A JURIDICAL-BASED READING OF OTTOMAN MODERNISATION: REŞAT KAYNAR’S ‘THE MOVEMENETS TOWARDS FOUNDING A ‘RECHTSAAT’ IN TURKEY"

Yıl 2015, Cilt: 8 Sayı: 1, 79 - 103, 10.10.2017

Ekin Erdem

Öz

We meet two main
approaches in the Ottoman history researches of Republican era historians: The
cultural-based essays generally evaluate the events of modern age -from French
Revolution to World War I- through the problematic of the emergence of modern
national identity, while the economy-based perspective handles the same process
as transition from agricultural community to capitalist society. Meanwhile
after the end of World War II, we encounter a third way of interprating the
Ottoman-Turkish modernization, which is based upon the development of
‘rechtstaat’ (the rule of law) notion. Reşat Kaynar’s work, ‘The Movements
Towards Founding a Rechtsaat in Turkey’ (1960), which was written upon the
government models classified by Sıddık Sami Onar, professor of the Istanbul
University Faculty of Law, represents a considerable example of this third
view. The aim of this article is to throw light on the past of the
juridical-based history-writing.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Modernization, Rechtstaat, 19. Century, Reşat Kaynar, Sıddık Sami Onar

OSMANLI MODERNLEŞMESİNİN HUKUK EKSENLİ BİR OKUMASI: REŞAT KAYNAR’IN “TÜRKİYE’DE HUKUK DEVLETİ KURMA YOLUNDAKİ HAREKETLER”İ

Öz

Cumhuriyet dönemi
tarihçilerinin Osmanlı modernleşmesine ilişkin incelemelerinde genellikle iki
temel yaklaşımın ön plana çıktığı görülmektedir. Kültür-eksenli ilk yaklaşım,
Fransız Devrimi’nden I. Dünya Savaşı’nın sonuna kadar uzanan gelişmeleri çağdaş
ulusal kimliğinin oluşumu merkezinde ele alırken, iktisat-eksenli bakış açısı,
aynı süreci tarım toplumundan kapitalist topluma geçiş sorunu bağlamında
okumaktadır. Buna karşılık II. Dünya Savaşı sonundan itibaren etkisini
hissettirmeye başlayan üçüncü bir yaklaşım, Osmanlı-Türk modernleşme tarihini,
hukuk devletinin gelişim aşamaları çerçevesinde değerlendirmiştir. Tarihçi
Reşat Kaynar’ın, İstanbul Hukuk Fakültesi profesörlerinden Sıddık Sami Onar’ın
sınıflandırdığı devlet modelleri doğrultunda kaleme aldığı ‘Türkiye’de Hukuk
Devleti Kurma Yolundaki Hareketler’ (1960) adlı eseri bu üçüncü bakış açısının
dikkate değer bir örneğidir. Bu makalenin amacı, Türkiye’de hukuk eksenli tarih
yazımının geçmişine ışık tutmaktır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Modernleşmesi, Hukuk Devleti, 19. Yüzyıl, Reşat Kaynar, Sıddık Sami Onar

Kaynakça

• Armaoğlu, Fahir (2005). 20. Yüzyıl Siyasî Tarihi. İstanbul: Alkım Yayınevi.
• Armaoğlu, Fahir (2003). 19. Yüzyıl Siyasî Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Atay, Falih Rıfkı (1998). Çankaya. İstanbul: Bateş Yayın.
• Avcıoğlu, Doğan (1982). Türkiye’nin Düzeni, 1. Cilt. İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Berkes, Niyazi (1976). Türkiye İktisat Tarihi, 1. Cilt. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Berkes, Niyazi (1973). Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Boratav, Korkut (1988). Türkiye İktisat Tarihi 1908-1985. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Chevalier, Jacques (2010). Hukuk Devleti. Gürcan, Ertuğrul Cenk (Çev.). Ankara: İmaj Yayınevi.
• Çavdar, Tevfik (2000). Türkiye’nin Demokrasi Tarihi (1950-1995). Ankara: İmge Kitabevi.
• Davies, Norman (2006). “Avrupa Tarihi”. Kılıçbay, Mehmet Ali (Ed.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Emerson, Blake (2015). “The Democratic Reconstruction of the Hegelian State in American Progressive Political Thought”. The Review of Politics, 77 (2015), University of Notre Dame 545-574.
• Giritlioğlu, Fahir (1965). Türk Siyasi Tarihinde Cumhuriyet Halk Partisi’nin Mevkii. Ankara: Ay Yıldız Matbaası.
• Gülsunar, Emrah (2015). Jakobenizm ve Kemalizm, Eleştirel Bir Karşılaştırma. İstanbul: Yordam Kitap.
• Kansu, Aykut (2002). 1908 Devrimi. Erbal, Ayda (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınevi.
• Kaynar, Reşat (1981). “Ord. Prof. Reşat Kaynar’ın Kendi Anlatımıyla Yaşam Öyküsü”. İçinde: Reşat Kaynar’a Armağan. İstanbul, VII-XVII.
• Kaynar, Reşat (1960). Türkiye’de Hukuk Devleti Kurma Yolunda Hareketler. İstanbul: Tan Matbaası.
• Kennedy, Paul (2001). Büyük Güçlerin Yükseliş ve Çöküşleri. Karanakçı, Birtane (Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Küçük, Yalçın (1985). Aydın Üzerine Tezler-2, 1830-1980. İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Küçükömer, İdris (1969). Düzenin Yabancılaşması, Batılaşma. İstanbul: Ant Yayınları.
• Onar, Sıddık Sami (1966). İdare Hukukunun Umumî Esasları, 1. Cilt. İstanbul: İsmail Akgün Matbaası.
• Ortaylı, İlber (1995). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: Hil Yayıncılık.
• Pinkard, Terry (2012), Hegel. Çev: Mehmet Barış Albayrak, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Safa, Peyami (1990). Türk İnkılâbına Bakışlar. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Tanör, Bülent (2004). Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Toprak, Zafer (2012). Darwin’den Dersim’e Cumhuriyet ve Antropoloji. İstanbul: Doğan Kitap.
• Tunaya, Tarık Zafer (1960). Türkiye’nin Siyasi Hayatında Batılılaşma Hareketleri. İstanbul: Yedigün Matbaası.
• YKY (2003). Cumhuriyet Ansiklopedisi, 1941-1960. İstanbul.
• Yücel, Hasan Âli (1998). Hürriyet, Gene Hürriyet I-III. Eronat, Canan Yücel (Der.). Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı.