AN ORIGINAL POLITICAL STRUCTURE IN THE MIDDLE AGE: POWERFUL AND INFLUENTIAL EACH COMMANDER HAS BECOME SULTAN

Yıl 2015, Cilt: 2 Sayı: 4 - ARALIK, 107 - 126, 06.11.2015

Ahmet Sağlam

https://doi.org/10.20860/ijoses.50028

Cited By: 2

Öz

Medieval Turkish-Islamic states were being governed by dynasties, we face a different political structure of the Mamluk Turkish State. The political and military developments in the XIII. century in the Turkish-Islamic geography exposed to invasion of Mongol after invasion of the Crusaders, ensured the powerful and influential commander to be sultan in the Mamluk Turkish State. And those sultans have almost ruled Egypt, Syria and Hijaz region for three centuries. Even if they ascended the throne with their hereditary from time to time, it was related with their mastery, power and influence in the management of the state rather than being member of the dynasty. These practices not changing from establishing of the state to the end of the state have formed a reign of structure peculiar to the period and region. We will reveal the state’s reign structure in terms of changes of reign taking place in the first century of Mamluk State’s reign structure formation.

Key Words: Mamluks, Reign, Power, Influence

Anahtar Kelimeler

-

ORTAÇAĞDA ORİJİNAL BİR SİYASİ YAPI: GÜÇLÜ VE NÜFUZLU HER EMİR SULTAN OLUR

Öz

Ortaçağ Türk-İslam devletleri genel olarak hanedanlar tarafından yönetilirken Memlûk Türk Devleti’nde farklı bir siyasi yapı karşımıza çıkar. Haçlıların işgali sonrasında Moğolların istilâsına maruz kalan Türk-İslam coğrafyasında XIII. yüzyılda yaşanan siyasi ve askeri gelişmeler güçlü ve nüfuzlu emirlerin Memlûk Türk Devleti’nde sultan olmasını sağlamış ve bu sultanlar Mısır, Suriye ve Hicaz bölgesini üç asra yakın yönetmişlerdir. Zaman zaman irsiyet bağlılığıyla sultanlar tahta otursalar da devlete hükmetmeleri hanedan mensubu olmalarından ziyade güçleri, nüfuzları ve idaredeki ustalıklarıyla alakalıdır. Devletin kuruluşundan sükûtuna değin (648-923/1250-1517) değişmeyen bu teamüller döneme ve bölgeye mahsus bir saltanat yapısını doğurmuştur.Çalışmamızda Memlûkler Devleti’nin saltanat yapısının şekillenme süreci olan ilk yüzyılında yaşanan saltanat değişiklikleri bağlamında devletin saltanat yapısını ortaya koymaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Memlûkler, Saltanat, Güç, Nüfuz

