Osmanlı Arşiv Belgelerine Göre Darıca Rum Mektebi Yararına Düzenlenen Piyango Çekilişleri

Yıl 2023, Sayı: 19 - Haziran, 2023, 123 - 139, 12.06.2023

Kevser Değirmenci

https://doi.org/10.20860/ijoses.1290973

Öz

Kökleri çok eskilere dayanan ve pek çok toplum tarafından oynanan şans oyunları, bir süre sonra Batılılaşmanın etkisi ile Osmanlı coğrafyasında da görülmeye başlanmıştır. Osmanlı’da piyango çekilişleri Batı kökenli pek çok uygulama gibi, ilk olarak levantenler ve gayrimüslim unsurlar arasında başlamıştır. Piyango kısa bir süre sonra önemli bir finans kaynağı olarak görülmeye başlanmıştır. Piyangonun oldukça kârlı bir iş olduğu fark edilince pek çok kurum kazanç sağlamak için piyangolar tertip etmeye başlamıştır. En fazla piyango talebinde bulunan kurum, maddi imkânsızlıklar içinde olan okullardır. Her türlü ihtiyaçlarının karşılanması amacı ile en fazla ve ilk piyango başvurusu yapanlar ise gayrimüslim okulları olmuştur. Zaman zaman devlet tarafından yasaklanmış olsa da çeşitli sebeplerle müteşebbisler tarafından piyango çekilişleri tertip edilmeye devam edilmiştir.

Bu çalışmada, Gebze kazası dâhilinde Darıca nahiyesinde bulunan Ortodoks Rum Mektebi yararına, 1895-1908 yılları arasında düzenlenmesi planlanan piyango çekilişleri hakkında Osmanlı arşiv belgeleri çerçevesinde malumat verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Gekbuze,, Darıca, Piyango, Rum, Mektep

Lottery Draws Organised for the Benefit of Darıca Greek School according to Ottoman Archive Documents

Öz

Games of chance, which are rooted in ancient times and played by many societies, started to be seen in the Ottoman geography after a while with the influence of Westernization. Lottery drawings in the Ottoman Empire, like many other practices of Western origin, first started among Levantines and non-Muslims. The lottery soon came to be seen as an important source of finance. When it was realized that the lottery was a highly profitable business, many institutions began to organize lotteries in order to make a profit. The institutions that demanded lotteries the most were schools that were in financial difficulties. Non-Muslim schools were the first and most frequent applicants for lotteries to meet their every need. Although prohibited by the state from time to time, lottery drawings continued to be organized by entrepreneurs for various reasons.

In this study, information about the lottery drawings planned to be organized between 1895-1908 for the benefit of the Orthodox Greek School in Darıca District within Gebze District will be given within the framework of Ottoman archival documents.

Anahtar Kelimeler

Gekbuze, Darıca, Lottery, Greek, School

Kaynakça

• 1. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• BOA, (Dâhiliye Mektubi Kalemi) DH. MKT, 1563/93.
• BOA, (Maarif Nezareti Meclis-i Kebir-i Maarif) MF. MKB, 35/17; 35/90.
• BOA, (Maarif Nezareti Mektubî Kalemi) MF. MKT, 321/12; 846/3; 882/65; 1012/70; 1027/11; 1062/69.
• BOA, (Yıldız Mütenevvi Maruzat) Y. MTV, 39/26.
• 2. Tetkik, Telif ve Diğer Eserler
• Akyıldız, A. (2010). Şehremini. TDV İslam Ansiklopedisi, (38). İstanbul. ss. 459-461.
• Alkan, N. (2008). 1897 Yunan Harbi'nde Şehit Olanların Yakınları ve Gaziler İçin Düzenlenen İâne Sergisi. Güney Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, (13), 13-42.
• Bostan, H. (2012). Üsküdar. TDV İslam Ansiklopedisi, (42). İstanbul. ss. 364-368.
• Çapanoğlu, M. S. (1944). Piyangonun Tarihi. Tarihten Sesler Dergisi, (17-18), 13-16.
• Çetinkaya, C. (2015). Osmanlı’nın Son Dönemleri ve Cumhuriyetin İlk Yıllarında Şans Oyunları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Isparta.
• Çetinkaya, C.- Kasalak, K. (2015). Cumhuriyetin İlk Yıllarında Piyangoculuk. Sosyal Bilimler Dergisi (2/5). 467-481.
• Dünden Bugüne İstanbul (1994). Piyangolar. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. (6). İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Yayınları, 1994, İstanbul
• Düstur, (1289). Tertip I, Cilt I, Dersaadet: Matbaa-ı Amire.
• Erken, İ. (2015). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Kocaeli Sancağının İdari Yapısı. Türkiyat Mecmuası, (25). 193-236.
• Ertürk, İ. (2008). İslam Hukuku Açısından Şans Oyunları ve Piyango. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Güneş, M. (2016). Osmanlı Döneminde İstanbul’da Vilayet İdaresinin Teşekkülü. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (37), 181-199.
• Koçu, R. E. (1963). İstanbul Ansiklopedisi. (6), İstanbul: İstanbul Ansiklopedisi ve Neşriyat Kollektif Şirketi, 3370 Kolcuoğlu, M. K. (2013). Karye-i Darıca’dan Darıca İlçesine. İstanbul: Cinius Yayınları.
• Koloğlu, O. (2000). Piyango. Popüler Tarih Dergisi. (7), 34-40.
• Kurnaz, Ş. F. (2021). Tanzimat Sonrasında Osmanlı Devleti’nde Kumar Yasalarının Gelişimi. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi. (CTAD). (17) 34, 549-582.
• Mecmua-yı Ebuzziya. (1882). 27 ( 3). 838.
• Özçelik, S. (2000). Donanma-yı Osmanî Muavenet-i Millîye Cemiyeti. Ankara: TTK.
• Öztop, F. (2020). Osmanlı Devleti’nde Piyangolar. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Öztürk, S. (2005). Osmanlı Belgelerinde Darıca. İstanbul: Darıca Belediyesi Kültür Armağanı.
• Piyangonun Dünü, Bugünü ve Milli Piyango İdaresi. (1994). Ankara: Milli Piyango İdaresi.
• Sevin, V. (2001). Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası I, Ankara: TTK.
• Şemseddin Sami. (1317). Kâmûs-i Türkî. C. I, Dersaadet: İkdam Matbaası.
• Tızlak, F. (2006). Osmanlı Toplumuna Şans Oyunlarının Girişi. XV. Türk Tarih Kongresi. 11-15 Eylül 2006. (4) 3, Ankara. ss.1877-1899.
• Tunçay, M. (1993). Türkiye’de Piyango Tarihi ve Millî Piyango İdaresi. Ankara: Milli Piyango İdaresi.
• Yavuz, F. (2015). Osmanlı’dan Cumhuriyete Bir Sahil Kasabası: Darıca. Uluslararası Gazi Akça Koca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu. (2)30. Kocaeli. ss. 869-881.
• Yavuz, F. (2017). Birlikte Yaşamdan Yol Ayrımına: Milliyetçilikler Çağında Darıca’da Türk-Rum Münasebetlerine Dair Gözlemler. Uluslararası Çoban Mustafa Paşa ve Kocaeli Tarihi-Kültürü Sempozyumu IV. 24-26 Mart 2017. Kocaeli. ss. 711-737.
• Yolal, M. (2021). Osmanlı’da Kumar ve Şans Oyunları (1800-1923). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.