BAYRAK AND THE OTHER MILITARY RADIOS IN TURKISH CYPRIOT STRUGGLE HISTORY 1963-1974

Yıl 2015, Cilt: 8 Sayı: 1, 147 - 181, 10.10.2017

Ulvi Keser

Öz

The Republic of Cyprus established under the guarantee of Turkey, Greece
and the United Kingdom unfortunately doesn’t last long, and gets demolished in
21st December 1963 since the Archbishop Makarios takes the newly-established
country into consideration to be a springing means on the way of Megali Idea
and Enosis due to the Akritas Plan aiming to erase all the Turkish Cypriots on
the island. Then the Turkish Cypriots once more comes face to face with the
agony, tears, migration and a variety of the embargoes. Because the Cyprus
Broadcasting Corporation is under the control of the Greek Cypriots, the
Turkish Cypriots make their voices hear not only on the island but also abroad,
and manage to establish firstly the Bayrak Radio, then the others on the
island. This scientific study will mainly focus on the Turkish Cypriot radio
stations served in 1963-1974 period.

Anahtar Kelimeler

Bayrak, Radio, Canbulat, EOKA, Anamur

KIBRIS TÜRK MÜCADELE TARİHİNDE BAYRAK ve DİĞER SANCAK RADYOLARI 1963-1974

Öz

1960 yılında Türkiye, Yunanistan ve
İngiltere’nin garantörlüğünde kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti özellikle Makarios’un
bunu Enosis ve Megali İdea için bir atlama tahtası olarak görmesi nedeniyle
sadece 3 yıl sonra 21 Aralık 1963 tarihinde Akritas Planı çerçevesinde adadaki
Türkleri ortadan kaldırmayı amaçlayan saldırılarla yıkılmıştır. Bu tarihten
sonra Kıbrıs Türkleri bir kere daha acı, gözyaşı, göç ve çeşitli ambargolarla
yüzleşmek zorunda kalmıştır. Kıbrıs Cumhuriyeti Radyo İstasyonu da Rumların
elinde olduğundan gerek ada içine ve gerekse ada dışına seslerini duyurabilmek
için Kıbrıslı Türkler yeni çabalara girmişler ve uzun mücadelelerin ardından
önce Bayrak Radyosu ve ardından diğer Türk radyolarını tesis etmeyi
başarmışlardır. Bu çalışma kapsamında adada 1963-1974 döneminde faaliyette olan
Kıbrıs Türk radyoları mercek altına alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Bayrak, Radyo, Canbulat, EOKA, Anamur