Kaynakça

• Kaynakalar
• Aktan, Ali, “Memlüklerde Saltanat Değişikliği Usulü”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 9, Erzurum 1990, s. 270-279.
• Ayaz, Fatih Yahya, Türk Memlûkler Döneminde Saray Ağalığı: Üstâdârlık (1250-1382), Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yay., İstanbul 2008.
• Aycan, İrfan “Saltanata Giden Yolda Muaviye b. Ebî Süfyan”, İslâmî Araştırmalar Dergisi, Cilt:4; S:2, Nisan 1990, ss. 130-145.
• Baybars el-Mansûrî (ö.725/1325), et-Tuhfetü’l-Mülûkiyye fi'd-Devleti't-Türkiyye (Thk. Abdülhamid Salih Hamdân), Kahire 1987.
• _____; Zübdetü’l-Fikre fî Târîhi’l-Hicre (Thk. D. S. Richards), Beyrut Das Arabische Buch Berlin, 1998/1419.
• Beaumont, Danıel, “Political Violence and Ideology in Mamluk Society”, Mamlūk Studies Review, VIII-1-2004, s. 202-225.
• Clifford, Winslow Williams, State Formation end the Structure of Politics in Mamluk Syro-Egypt, 648-741 A. H. /1250-1340 C. E. , Bonn 2013.
• Çetin, Altan,, Memlük Devletinde Askeri Teşkilat, Eren Yayıncılık, İstanbul 2007, s. 48-52.
• Elçibey, Ebülfez, Tolunoğulları (868-905), (Haz. Fazil Gezenferoğlu), İstanbul 1997.
• Eymen, Fuad Seyyid, “Makrizî”, DİA, Ankara 2003, c. XXVII, s. 448-451.
• Holt, P. M., “Memlük Sultanlığında Devlet Yapısı”, (Ter. Samira Kontantamer), Belleten LII/202, 1988, s. 227-246.
• İbn Battûta, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah b. Muhammed b. İbrahim Levatî et-Tancî (ö. 770/1368), İbn Battûta Seyahatnâmesî, I-II, (Çev. A. Sait Aykut), Yapı Kredi Yay., İstanbul 2000.
• İbn Habib (ö.1377), Dürretü’l-Eslâk fi Devleti’l-Etrâk, Süleymaniye Ktp. Yeni Cami, Nr:849.
• İbn Devâdârî, Ebû Bekr b. Abdullah b. Aybek İbnü'd-Devadari (ö. 736/1336), Kenzü'd-Dürer ve Câmiü'l-Gurer I-IX, (Thk. Ulrich Haarmann), Kahire 1971.
• İbn Dokmak (ö.1407), en-Nüfhatü’l-Miskiyye fî’d-Devleti’t-Türkiyye: min Kitâbi’l-Cevheri's-Semin fî Siyeri'l-Hulefâ ve'l-Mülûk ve's-Selâtîn (min sene 637 hatta sene 805 h.), (Thk. Ömer Abdüsselam Tedmuri), Beyrut 1999/1420.
• İbn Kesir, Ebü'l-Fidâ İmadüddin İsmail b. Şihabüddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesir (ö. 774/1373), el-Bidâye ve’n-Nihâye, I-XXI, (Thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî), Cîze 1998/1419.
• İbn Haldun, Ebu Zeyd Veliyyüddin Abdurrahman b. Muhammed İbn Haldun (ö. 808/1406), Kitâbü’l-İber ve Dîvanü’l-Mübtedâ ve’l-Haber fî Eyyâmi’l-Arab ve’l-Berber ve men Ȃserehüm min zevi’s-Sultâni’l-Ekber, I-VIII, (Thk. Halil Şehhâde), Beyrut 1421/2001.
• ________; Mukaddime, I-III, (Ter. Zakir Kadiri Ugan) MEB Yay. İstanbul 1991.
• İbnü’l-Esir, El Kâmil Fi’t-Tarih Tercümesi, c. XII, Bahar Yayınları, İstanbul 1985.
• İbn İyas, Ebü'l-Berekat Zeynüddin Muhammed b. Ahmed İbn İyas (ö.930/1520), Bedâiu’z-Zuhûr, fî Vekâiˊu’d-Dühûr, I-V, (Thk. Muhammed Mustafa), Kahire 1395/1975.
• İbn Tağriberdi, Ebü'l-Mehasin Cemalüddin Yusuf İbn Tağriberdi (ö. 874/1470), en-Nücûmü'z-Zâhire fî Mülûki Mısr ve'l-Kahire, I-XVI, (Thk. Muhammed Hüseyn Şemseddin), Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, Beyrut 1992/1413, c. IX, s. 127-128.
• ________; el-Menhelü’s-Sâfî ve’l-Müstevfî baˊde’l-Vâfî, I-XIII, (Thk. M. Muhammed Emin, Said Abdülfettah Âşûr), Kahire 1984/1405.
• Kanat, Cüneyt, “Bahrî Memlûkler Zamanında Sultanlara ve Devlet Adamlarına Düzenlenen Bazı Suikastlar”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, Sayı: 3, İstanbul 2000, s. 23-56.
• _______; Ortaçağ Türk Devletlerinde Suç ve Ceza, İstanbul 2010.
• Kafesoğlu, İbrahim, Türk Milli Kültürü, Ötügen Neşriyat, İstanbul 2006.
