52 ve 53 Numaralı Şer’iye Sicili Defterlerine Göre Amasya Sancağı’nda İçtimai Yapı

Yıl 2022, Sayı: 18, 49 - 58, 15.12.2022

Yılmaz Karadeniz

https://doi.org/10.20860/ijoses.1176870

Öz

Amasya Sancağı, on sekizinci asrın ikinci yarısına gelindiğinde artık şehzadeler tarafından idare edilmemiş, idareci olarak mutasarrıflar tayin edilmişse de bunlar da çoğu kez görev yerlerine gitmemiş, yerlerine mütesellim göndermişlerdir. İdari olarak görülen yetersizlikler halka yansımış, geçici olarak alınan, ancak daha sonra sürekli hale gelen vergiler, taşradaki halkı huzursuz etmiştir. Bundan istifade eden eşkıya taifesi, yanlarına adam bulmada zorlanmamıştır.
Amasya Sancağı’nda önce geçici, daha sonra sürekli toplanan avarız ve nüzûl vergileri için belirlenen haneler üzerinden sancağın nüfusu yaklaşık olarak tespit edilmeye çalışılacaktır. Ayrıca sicillerde sıkça geçen Müslim ve gayr-ı Müslim insanların esnaf ve ticaretteki ortaklıkları, içtimai hayatları ve sosyal ilişkileri üzerinde durulacaktır. Farklı dinlere mensup insanların Müslümanlar ile aynı mahallelerde yaşamaları ve dinden dolayı hiç kimsenin kendisini farklı tutmadığı ve karşılıklı hoşgörü içerisinde bütünleştikleri görülecektir. Bu yüzden Amasya Sancağı’nda sosyal tabakalaşmanın olmadığı, şehzadeler tarafından çok sayıda medresenin açılması ve şehrin bir ilim merkezi olması sebebiyle alimler şehri olarak anıldığı, bu kesimin de halk ile iç içe yaşayarak kendilerini ayrı tutmadıkları üzerinde durulacaktır. Sicillere yansıdığı kadarıyla halk arasında bazı ailelerin meslek, görev, fiziki özellik ve alışkanlıklarına göre aldıkları lakaplar verilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Amasya Sancağı, İçtimai, Nüfus, Sosyal Tabakalaşma

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

İyi çalışmalar.

Social Structure in Amasya Sanjak according to Sharia Registry Books Number 52 and 53

Öz

In the second half of the eighteenth century, Amasya Sanjak was no longer governed by princes, and although mutasarrifs were appointed as administrators, they often did not go to their places of duty and sent consuls instead. Administrative inadequacies were reflected to the public, the taxes that were taken temporarily but became permanent afterward, made the people in the provinces uneasy. The bandit group who took advantage of this had no difficulty in finding a man for them.
In Amasya Sanjak, it will be tried to determine the approximate population of the sanjak based on the households determined for the avarız and üzül taxes, which are first collected temporarily and then continuously. In addition, the partnerships of Muslim and non-Muslim people in trades and trade, their social lives and social relations, which are frequently mentioned in the registers, will be emphasized. It will be seen that people belonging to different religions live in the same neighborhoods as Muslims, and that no one considers himself different because of religion and that they are integrated in mutual tolerance. For this reason, it will be emphasized that there was no social stratification in Amasya Sanjak, that many madrasahs were opened by the princes and that the city was called the city of scholars because it was a center of science, and that this group did not keep themselves apart by living together with the people. As far as it is reflected in the registers, it will be tried to give nicknames among the people according to the profession, duty, physical characteristics and habits of some families.

Anahtar Kelimeler

Amasya Sanjak, Social, Population, Social Stratification

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Akdağ, M. (1995). Türkiye’nin iktisadi ve içtimai tarihi II. İstanbul: Barış Kitap.
• Alagöz, C. A. (1939). Amasya. Amasya Belediyesi. Amasya.
• Amasya Şer’iye Sicili (AŞS.). Defter No: 52. Tarih: H. 1178-1181 (1764-1767). 22 Sayfa.
• Amasya Şer’iye Sicili (AŞS.). Defter No: 53. Tarih: H. 1182-1183-1184 (1768-1770). 188 Sayfa.
• Busbecg, O. C. (1939). Türk mektupları (terc. Hüseyin Cahit Yalçın). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Çadırcı, M. (1991). Tanzimat döneminde Anadolu kentlerinin sosyal ve ekonomik yapıları. Ankara: TTK yayınları.
• Derschwam, H. (1992). İstanbul ve Anadolu’ya seyahat günlüğü (terc. Yaşar Önen). Ankara: Kültür Bakanlığı yayınları.
• Evliya Çelebi (1991). Seyehatname I-II. İstanbul 1991. Yapı Kredi yayınları.
• Gökbilgin, T. (1965). “15 ve 16. Asırlarda Eyalet-i Rum.” Vakıflar Dergisi VI. İstanbul. s. 51-61.
• Göyünç, N. (1979). “Hane deyimi hakkında.” Tarih Dergisi, Sayı: 32. Mart. s. 331-345.
• Halaçoğlu, Y. (1991). XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun iskân siyaseti ve aşiretlerin yerleştirilmesi. Ankara: TTK yayınları.
• Kafesoğlu, İ. (1988). Türk milli kültürü. İstanbul. Boğaziçi yayınları.
• Karal, E. Z. (1943). Osmanlı Devleti’nde ilk nüfus sayımı 1831. Ankara: TTK yayınları.
• Kazıcı, Z. (1987). Osmanlılarda İhtisab Müessesi. İstanbul: Kültür Basın yayın.
• Özdemir, R. (1987). “Tokat'ta ailenin sosyo-ekonomik yapısı (1771-1810).” Türk tarihinde ve kültüründe Tokat sempozyumu. Ankara.
• Özkaya, Y. (1977). Osmanlı İmparatorluğunda avanlık. Ankara: TTK yayınları.
• Öztürk, M. (1991). “XVIII. Yüzyılda Antakya ve çevresinde eşkıyalık olayları,” Belleten. C. LIV, S. 211, Ankara s. 968.
• Şahin. İ.-Emecen F. (1988). “Amasya,” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi III. İstanbul.
• Şeker, M. (1991). İbn-i Batuta'ya göre Anadolu’nun sosyal-kültürel ve iktisadi havatı ile Ahilik. Ankara: Kültür Bakanlığı yayınları.
• Turan, O. (1971). Selçuklular zamanında Türkiye. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Turan, Ş. (1961). Kanuni’nin oğlu şehzade Bayezid vakası. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Uluçay, Ç. (1955). 18. ve 19. Yüzyıllarda Saruhan’da eşkıyalık ve halk Hareketleri. İstanbul: Berksoy Basımevi.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı Tarihi I. Ankara: TTK yayınları.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı Tarihi II. Ankara: TTK yayınları.
• Yesar, H. H. (1986). Amasya Tarihi I (tash. Ali Yılmaz-Mehmet Akkuş), Amasya: Amasya Belediyesi Kültür yayınları.