Greek Activities In The Söke Accident To The Occupation Of İzmir From The First World War

Yıl 2022, Sayı: 17, 1 - 23, 15.06.2022

Abdullah Doğtekin

https://doi.org/10.20860/ijoses.1016430

Öz

The main purpose of this study is to reveal the changes in the attitudes and behaviors of the Greeks in the period from the First World War to the occupation of İzmir, and the Greek activities that took place in and around the town of Söke. Especially Samos Island, which is just across Söke, has become the home of the Greeks who carry out such activities. Greek bandits from Greece and the islands did not only cause loss of life as a result of the murders they committed by merging with local Greek gangs. They also usurped the belongings and animals of Muslim Turks by engaging in robbery and plundering activities. In the whole process, the state has been exposed to the activities of hostile states, as well as Armenians and Greeks, such as rebellion and espionage. These; In addition to espionage, they also engaged in activities such as supporting the desertions of the conscripted Greeks, forming revolutionary committees and gangs, gathering intelligence, propaganda, and sabotage. The Greeks living in Söke and coming from the surrounding islands, while trying to bring the region under Greek rule, also did not hesitate to cooperate with the hostile states for this purpose.

Anahtar Kelimeler

Söke, Greek, Greek Gangs, Greek occupation

Birinci Dünya Savaşı’ndan İzmir’in İşgaline Söke Kazasında Rum Faaliyetleri

Öz

Bu çalışmanın temel amacı, I. Dünya Savaşından İzmir’in işgaline kadar olan süreçte Rumların tutum ve davranışlarında meydana gelen değişimler ile Söke kazası ve çevresinde gerçekleşen Rum faaliyetlerini ortaya koymaktır. Özellikle Söke’nin hemen karşısında yer alan Sisam Adası bu türden faaliyetleri yürüten Rumların yuvası haline gelmiştir. Yunanistan ve adalardan gelen Rum eşkıyalar, yerli Rum çeteleriyle birleşmek suretiyle işledikleri cinayetler sonucunda sadece can kaybına neden olmadılar. Soygun ve yağmacılık faaliyetlerinde de bulunarak Müslüman Türklerin eşyalarını ve hayvanlarını gasp ettiler. Devlet, tüm bu süreçte düşman devletlerin yanı sıra Ermeni ve Rumların isyan ve casusluk gibi faaliyetlerine de maruz kalmıştır. Bunlar; casusluğun yanı sıra askere alınan Rumların firarlarına destek olma, ihtilal komiteleri ve çeteler oluşturma, istihbarat toplama, propaganda ve sabotaj gibi faaliyetlerde de bulunmuşlardır. Söke’de yaşayan ve civar adalardan gelen Rumlar, yörenin Yunan hakimiyetine girmesi için çabalarken, bu uğurda düşman devletlerle iş birliği yapmaktan da çekinmemişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Söke, Rum, Rum çeteler, Yunan işgali