• Kalkaşendî, Ebü'l-Abbas Şihabüddin Ahmed b. Ali Kalkaşendî (ö. 821/1418), es-Subhu'l-Aˊşâ fî Sınâati'l-İnşâ, I-XIV, (Thk.
• Kızıltoprak, Süleyman, “Memlûk Sistemi”, Türkler, Ankara 2002, c. V, s. 322-323.
• Kopraman, K. Yaşar, “Tolunoğulları”, DGBİT, İstanbul 1992, c. VI, s. 55-81.
• __________; “İhşidiler”, DGBİT, İstanbul 1992, c. VI, s. 194-206.
• __________; “Mısır Memlükleri”, DGBİT, İstanbul 1992, c. VI, s. 433-540.
• Koçi Bey Risalesi, (Sad. Zuhuri Danışman), Milli Eğitim Bak. Yay. İstanbul 1993.
• Kortantamer, Samira, “Memlüklerde Devlet Yönetimi ve Bürokrasi” TİD 1984, 27-45.
• Levanoni, Amalia, “The Mamluk Conception of The Sultanate”, International Journal of Middle East Studies, Vol. 26, No. 3 (Aug. , 1994), s. 373-394.
• ________; “The Mamluks in Egypt and Syria: the Turkish Mamluk sultanate (648-784/1250-1382) and the Circassian Mamluk sultanate (784 923/1382 1517)” The New Cambridge History of Islam: The Western Islamic World Eleventh to Eighteenth Centuries, Edited By Marıbel Fıerro, Vol. II, pp. 237-285.
• Makrizi (ö.1442), Makrizi, Ebü'l-Abbas Takıyyüddin Ahmed b. Ali b. Abdülkadir Makrizi (ö. 845/1442), Kitabü’l-Mevâiz ve’l-İtibâr fi Zikri’l-Hıtat ve’l-Ȃsâr, I-II, Beyrut t. y. Dâru Sâdır.
• ________; Kitâbü's-Sülûk li-Maˊrifeti Düveli'l-Mülûk, I-IV, (Thk. Muhammed Mustafa Ziyade-Said Abdülfettah Ȃşûr), Kahire 1934, 1958,
• Muhammed Hamidullah, “Abd”, DİA, c. I, İstanbul 1988, s. 57.
• Nüveyri, Ebu’l-Abbas Şihabüddîn Ahmed b. Abdülvehhâb b. Muhammed el-Bekrî et-Teymî el-Kureşî en-Nüveyri (ö.733/1333), Nihâyetü'l-Ereb fî Fünûni'l-Edeb, I-XXXI (Thk. Dr. Necip Mustafa Fevvaz, Dr. Hikmet Keşlî Fevvaz), Beyrut 2004.
• Ögel, Bahaeddin, Türk Mitolojisi, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 1998.
• Ömerî, Ebü'l-Abbas Şehabeddin Ahmed b. Yahyâ İbn Fazlullah el-Ömerî (ö. 749/1349), Mesâlikü'l-Ebsâr fî Memâliki'l-Emsâr, I-XXVII, (Thk. Kamil Selman el-Cebûrî), Beyrut 2010.
• Özbek, Süleymen, “Zübdetü’l-Keşfi’l-Memâlîk’de Türk Devlet Telâkkisinin Yansımaları”, GEFAD, Cilt, 29, (Prof. Dr. Reşat Genç’e Armağan sayısı), s. 82-94.
• __________;“El-Melikü’z-Zahir Rüknü’d-Din Baybars Zamanı Dini Siyaseti”, TİD, Sayı: IX, (1994), s. 289-307.
• Mehmet Nadir Özdemir, “Abbasi Halifesi Mu’tasım’ın Ordusunda Bulunan Türklerin “Köle” Olup Olmadığı Meselesi”, Selçuk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı:18, (2005), s. 211-230. Özkuyumcu, Nadir, “Tolunoğulları”, Türkler, Ankara 2002, c. V, s. 15-38.
• __________; “İhşîdiler”, Türkler, Ankara 2002, c. V, s. 39-59.
• __________; “Kelb”, DİA, c. XXV, Ankara 2002, s. 203-204.
• Şeşen, Ramazan, El-Cahiz ve Türklerin Faziletleri, İstanbul 2002.
• Sürûrî, M. Cemaleddin, Devletü Beni Kalavun, Kahire 1947.
• Stanley Lane-Poole, A History of Egypt in the Middle Ages, London 1901, s. 246-247.
• Robert Irwin, The Middle East in the Middle Age, The Early Mamluk Sultanate 1250-1382, Southern Illinois University Press, 1986.
• Turan, Osman, Selçuklular Zamanında Türkiye, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1996.
• Ulrich Haarmann, “Regicide and the ‘Law of the Turks, ’”, Intellectual Studıes on Islam, ed. Michel M. Mazzaoui and Vera B. Moreen (Salt Lake City, 1990), s. 127-135.
• Yıldız, H. Dursun, “Türklerin Müslüman Olmaları”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, İstanbul 1992, c. VI, s. 17-27.
• __________; “İlk Dönem Abbasi Halifeleri”, DGBİT, İstanbul 1992, c. III, s. 64-69.
• __________; “Bermekiler”, DİA, c. V, İstanbul 1992, s.517-520.
• __________; İslamiyet ve Türkler, İstanbul 2000.