Kelime Çağrışım Testi ve Bilişsel Haritalama Tekniğinin Görgül Bir Çalışma Üzerinden İncelenmesi: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Zeve Kampüsü

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 2, 305 - 327, 31.08.2024

Mehmet Karasu

https://doi.org/10.37093/ijsi.1480904

Öz

Kelime çağrışım testi ve bilişsel haritalama tekniği sosyal bilimlerde sıklıkla kullanılan araştırma teknikleri arasındadır. Bu çalışmada nitel yöntemlerde postpozitivist yaklaşımda ele alınabilecek bu iki araştırma tekniğinin görgül bir araştırma üzerinden değerlendirilmesi hedeflenmektedir. Bu kapsamda 130 üniversite öğrencisinin üniversite kampüsüne dair çağrışımları ve bilişsel haritaları, sırasıyla kelime çağrışım testi ve bilişsel haritalama tekniği ile incelenmiştir. Kelime çağrışım testi verileri IRAMUTEQ programı aracılığıyla prototip analizi ve benzerlik analizine; bilişsel haritalama sürecinden elde edilen veriler ise bilişsel haritaların çözümlenmesine tabi tutulmuştur. Her iki teknikten elde edilen sonuçlar yurtlar, sahil, fakülteler ve hastane gibi mekânların ortak bir şekilde vurgulandığını göstermektedir. Kelime çağrışım testi, kampüsün büyüklüğü, Van Gölü, sosyal ilişkiler ve kampüsle ilgili sorunları vurgularken, bilişsel haritalarda kampüs yolları, otobüs durakları, yemekhane, üniversite girişi ve Alle Yolu gibi öğeler belirgin hâle gelmiştir. Sonuçlar bu iki tekniğin bir arada kullanılmasının araştırma konusuna dair sözel ve görsel dillere ilişkin bütünsel bir perspektif sunmaya son derece yardımcı olduğunu göstermektedir. Ayrıca her iki tekniğin biliş ve duygulanıma ilişkin kapsamlı bilgiler yanı sıra temsil nesnesine dair deneyimlerin doğrudan ya da dolaylı ipuçlarını sunduğu gözlenmiştir. Kelime çağrışım testi katılımcıların temsil nesnesiyle nasıl ilişki kurduklarını ve temsil nesnesine dair anlayışlarını inşa etmek için neleri seçtiklerini ortaya koyarken; bilişsel haritalar temsil nesnesinin belirli yanlarının nasıl önceliklendirildiğini anlamaya olanak tanımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kelime çağrışım testi, bilişsel haritalama, bilişsel harita, araştırma teknikleri, yöntem, üniversite kampüsü

Etik Beyan

Bu çalışmada etik ilke ve standartlara uyulduğu beyan edilmiştir. Bu araştırma için Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimleri Etik Kuruluna başvuru yapılarak çalışmanın etik kurul onayı alınmıştır (Karar tarihi: 07/09/2023, Karar no: 2023/23-09).

Destekleyen Kurum

Yazar bu çalışma için herhangi bir finansal destek almadığını beyan etmiştir.

Teşekkür

Yazar bilişsel haritaların kodlama sürecine destekleri için Berfin Balakan’a teşekkür etmektedir.

Investigation of Word Association Test and Cognitive Mapping Technique Through an Empirical Study: Van Yüzüncü Yıl University Zeve Campus

Öz

The word association test and cognitive mapping technique are among the research techniques widely used in the social sciences. This study aims to evaluate these two research techniques, which fall under the postpositivist approach to qualitative methods, through an empirical study. This study used the word association test and the cognitive mapping technique, respectively, to analyze the associations and cognitive maps of 130 undergraduate students. We subjected the data from the word association test to prototype and similarity analysis through IRAMUTEQ, and analyzed the cognitive maps obtained from the cognitive mapping process. The results from both techniques consistently highlight key locations such as dormitories, the beach, faculties, and the hospital. The word association test emphasized aspects like the size of the campus, Lake Van, social relations, and campus-related issues. In contrast, the cognitive maps focused on different features, including campus roads, bus stops, the dining hall, the university entrance, and Alle Road. The results showed that the combination of these two techniques is extremely helpful in providing a holistic perspective of the research topic in relation to verbal and visual languages. We also observed that both techniques provide comprehensive information about cognition and affect, as well as direct or indirect cues of experience with the representation object. The word association test reveals how participants relate to the representation object and how they construct their understanding of it, while cognitive maps help us understand the prioritization of certain aspects of the representation object.