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları
• 1- Amerika Birleşik Devletleri CIA Archive/Arşivi
• 2- İngiltere Foreign Office Archive/Arşivi
• 3- Amerika Birleşik Devletleri Department of State, Central Files, POL 23-8 Cyprus Archive/Arşivi
• Basılı Kaynaklar
• Atun, Hakkı, (2016). Bir Öz Yaşam Öyküsü; Hakkı Atun’un Anıları. Lefkoşa: Ateş Matbaacılık.
• Aval, Amber Eker, (2009). Harid Fedai’nin Anıları; Silik Sayfalar. Lefkoşa: Sivil Savunma Teşkilat Başkanlığı Yayıncılık.
• Balıkçıoğlu, Osman, (2013). Özgür İkili; Alikko ile Caher’in Öyküsü. Londra: Hey Print&Design.
• Başkaya, Yılmaz, (2016). Kıbrıs Türk’ü ve TMT. Lefkoşa: Galeri Kültür Yayıncılık.
• BRTK, (1988). Bayrak Radyo ve Televizyon Kurumu, Lefkoşa.
• Coşkun, Şeniz, (2011). Televizyon Haberciliğinde Etik; KKTC’de Televizyon Haberciliğinin Etik Anlayışı Üzerine Bir İnceleme, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yakın Doğu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Lefkoşa.
• Dedeçay, Servet Sami, (2009). Kıbrıslı Türk Kadınının Eğitim Aracılığı Sayesinde Dinsel Taassuptan Sıyrılıp Çağdaş Hak ve Özgürlük Kurallarını Kabullenişi, Cilt II. Lefkoşa: Lefkoşa Özel Türk Üniversitesi Yayıncılık.
• Dedeçay, Servet Sami, (1988). Kıbrıs’ta Enformasyon veya Yazılı ve Sözlü Basın, Cilt I. Lefkoşa: Lefkoşa Özel Türk Üniversitesi Yayıncılık.
• Denktaş, Rauf R., (1996). Rauf Denktaş’ın Anıları, Cilt I. İstanbul: Boğaziçi Yayıncılık.
• Eliçin, Zehra, (2013). Kıbrıs’ta Denizi Göremeden 60’lı Yıllar. İstanbul: Cinius Yayıncılık.
• Erdim, Halil, (2010). Lapta Türklerinin Geçmişinden Kesitler-II; Göçmenlik Yılları. Lefkoşa: Basım yeri belli değildir.
• Gürkan, Nezire, (2010). Hayata İzler; Söyleşiler. Lefkoşa: Işık Kitabevi.
• Güvenir, Osman, (2016). Dr. Fazıl Küçük’le Geçen Günlerim. Lefkoşa: Selen Offset Yayıncılık.
• Hoşgör, M. Zeka, (2016). Gizli Kalmasın. Lefkoşa: Okman Printing.
• Koç, Sanem, (2016). Annem Ne Cesurmuş. Lefkoşa: Okman Printing.
• Kotak, İsmet, (2012). Şu Bizim Kıbrıs – I: Unutulan Tarihi Gerçekler. Lefkoşa: Ajans Yayıncılık.
• Küçük, Fazıl, (2002). Mücadelemizin Görkemli Günleri. Lefkoşa: KKTC Tanıtma Dairesi.
• Mengüç, Arslan, (2013). Ben Tremeşeli Mehmet Ali. Lefkoşa: Yayınevi belli değildir.
• Naşit, Engin, (Basım tarihi belli değildir.). Nişan Yüzüğü; Limasol Direnişi. Lefkoşa: Okman Printing.
• Ömerağa, Ahmet, (2001). Kıbrıs’ta 1974 Öncesi Eğlence Hayatımız; Törenler ve Kutlamalar. Lefkoşa: Basım yeri belli değildir.
• Özad, Murad Hüsnü, (2002). Baf ve Mücadele Yılları. İstanbul: AHA Yayıncılık.
• Pirgalı, Tüge, (2008). Kıbrıs Adasında Yayın Yapan Türk Radyolarının 1960–1974 Yılları Arasında Kamuoyu Oluşturmadaki Etkisi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), GAÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Girne.
• Sayıl, Altay (Der.) (2000). Bayrak Bayrak Bayrak; Bayrak Radyosu’nun İlk Üç Ayında Yaptığı Tarihi Yorumlar. Lefkoşa: Kıbrıs Türk Mücahitler Derneği Yayıncılık.
• Yavuzalp, Ercüment, (1993). Kıbrıs Yangınında Büyükelçilik. İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Makaleler
• Atun, Suna ve Fevzioğlu, Bülent, (2008). “Kıbrıs Türk Milli Mücadele Tarihinde İki Moral Değer”. Birinci Uluslararası Kıbrıs Sempozyumu, Cilt I, Ankara, 21-23.
• Çakmak, Hakan, (2014). “Feriha Coşkun Çürükoğlu”. Passatempo, (34), 19-22.
• Güvenir, Osman, (2014). “Kıbrıs Türk’ünün Var Oluş Mücadelesinde Tiyatro ve Sanatın Sosyolojik ve Psikolojik Anlamdaki Yeri; TMT ile Sanatın İlişkisi Düşüncesi”. Kıbrıs Türk Milli Mücadelesi ve Bu Mücadelede TMT’nin Yeri II. Uluslararası Sempozyumu, Lefkoşa: Kıbrıs TMT Mücahitler Derneği Yay.
• Hoca, Emine, “Bir Dönem, Üç Kadın”, Medya, Kıbrıs Türk Gazeteciler Birliği, Temmuz 2014, (9).
