Importance of Free-Choice Learning. Public Understand. Sci. 16, 455–469.
• Falk, J.H. & Needham, M.D. (2011). Measuring the impact of a science center on its community. Journal of Research in Science Teaching, 48, 1–12.
• Falk, J. H, Needham, M. D., Dierking, L. D. & Prendergast, L. (2014). International Science Centre Impact Study Final Report. https://www.pavconhecimento.pt/media/media/1832_iscis-final-report.pdf (Erişim Tarihi: 17.3.2019).
• Faria, C. & Chagas, I. (2012). School-Visit to A Science Centre: Student Interaction With Exhibits and The Relevance of Teachers’ Behavior. Revista Electrónica de Enseñanza de las Ciencias, 11(3), 582-594.
• Fenichel, M. & Schweingruber, H. (2010). Surrounded by Science: Learning Science in Informal Environments. Washington, DC: The National Academic Press.
• Jarvis, T. & Pell, A. (2005). Factor Influencing Elementary School Children's Attitudes Toward Science Before, During, and After A Visit to The UK National Space Centre. Jornal of Research in Science Teaching, 42(1), 53-58.
• Johnson, C. (2005). Science Centers As Learning Environments. http://www.astc.org/resource/education/johnson_scicenters.htm#process (Erişim Tarihi: 10.03.2019).
• Gammon, B. (2007). The Impact of Science & Discovery Centres: A Review of Worldwide Studies. http://sciencecentres.org.uk/reports/impact-of-science-discovery-centres.html (Erişim Tarihi: 16.02.2019).
• Garnett, R. (2002). The Impact of Science Centers/Museums on Their Surrounding Communities: Summary Report. Https://Www.Astc.Org/Resource/Case/Impact_Study02.Pdf (Erişim Tarihi: 16.02.2019).
• Kalkınma Bakanlığı. “Onuncu Kalkınma Planı. http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Onuncu-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-2014-2018.pdf (Erişim Tarihi: 14.02.2019).
• Karaman, K. (2014). Hayat Boyu Öğrenme Etkinliklerinde Yerel Yönetimlerin Rolü. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(44), 1135-1142.
• Malçok, K. (2018). Bilim Merkezlerinde Sürdürülebilir İç Mekân Kriterleri; Konya Bilim Merkezi Örneği. Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Persson, F-E. (2000). Science Centers are Thriving and Going Strong! Public Understanding of Science, 9(4), 449-460.
• Persson, F-E. (2015). The Impact of Science Centres. http://www.peredvinperssonconsulting.com/wp-content/uploads/2012/08/Ecsite-2015.pdf (Erişim Tarihi: 24.5.2019).
• Politik akademi. Bilim Merkezleri, Türkiye’de Bilim Merkezi Kavramının Doğuşu ve Gelişimi.https://politikakademi.org/2018/09/bilim-merkezleri-turkiyede-bilim-merkezi-kavraminin-dogusu-ve-gelisimi// (Erişim Tarihi: 14.02.2019). Rennie, L. J. & Williams, G. F. (2002). Science Centers and Scientific Literacy: Promoting A Relationship With Science. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1002/sce.10030 Son erişim tarihi: 17.3.2019.
• Russell, I. (1990). Visiting A Science Centre: What's On Offer. Physics Education, 25, 258–262.
• Salmi, H. (1993). Science Centre Education. Motivation and Learning In Informal Education. Research Report 119. Doctoral Dissertations, Helsinki University, Department. of Teacher Education, Finland.
• Salmi, H. & Thuneberg, H. (2019). The Role of Self Determination In Informal and Formal Science Learning Contexts. Learning Environ Res, 22, 43–63.
• Short, D. B. & Weis, N. (2013). The Role of Science Discovery Dentres in The Public Understanding of Science. The School science review, 95(350), 27-38.
• Shortland, M. (1987). No Business Like Show Business. Nature, 6, 213-214.
• Şentürk, E. (2009). Bilim Merkezlerinin Öğrencilerin Bilime Yönelik Tutumlari Üzerine Etkisi. Yüksek Lisans, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Orta Öğretim Fen ve Matematik Alanları Eğitimi Bölümü, Ankara.
• Şentürk, E. (2015). Bilim Merkezlerine Yapilan Sınıf Gezileri: Öğretmen Bakış Açıları, Rolleri ve Düşünceleri. Doktora tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Orta Öğretim Fen ve Matematik Alanları Eğitimi Bölümü, Ankara.
• Şentürk, E. & Özdemir, Ö. F. (2014). The Effect of Science Centres on Students' AttitudesTowards Science. International Journal of Science Education, 4(1), 1-24.
• The Science Centre Enrichment Activity Grant Project. The Impact of Science & Discovery Centres A review of worldwide studies. https://www.ecsite.eu/sites/default/files/impact-of-science-discovery-centres-review-of-worldwide-studies.pdf (Erişim Tarihi: 24.3.2019).
• The World Bank. “Documents & Reports. http://documents.worldbank.org/curated/en/488241468779124698/pdf/multi0page.pdf (Erişim Tarihi: 13.02.2019).
• Watson, S., Dodd, J. & Jones, C. (2007). Engage, Learn, Achieve. https://www2.le.ac.uk/departments/museumstudies/rcmg/projects/engage-learn-chieve/ELA%20full%20report.pdf (Erişim Tarihi: 3.3.2019).
• Wellington, J. (1990). Formal and Informal Learning in Science: The Role of the Interactive Science Centres. Physics Education, 25, 247-252.
• 4003 Bilim Merkezi Kurulmasi Destek Programi Çağri Metni, https://bilimmerkezleri.tubitak.gov.tr/Upload/SingleFile/Dosya-411-311.pdf, (Erişim Tarihi:23.05.2019).