Kaynakça

• BOA. BEO. 4546/340884-1, H.08.03.1337/12 Aralık 1918
• BOA. BEO. 4458/334318, H.11.05.1335/4 Mart 1917
• BOA. DH. ECB. 23/85, H. 21.07.1337/22 Nisan 1919
• BOA. DH. EUM.AYŞ. 3/14, H. 01.07.1337/2 Nisan 1919
• BOA. DH.EUM.AYŞ. 3/27, H. 01.07.1337 / 2 Nisan 1919
• BOA. DH. EUM.AYŞ. 7/51, H. 05.08.1337/ 6 Mayıs 1919
• BOA. DH.EUM.AYŞ. 9/57 Vesika:1,3,5, H. 23.08.1337/24 Mayıs 1919
• BOA. DH. EUM.AYŞ. 41/16 Vesika: 45, 47, 52, 4 Teşrin-i Sani 1335/4 Kasım 1919
• BOA. DH. EUM.AYŞ. 73/13-2,3 H.17.06.1337/20 Mart 1919
• BOA. DH. EUM. 3.Şb. 2/22 H. 27.11.1332/17 Ekim 1914
• BOA DH. EUM. 3.Şb. 6/101 Vesika:2, H. 29.08.1333/12 Temmuz 1915
• BOA. DH. EUM. 3.Şb. 11/52, Vesika:11, H.10.04.1334/15 Şubat 1916
• BOA. DH. EUM. 3. Şb.13/94, H. 118.1334/13 Haziran 1916
• BOA. DH. EUM. 3.Şb. 17/20, H.15.02.1335/11 Aralık 1916
• BOA DH. EUM. 3.Şb. 29/57, H.07.06.1337/10 Mart 1919
• BOA, DH. EUM.6.ŞB. 32/9, H.15.05.1336/26 Şubat 1918
• BOA, DH. EUM.6.ŞB. 48/7, H. 13.04.1337/16 Ocak 1919
• BOA, DH. EUM.6.ŞB. 49/72-3, H. 25.05.1337/26 Şubat 1919
• BOA, DH. EUM.6.ŞB. 49/76-6, H. 25.05.1337/26 Şubat 1919
• BOA. DH.İ.UM. EK. 112/16, H. 07.02.1337/12 Kasım 1918
• BOA. DH. KMS. 16/39, H.19.7.1332/13 Haziran 1914
• BOA. DH. ŞFR. 55/81, H.7.10.1333/18 Ağustos 1915
• BOA. DH. ŞFR. 63/28, H. 13.06.1334/ 17 Nisan 1916
• BOA. DH. ŞFR. 79/94, H. 22.10.1335/11 Ağustos 1917
• BOA. DH. ŞFR. 91/225, H.19.12.1336/25 Eylül 1918
• BOA. DH. ŞFR. 93/71, H.01.02.1337/6 Kasım 1918
• BOA. DH. ŞFR. 95/135, H. 12.04.1337/15 Ocak 1919
• BOA. DH. ŞFR. 98/306, H.25.07.1337/28 Nisan 1919
• BOA. DH. ŞFR. 430/56, R.2.4.1330/15 Haziran 1914
• BOA. DH. ŞFR. 509/27, 31.11.1331/13 Şubat 1916
• BOA. DH. ŞFR. 533/68, R. 15.07.1332/28 Eylül 1916
• BOA. DH. ŞFR. 562/40, R. 12.06.1333/12 Ağustos 1917
• BOA. DH. ŞFR. 595/10, R. 08.09.1334/ 8 Kasım 1918
• BOA. DH. ŞFR. 599/134, R. 25.10.1334/ 25 Aralık 1918
• BOA. DH. ŞFR. 601/31, R. 05.11.1334/5 Ocak 1918
• BOA. DH. ŞFR. 613/33, R.03.02.1335/3 Nisan 1919
• BOA. DH. ŞFR. 616/118, R.24.02.1335/24 Nisan 1919
• BOA. HR. SYS. 2101/1, Vesika:1, 4, 10, M. 11.06.1916
• Salname-i Vilayet-i Aydın, H.1296, Vilayet Basımevi.
• Salname-i Vilayet-i Aydın, H.1311, Vilayet Basımevi.
• Salname-i Vilayet-i Aydın, H.1326, Vilayet Basımevi.
• Anadolu’da Yunan Zulüm ve Vahşeti (Matbuat Müdüriyet-i Vesaik-i Resmiyeye Müsteniden Kaleme Alınmış Garbi Anadolu’daki Son Yunan Fecayiine Aid Risaledir), Matbuat ve İstihbarat Matbaası, Ankara 1338 (Hazırlayan: Mustafa Zahit Öner), Dün Bugün Yarın Yayınları, İstanbul, 2020.
• Ağanoğlu, H.Y. (2001). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Balkanların Makus Talihi: Göç. İstanbul: Kumsaati Yayınları.
• Aker, Ş. (1937). 57. Tümen ve Aydın Milli Cidali, C.I. İstanbul: Matbaa-i Askeri.
• Aker, Ş. (1937). 57. Tümen ve Aydın Milli Cidali, C.II. İstanbul: Matbaa-i Askeri.
• Apak, R. (1990). İstiklal Savaşı’nda Garp Cephesi Nasıl Kuruldu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Arıkan, Z. (1989). Mütareke ve İşgal Dönemi İzmir Basını (30 Ekim 1918-8 Eylü l 1922). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Atnur, E. (2010). Millî Mücadelede Kuvay-ı Milliye, Rum ve Ermeni İlişkileri. Atatürk Dergisi, 1(6), 71-84.