• Irkad, Ulus, (2013). “Müzik Öğretmenim Fikret Özgün”. VII. İz Bırakmış Kıbrıslı Türkler Sempozyumu, Doğu Akdeniz Üniversitesi, Gazi Mağusa, KKTC, 43-47.
• İzmen, Mehmet Ali, (2010). “Bayrak Radyosu’nun Kuruluşu ve Görev Almam”. Emekliler Dergisi, Kıbrıs Türk Emekliler Cemiyeti Yayıncılık, (17), 45.
• İzmen, Mehmet Ali, (2009). “Bayrak Radyosu’nun Kuruluşu ve Görev Almam”. Emekliler Dergisi, Kıbrıs Türk Emekliler Cemiyeti Yayıncılık, (3), 22-23.
• Kanatlı, Hüseyin, (2011). “Antendeki Bayrak, Medya”, Kıbrıs Türk Gazeteciler Birliği, (3), 14-15.
• Koç, Sanem, (2015). “Her Şeyi Anneme Borçluyum.”, Lefkoşa, Lefkoşa Türk Belediyesi, Yıl 2, (8), 10.
• Olgun, Aydın, (2001). “Kıbrıs’ın Sesi Radyosu”. Güvenlik Kuvvetleri Dergisi, 46, 27.
• Tolgay, Ahmet, (1990). “Sancaktar Kale Bey”, Güvenlik Kuvvetleri Dergisi, 10, 39.
• Tuzcu, Aysun Ulutuğ, (2013). “Babam Üner Ulutuğ”. VII. İz Bırakmış Kıbrıslı Türkler Sempozyumu, Doğu Akdeniz Üniversitesi, Gazi Mağusa, KKTC, 75-78
• Süreli Yayınlar
• Akın
• Emekliler Dergisi
• Güvenlik Kuvvetleri Dergisi
• Haberdar
• Haber Postası
• Haber Kıbrıs
• Halkın Sesi
• Kıbrıs
• Kıbrıs Postası
• Lefkoşa
• Medya
• Meydan Kıbrıs
• Milliyet
• Passatempo
• Ortam
• Star Kıbrıs
• Yenidüzen
• Yeni Volkan
• Sözlü Tarih Çalışması
• 1- Bayrak Radyosu’nun ilk programcılarından Hüseyin Kanatlı ile 17 Mayıs 2015 tarihinde Lefkoşa’da yapılan görüşme.
• 2- Bayrak Radyosu’nun ilk programcılarından Sevil Emirzade ile 14 Nisan 2016 tarihinde Lefkoşa’da yapılan görüşme.
• 3- Eski TMT mensubu Kamil Özkaloğlu ile 12 Nisan 2015 tarihinde Lefkoşa’da yapılan görüşme.
• 4 - Kıbrıs Türk Basın Konseyi ve Kıbrıs Türk Gazeteciler Cemiyeti Yönetim Kurulu üyeliği yapan Meral Ertürk ile 15 Temmuz 2015 tarihinde Lefkoşa’da yapılan görüşme.
• 5- Bayrak Radyosu’nun ilk programcılarından Sevilay Direkoğlu ile 28 Mayıs 2015 tarihinde Boğaz/Girne’de yapılan görüşme.
• 6- Bayrak Radyosu’nun ilk programcılarından Güzide Tunç ile 12 Nisan 2015 tarihinde Lefkoşa’daki evinde yapılan görüşme.
• 7- Hüseyin Hes’in oğlu Adnan Ertay’la 11 Ekim 2016 tarihinde Lefkoşa’da yapılan görüşme.
• 8- Larnaka Doğan’ın Sesi Radyosu spiker ve programcılarından Ülkü Sarıkamış ile 8 Mart 2017 tarihinde Lefkoşa’da yapılan görüşme.
• 9- Larnaka Doğan’ın Sesi Radyosu Süheyla Başaran ile 15 Mart 2017 tarihinde Boğaz/Girne’de yapılan görüşme.
• 10- Limasol göçmeni Konce Mehmet ile 14 Şubat 2017 tarihinde Lefkoşa’da yapılan görüşme.
• 11- Birsen Şemsettin ile 4 Kasım 2015 tarihinde Lefkoşa’da yapılan görüşme.
• 12- Bayrak Radyosu’nun ilk teknisyenlerinden Önol Aktolga ile 2 Mart 2017 tarihinde Lefkoşa’da yapılan görüşme.
• 13- Eski TMT mensubu Fuat Veziroğlu ile 16 Kasım 2003 tarihinde Lefkoşa’da yapılan görüşme.
• 14- Gazi Baf’ın Sesi Radyosu’nun ilk programcılarından Aysel Süleyman ile 1 Mart 2016 tarihinde Melbourne/Avustralya’da yapılan görüşme
• Elektronik Kaynaklar
• http://haberkibris.com/mob_n.php?n=zeka-bey-aday-olacagim-bayraktar-da-olursaniz-kan-akar-dedi----2012-04-10, (Erişim Tarihi 12.05.2017)
• http://www.brt.gov.nc.tr/brt/tarihce.htm, (Erişim Tarihi 12.05.2017)
• http://www.anamurunsesi.com/YANSAYFA/egitimkosesi/bayrak-kamil-ozkaloglu.htm, (Erişim Tarihi 20.05.2017)
• http://www.trt.net.tr/Kurumsal/KilometreTaslari.aspx?yil=1964, (Erişim Tarihi 25.05.2017)
• Diğer Kaynaklar
• 1- Cyprus Broadcasting Corporation, Chapter 300 A of the Laws;1959 Edition, Government of Cyprus, Londra, 1959.
• 2- Ahmet Yusuf Atamsoy’dan alınan 15 Ocak 2012 tarihli bilgi notu
• 3- O dönemde özellikle Dr. Fazıl Küçük’le beraber hareket eden Osman Güvenir’den alınan 3 Haziran 2005 ve 20 Temmuz 2005 tarihli bilgi notu.