Anahtar Kelimeler

word association test, cognitive mapping, cognitive map, research techniques, methodology, university campus

Kaynakça

• Abric, J. C. (1993). Central system, peripheral system: Their functions and roles in the dynamics of social representations. Papers on Social Representations, 2(2), 75- 78.
• Altman, I., & Rogoff, B. (1987). World views in psychology: Trait, interactional, organismic, and transactional perspective. In D. Stokols & I. Altman (Eds.), Handbook of environmental psychology (pp. 7-40). John Wiley & Sons.
• Arruda, A. (2015). Image, social imaginary and social representations. In G. Sammut, E. Andreouli, G. Gaskell & J. Valsiner (Eds.), The Cambridge handbook of social representations (pp. 128-142). Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9781107323650.012
• Bahar, M. (1999). Investigation of biology students’ cognitive structure through word association tests, mind maps and structural communication grids [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. University of Glasgow.
• Bahar, M., Johnstone, A. H., & Sutcliffe, R. G. (1999). Investigation of students’ cognitive structure in elementary genetics through word association tests. Journal of Biological Education, 33(3), 134-141. https://doi.org/10.1080/00219266.1999.9655653
• Beck, R. J., & Wood, D. (1976). Cognitive transformation of information from urban geographic fields to mental maps. Environment and Behavior, 8(2), 199-238. https://doi.org/10.1177/001391657682003
• Bilgin, N. (1999). Sosyal psikolojide yöntem ve pratik çalışmalar. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Cachapuz, A. F. C., & Maskill, R. (1987). Detecting changes with learning in the organisation of knowledge: use of word association tests to follow the learning of collision theory. International Journal of Science Education, 9(4), 491-504. https://doi.org/10.1080/0950069870090407
• Cruz, Z., & Pol, E. (2005). Affective dimension in cognitive maps of Barcelona and São Paulo. International Journal of Psychology, 40(1), 37-50. https://doi.org/10.1080/00207590444000122
• Dany, L., Urdapilleta, I., & Lo Monaco, G. (2015). Free associations and social representations: Some reflections on rank-frequency and importance-frequency methods. Quality & Quantity, 49(2), 489-507. https://doi.org/10.1007/s11135-014-0005-z
• de Alba, M. (2011). Social representations of urban spaces: a comment on mental maps of Paris. Papers on Social Representations, 20(2), 29.1-29.14.
• de Alba, M., & Dargentas, M. (2015). A study on the social representations and social memory of Brest, a French city destroyed during the Second World War. Psicologia e Saber Social, 4(2), 195-206. https://doi.org/10.12957/psi.saber.soc.2015.20075
• de Alba, M., Herrera, L., & Loubier, J. C. (2020). Social representations of Mexico City historic center: heritage and controversial memories. Papers on Social Representations, 29(1), 7.1.-7.25.
• de Deyne, S., & Storms, G. (2014). Word associations. Oxford Handbooks Online. https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199641604.013.018
• Deese, J. (1965). The structure of association in language and thought. The Johns Hopkins University Press.
• Doise, W., Clemence, A., & Lorenzi-Cioldi, F. (1993). The quantitative analysis of social representations. Harvester Wheatsheaf.
• Downs, R. M., & Stea, D. (1973) (Eds.). Cognitive maps and spatial behaviour: Process and products. In Image and environment: Cognitive mapping and spatial behavior (pp. 8-26). Aldine.
• Downs, R. M., & Stea, D. (1977). Maps in minds: Reflections on cognitive mapping. Harper & Row.
• Garskoff B. B., & Houston J. P. (1963). Measurement of verbal relatedness: An idiographic approach. Psychological Review, 70, 277-288. https://doi.org/10.1037/h0041879
• Gliner, J. A., Morgan, G. A., & Leech, N. L. (2015). Uygulamada araştırma yöntemleri: Desen ve analizi bütünleştiren yaklaşım (S. Turan, Çev. Ed.). Nobel Yayınları. (Orijinal eserin basım tarihi 2009)
• Golledge, R. G. (1978) Learning about urban environments. In Carlstein, T., Parkes, D. & Thrift, N. (Eds.), Timing space and spacing time (vol. 1) (pp. 76-89). Arnold.
• Göregenli, M. (1985). Kentsel alanların algılanması ve kentsel imajlar: İzmir kentine ilişkin bir psikolojik haritalama çalışması [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ege Üniversitesi.
• Göregenli, M. (2021). Çevre psikolojisi: İnsan mekân ilişkileri (5. Baskı). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Göregenli, M., Karakuş, P., Umuroğlu, İ., & Ömüriş, E. (2013). Selçuk kent belleği: Dün, bugün ve geleceğin zihinsel temsilleri. Selçuk Belediyesi, Selçuk Efes Kent Belleği Yayınları.