• Aydınel, S. (1990). Güneybatı Anadolu’da Kuva-yı Milliye Harekâtı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Bayar, C. (1997). Ben de Yazdım, Millî Mücadeleye Giriş, C.V. İstanbul: Sabah Kitapları.
• Berber, E. (1997). Sancılı Yıllar: İzmir 1918-1922: Mütareke ve Yunan İşgali Döneminde İzmir Sancağı. Ankara: Ayraç Yayınevi.
• Berber, E. (1999). Yeni Onbinlerin Gölgesinde Bir Sancak: İzmir (30 Ekim 1918-15 Mayıs 1919). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Çağbayır, Y. (1989). Söke. İzmir: Ayma Matbaası.
• Çakmak, Z. (2007). İzmir ve Çevresinde Yunan İşgali ve Rum Mezalimi. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Elmacı, M. E. (2007). Sökeli Cafer Efe. G. Güneş (Edt.). Millî Mücadele’de Söke Cephesi ve Önderleri İçinde (s.49-57). Aydın: Aydın İli ve İlçeleri Kültür ve Eğitim Derneği Yayınları.
• Genel Kurmay Başkanlığı. (1999). Türk İstiklal Harbi I Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı. Ankara: Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları.
• Genel Kurmay Başkanlığı. (1994). Türk İstiklal Harbi: II. Cilt, Batı Cephesi, 1. Kısım. Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Genel Kurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı. (1999). Türk İstiklal Harbi: II. Cilt, Batı Cephesi, 2. Kısım. Ankara: Gnkur. Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları.
• Gökbel, A. (2005). Millî Mücadele’de Aydın (sadeleştiren: Hüseyin Kuruüzüm). Aydın: Kolalı Matbaası.
• Gökbel, A.-Şölen H. (1936). Aydın İli Tarihi (Eski Zamanlardan Yunan İşgaline Kadar) C.I. Aydın: Ahmet İhsan Basımevi.
• Gökbilgin, M.T. (2018). Millî Mücadele Başlarken (Mondros Mütarekesi’nden Büyük Millet Meclisi’nin Açılmasına). İstanbul: Kronik Yayınları.
• Güler, A. (1988). İşgal Yıllarında Yunan Gizli Teşkilatları. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Gün, İ.-Özdemir, A. (1941). Söke Tarihi ve Coğrafyası. Aydın: CHP Basımevi.
• Güneş, G. (2007). Yunan İşgalinin Söke ve Çevresinde Yarattığı Tahribat. G. Güneş (Edt.). Millî Mücadele’de Söke Cephesi ve Önderleri içinde (s.73-96). Aydın: Aydın İli ve İlçeleri Kültür ve Eğitim Derneği Yayınları.
• Halıcı, Ş. (2009). Millî Mücadele’de Kuşadası ve Söke (1919-1922). İzmir: Yeniyol Matbaası.
• Hatipoğlu, M. M. (1988). Yunanistan’daki Gelişmelerin ışığında Türk-Yunan İlişkilerinin 101 Yılı (1821-1922). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Jaeschke, G. (2001). Kurtuluş Savaşı ile İlgili İngiliz Belgeleri I. Cumhuriyet Yayınları.
• Karpat, H. K. (2003). Osmanlı Nüfusu (1830-1914) Demografik ve Sosyal Özellikleri. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Kaygusuz, B. N. (2002). Bir Roman Gibi. İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını.
• Kitsikis, D. (1963). Yunan Propagandası. İstanbul: Meydan Neşriyat.
• Köstüklü, N. (1990). Millî Mücadele’de Denizli, Isparta ve Burdur Sancakları. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Mehmetefendioğlu, A. (2007). İşgal Öncesinde ve İşgalde Söke’de Güvenlik. G. Güneş (Edt.). Millî Mücadele’de Söke Cephesi ve Önderleri İçinde (s.29-37). Aydın: Aydın İli ve İlçeleri Kültür ve Eğitim Derneği Yayınları.
