Yabancılar İçin Hazırlanmış Türkçe Okuma Kitaplarındaki Söz Varlığı: Çocuk Hikâyeleri Dizisi A1-A2 Örneği

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 1, 93 - 126, 30.06.2021

Gökçen Göçen Eyüp Aydın

Öz

İnsanların anlama ve anlatma becerilerini kullanmalarında kelimelerin önemli bir yeri vardır. Bu bakımdan gerek ana dili eğitiminde gerekse yabancı dil öğretiminde, kelime öğretimi üzerinde önemle durulmaktadır. Yabancı dil öğretiminde, hangi kelimelerin hangi seviyede öğretileceği belirlenirken sıklık çalışmalarından faydalanılmaktadır. Sıklık çalışmaları, dil öğrenicisinin hedef dilde karşılaşma ihtimalinin en yüksek olduğu kelimeleri yansıtması bakımından önemlidir. Bu çalışmalar, hangi kelimelerin daha çok kullanıldığını gösterdiği gibi hangilerinin daha az kullanıldığını da göstermektedir. Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi alanında yapılan sıklık çalışmalarının çoğunlukla ders kitaplarına yönelik çalışmalar olduğu görülmektedir. Bu alanda yabancı dil olarak Türkçe öğrenenler için hazırlanmış okuma kitaplarına dair yapılan sıklık çalışmalarının sayısı ise çok azdır. Oysaki yabancı dil öğretiminde okuma kitaplarının öğrenenlerin bildikleri kelimeleri tekrar etmeleri, yeni kelimelerle rastlantısal olarak karşılaşmaları, kelimenin anlamını bağlam içerisinde öğrenmeleri açısından önemli bir yeri vardır. Bu önemden hareketle yapılan çalışmada yabancılar için hazırlanmış Türkçe okuma kitaplarındaki temel sözcüklerin, ikilemelerin, deyimlerin ve atasözlerinin hangileri olduğunu ve bunların kullanım sıklığını belirlemek amaçlanmıştır. Çalışmada, Yunus Emre Enstitüsü’nün yayımladığı A1-A2 seviyesi Çocuk Hikâyeleri Dizisi’nde yer alan 14 okuma kitabı incelenmiştir. Nitel araştırma desenlerinden durum çalışmasıyla gerçekleştirilen çalışmada veriler doküman analizi ile toplanmıştır. Çalışmada CİBAKAYA 2.3 programı kullanılarak kitaplardaki kelimelerin sıklıklarına ulaşılmıştır. Çalışmanın sonucunda incelenen okuma kitaplarında temel sözcüklerin daha fazla kullanıldığı ve bunun yanında kitaplarda az da olsa ikilemelerin ve deyimlerin de yer aldığı tespit edilmiştir. Buna karşılık incelenen metinlerde atasözlerinin ise hiç kullanılmadığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi, yabancılar için Türkçe okuma kitapları, çocuk hikâyeleri, söz varlığı, kelime sıklığı