• Menteşe, H. (2019). Osmanlı Mebusan Meclisi Reisi Halil Menteşe’nin Anıları. Ankara: Altınordu Yayınları.
• Nakracas, G. (2005). Anadolu ve Rum Göçmenlerin Kökeni. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Ozil, A. (2016). Anadolu Rumları: Osmanlı İmparatorluğu’nun Son Döneminde Millet Sistemini Yeniden Düşünmek. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Öktem, H. R. (1991). Mütareke ve İşgal Anıları (Haz: Zeki Arıkan). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Özdemir, M. (2007). I. Dünya Savaşı Sırasında Osmanlı Devleti Tarafından gerçekleştirilen Rum Tehciri”, ÇTTAD, VI/14, 27-40.
• Parlak, T. (1982). İşgalden Kurtuluşa I Yunan Ege’ye Nasıl Geldi (İlk Günler). İzmir: İzmir Sosyal Hizmetler Vakfı Kültür Yayınları.
• Sarı, M.-Şimşek, M. (2014). Millî Mücadele Yıllarında Aydın Sancağında Gayr-i Müslimlerin Faaliyetleri. Büyük Taarruzun 90. Yılında Uluslararası Millî Mücadele ve Zafer Yolu Sempozyumu. 2-4 Ekim 2012. Uşak. 2014. ss. 959-985.
• Serçe, E. (1998). İzmir ve Çevresi Nüfus İstatistiği 1917. İzmir: Akademi Kitabevi.
• Smith, M. L. (1978). Anadolu Üzerindeki Göz (İonian Vision). İstanbul: Hür Yayın ve Ticaret Aş.
• Sofuoğlu, A. (1994). Kuvayı Milliye Döneminde Kuzeybatı Anadolu (1919-1921). Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Sonyel, R. S. (2001). Hıristiyan Azınlıklar ve Osmanlı İmparatorluğu’nun Son Dönemi. Yeni Türkiye, S.38, 687-691.
• Sotiriou, D. (1996). Benden Selam Söyle Anadolu’ya. İstanbul: Alan Yayınları.
• Söylemezoğlu, G. K. (1939). Başımıza Gelenler, Yakın Bir Mazinin Hatıraları, Mondros’tan Mudanya’ya. İstanbul: Kanaat Kitabevi.
• Sürgevil, S. (2009). II. Meşrutiyet Döneminde İzmir. İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını.
• Şemsettin S. (1996). Kamusu’l Alam, C.4. Ankara: Kaşgar Neşriyat.
• Taçalan, N. (1981). Ege’de Kurtuluş Savaşı Başlarken. İstanbul: Hür Yayın.
• Tansel, S. (1991). Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, C.I. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Tekeli, İ.-İlkin S. (1989). Ege’deki Sivil Direnişten Kurtuluş Savaşı’na Geçerken Uşak Heyet-i Merkeziyesi ve İbrahim (Tahtakılıç) Bey. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Tekir, S. (2019). Yunan İşgali Öncesinde İzmir ve Çevresinde Rum Faaliyetleri. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XIX/ Özel Sayı: İzmir’in İşgali, 29-61.
• Turan, M. (2006). Yunan Mezalimi (İzmir, Aydın, Manisa, Denizli 1919-1923). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Turan, M. (1990). İzmir'in İşgalinden Önce Anadolu'da Rum Taşkınlıkları ve Tedbirler. Atatürk Yolu Dergisi, 2/6, 349-361.
• Türkmen, Z. (2010). Devlet Merkezine Gönderilen Raporlara Göre Batı Anadolu’da Yunan Mezalimi. Ankara: Berikan Yayınevi.
• Umar, B. (1974). İzmir’de Yunanlıların Son Günleri, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1974.
• Us, A. (1964). Gördüklerim Duyduklarım Duygularım (Meşrutiyet ve Cumhuriyet Devirlerine Ait Hatıralar ve Tetkikler). İstanbul: Vakit Matbaası.
• Ülker, N. (1990). Mondros Mütarekesi Döneminde Aydın Vilayetinin Nüfusuna Dair Bir Belge. Tarih İncelemeleri Dergisi, C.V, 35-36.
• Yetkin, S. (2003). Ege’de Eşkıyalar. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.