Kaynakça

• Açık, F. (2013). Temel Türkçe (A1-A2) için söz dağarcığı tespit denemesi. Abdurrahman Güzel İçin Armağan Kitabı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Aksan, D. (2015). Her yönüyle dil-ana çizgileriyle dilbilim. Ankara: TDK Yayınları.
• Arslan, N. (2014). Yabancılara Türkçe öğretimi ders kitaplarında söz varlığı unsurlarının incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Avrupa Konseyi (2013). Diller için Avrupa ortak öneriler çerçevesi. Almanya: Telc GmbH.
• Aydın, M. (2015). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde kullanılan ders ve okuma kitaplarındaki kelime sıklığı ve seviyelere göre sözcük hazinesi çalışması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Aydın, M., & Açık, F. (2017). TÖMER kitaplarındaki kelime varlığı. International Journal of Language Academy, 5(1), 337-348.
• Banguoğlu, T. (1974). Türkçenin grameri. İstanbul: Baha Matbaası.
• Barın, E. (2003). Yabancılara Türkçenin öğretiminde temel söz varlığının önemi. TÜBAR, XIII, 311-317.
• Baş, B. (2011). Söz varlığı ile ilgili çalışmalarda kullanılacak ölçütler. TÜBAR, XXIX, 27-61.
• Bozkurt, B. (2015). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde orta seviye (B1-B2 düzeyi) hedef sözcük belirleme çalışması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Çal, A. (2015). 1975-1980 yıllarındaki siyasi gazetelerde Türkçenin kullanımı. Yayımlanmamış doktora tezi. Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Çelik, M. E. (2019). Türkçe kalıplaşmış sözlerin (atasözü, deyim, ikileme, kalıp söz) öğretimi. E. Boylu ve L. İltar (Ed.), Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi politika, program, yöntem ve öğretim (ss. 147-167). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Çelik, S. (2014). Yabancı dil olarak Almanca ve Türkçe öğretimi A1 ve A2 seviyesindeki ders kitaplarında kullanılan söz varlığının karşılaştırılması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Çınar, İ., & İnce, B. (2015). Türkçe ve Türk Kültürü ders kitaplarındaki söz varlığına derlem temelli bir bakış. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 3(1), 198-209.
• Çiçek, M. (2015). Avrupa dil programı sözcük setleri ile yabancılara Türkçe öğretimi kitaplarındaki sözcüklerin karşılaştırılması: Yunus Emre Enstitüsü Türkçe öğretim seti A1 ders kitabı örneği. International Journal of Language Academy, 3(2), 216-231.
• Ergin, M. (2009). Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım/Yayım/Tanıtım.
• Göçen, G. (2016). Yabancılar için hazırlanan Türkçe ders kitaplarındaki söz varlığı ile Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenlerin yazılı anlatımlarındaki söz varlığı. Yayımlanmamış doktora tezi. Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Göçen, G., Gökmen, H., Şahin, B., & Çelebi, M. (2020). Yabancılar için Türkçe okuma kitaplarında yer alan fiillerin incelenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 105, 146-172.
• Göçen, G., Gümüş, B., Kışla, C., & Güdek, G. (2020). Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenler için hazırlanan okuma kitaplarında yer alan sözcüklerin incelenmesi. Journal of Sustainable Educational Studies (JSES), 1(1), 33-63.
• Göçen, G., Karabulut, G., Yıldız Memiş, N., & Darama, M. (2020). Yabancılar için Türkçe okuma kitaplarında yer alan ikileme, deyim ve atasözlerinin kullanım sıklığı ve seviyelere göre dağılımı. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 8(2), 112-142.
• Göçen, G., Şen, B., & Duman, S. (2020). Yabancılar için Türkçe okuma kitaplarındaki isim soylu kelimelerin kullanım sıklığı. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 21, 46-73.
• Gün, M., & Şimşek, R. (2017). Yabancılara Türkçe öğretiminde kullanılan hikâye kitaplarının incelenmesi: Yunus Emre Enstitüsü Türkçe Öğretimi A1-A2 Hikâye Seti Örneği. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 5(3), 502-517.
• Gündoğdu, İ. (2019). Kültürler arası iletişim yaklaşımı açısından Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde kullanılan ders kitaplarındaki deyimler. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Güneş, F. (2013). Kelimelerin gücü ve zihinsel sözlük. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, 1-30.
• Hayran, T. (2019). Yabancılara Türkçe öğretiminde kullanılan ders kitaplarında söz varlığına yönelik bir inceleme. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Burdur.
• Kalfa, M. (2020). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde kültürel unsurların önemi. H. Karatay (Ed.), Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi El Kitabı (ss. 111-121). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Karadağ, Ö. (2005). İlköğretim I. kademe öğrencilerinin kelime hazinesi üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış doktora tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Karatay, H. (2007). Kelime öğretimi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(1), 141-153.
• Karatay, H. (2020). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde söz varlığı ve geliştirilmesi. H. Karatay (Ed.), Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi El Kitabı (ss. 253-270). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Kılıç, T. (2017). Yedi İklim Türkçe ve İstanbul Yabancılar İçin Türkçe öğretim setlerindeki fiilimsilerin kullanım sıklığının belirlenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Nevşehir.
• Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesi grameri şekil bilgisi. Ankara: TDK Yayınları.
• Kurudayıoğlu, M. (2011). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin kelime hazinesi üzerine bir değerlendirme. E-Journal of New World Sciences Academy Education Sciences, 6(2), 1797-1808.
• Kurudayıoğlu, M. (2020). Diller için Avrupa ortak öneriler çerçevesi. H. Karatay (Ed.), Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi El Kitabı (ss. 47-78). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Kurudayıoğlu, M., & Karadağ, Ö. (2005). Kelime hazinesi çalışmaları açısından kelime kavramı üzerine bir değerlendirme. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(2), 293-307.
• Mustafaoğlu, R. (2018). Yabancı dil olarak İngilizce ve Türkçe öğretimi A1 ve A2 seviyesindeki ders kitaplarının söz varlığı bakımından karşılaştırılması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Onan, B. (2016). Söz varlığı terminolojisi üzerine. Millî Eğitim, 45(210), 11-29.
• Ölker, G. (2011). Yazılı Türkçenin kelime sıklığı sözlüğü (1945-1950). Yayımlanmamış doktora tezi. Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Özbay, M., & Melanlıoğlu, D. (2008). Kelime öğretiminde örneklemenin önemi ve Divanü Lügat-it Türk. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(10), 49-59.
• Özdemirel, A. Y. (2017). Yabancı dil olarak Türkçe ve İngilizce ders kitaplarındaki sözcüklerin kullanım sıklığı bağlamında değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Öztürk, H. (2013). 1980’den 2010 yılına okunurluğu yüksek Türk romanlarının söz varlığı açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Serin, N. (2017). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi için hazırlanmış ders kitapları ile bu kitapları kullanan öğrencilerin söz varlığının karşılaştırılması. Yayımlanmamış doktora tezi. Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Şenyiğit, Y. (2020). Yabancılara Türkçe öğretiminde sözlü dilin kelime sıklığı ve A1-A2 seviye sözlüğü. Yayımlanmamış doktora tezi. Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Şimşek, N. D. (2015). Yabancılara Türkçe öğretimi ders kitaplarındaki metinlerin ilişkisel söz varlığı açısından değerlendirilmesi. International Journal of Science Culture and Sport, 3, 809-827.
• Şimşek, P. (2011). Yabancılara Türkçe öğretiminde okuma metinleri ve yardımcı kitaplar. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Şimşek, P. (2017). Yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde temel materyaller: Okuma metinleri ve okuma kitapları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 8, 211-225.
• Şimşek, R. (2019). Subliminal bir güç göstergesi: Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde ders kitapları. Yayımlanmamış doktora tezi. İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Temizkan, M., & Atasoy, A. (2016). Söz varlığının gelişimi açısından çizgi filmler üzerine bir değerlendirme (TRT Çocuk ve Minika Çocuk örneği). Millî Eğitim, 45(210), 577-599.
• Tüfekçioğlu, B. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi açısından sözlükler. E. Boylu ve L. İltar (Ed.), Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi politika, program, yöntem ve öğretim (ss. 215-238). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Tüm, G. (2010). Atasözlerinin değişik kültür ve dilleri anlamadaki rolü. Turkish Studies - International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 5(4), 663-678.
• Türk Dil Kurumu (2011). Türkçe sözlük (11. Baskı). Ankara: TDK Yayınları.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Yahşi, Ö. (2020). Yabancılara Türkçe öğretiminde temel düzey söz varlığını belirleme: Yabancılar için hazırlanan Türkçe ders kitapları ile Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenlerin yazılı ve sözlü anlatım uygulamalarına dayalı söz varlığı. Yayımlanmamış doktora tezi. Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yıldız, C., & Okur, A. (2010). İlköğretim okullarındaki okuma etkinliklerinde göz ardı edilen bir konu: Sözcük öğretimi. TÜBAR, 27, 753-773.