• Gulick, J. (1963). Images of an Arab city. Journal of the American Institute of Planners, 29(3), 179-198. https://doi.org/10.1080/01944366308978063
• Kaplan, S. (1973). Cognitive maps in perception and thought. In R. M. Downs & D. Stea (Eds.), Image and environment: Cognitive mapping and spatial behavior (pp. 63-78). Aldine.
• Karakaş, S. (2017). Prof. Dr. Sirel Karakaş psikoloji sözlüğü: Bilgisayar programı ve veritabanı - www.psikolojisozlugu.com (sürüm: 5.2.0/2022).
• Karakuş, P. (2007). İzmir Kültürpark’ının İzmirliler açısından anlamı ve Kültürpark hakkındaki temsilleri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ege Üniversitesi.
• Karasu, M. (2021). Zamanı ve mekânı kendileme ile zamansal deneyim arasındaki ilişkilerin incelenmesi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Karasu, M., & Peker-Dural, H. (2023). Nitel yöntemlere giriş. Peker-Dural, H. ve Karasu, M. (Ed.), Nitel araştırma yöntemleri: Psikoloji uygulama örnekleriyle içinde (ss. 2-5). Nobel Yayınları.
• Karasu, M., Karlıdağ, S,. & Tekdemir, G. (2023). Social representations of Istanbul: Socio-spatial analysis via visual and verbal techniques. Papers on Social Representations, 32(2), 4.1-4.21.
• Karasu, M., Mehmetoğlu, E., Tuzkaya, F., & Göregenli, M. (2017). Türkiye-Ermenistan ilişkileri ve temsiller: Ermenistan’dan bir bakış. A. Güvenç Saygın (Ed.), Türk-Ermeni ilişkilerinin bölgesel politikalara etkisi (19. yüzyıldan günümüze) uluslararası sempozyumu bildiri kitabı (ss. 419-441). Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Karasu, M., Yeşilyaprak, R., & Göregenli, M. (2020). Gençlerin bakış açısıyla 1915: Türkiye- Ermenistan karşılaştırması. A. Yılmaz (Ed.), 21. yüzyılda Ermeni kimliğine eleştirel yaklaşımlar: Kırılganlık, direnç ve dönüşüm içinde (ss. 53-78). Hrant Dink Vakfı Yayınları.
• Karasu, M., Yeşilyaprak, R., & Karlıdağ, S. (2024). Hapishanelere yönelik sosyo-mekânsal temsillerin incelenmesi: Deneyim, mekân ve gündelik üretimler. Psikoloji Çalışmaları, 44(1), 34-57. https://doi.org/10.26650/SP2021-1014200
• Karlıdağ, S. (2023). Nitel araştırmanın temelleri: Paradigma ve perspektifler. Peker-Dural, H. ve Karasu, M. (Ed.), Nitel araştırma yöntemleri: Psikoloji uygulama örnekleriyle içinde (ss. 27-51). Nobel Yayınları.
• Kaşdarma, E. (2020). “Namuslu kadın” ile “namuslu erkek” temsillerinin kalıpyargı içeriği modeline entegre edilmesi ve toplumsal cinsiyet kalıpyargılarının sistemi meşrulaştırıcı işlevinin incelenmesi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Bursa Uludağ Üniversitesi.
• Kennedy, D. M., Braga, A. A., & Piehl, A. M. (1997). The (un)known universe: Mapping gangs and gang violence in Boston. In D. Weisburd & J. T. McEwen (Eds.), Crime mapping and crime prevention (pp. 219-262). Criminal Justice Press.
• Kitchin, R. (1994). Cognitive maps: What are they and why study them? Journal of Environmental Psychology, 14, 1-19. https://doi.org/10.1016/S0272-4944(05)80194-X
• Kitchin, R. (2015). Cognitive maps. In J. D. Wright (Ed.), International encyclopedia of the social & behavioral sciences (2. Ed.; pp. 79-83). Elsevier. https://doi.org/10.1016/B978-0-08-097086-8.72008-3
• Lahlou, S., & Abric, J. C. (2011). What are the “elements” of a representation? Papers on Social Representations, 20(2), 20.1-20.10.
• Lo Monaco, G., Piermattéo, A., Rateau, P., & Tavani, J. L. (2017). Methods for studying the structure of social representations: A critical review and agenda for future research. Journal for the Theory of Social Behaviour, 47(3), 306-331. https://doi.org/10.1111/jtsb.12124
• Lynch, K. (1960). The image of the city. The MIT Press.
• Milgram, S., & Jodelet, D. (1976). Psychological maps of Paris. In H. Proshansky, W. Ittelson & L. Rivlin (Eds.), Environmental psychology: People and their physical settings (2nd Ed.; pp. 104-124). Holt, Rinehart & Winston.
• Milgram, S., Greenwald, J., Kessler, S., McKenna, W., & Waters, J. (1972). A psychological map of New York City: Cities possess psychological dimensions that can be mapped through new cartographic techniques. American Scientist, 60(2), 194-200.
• Moliner, P., & Abric, J. C. (2015). Central core theory. In G. Sammut, E. Andreouli, G. Gaskell & J. Valsiner (Eds.), The Cambridge handbook of social representations (pp. 83-95). Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9781107323650.009
• Moscovici, S. (1963). Attitudes and opinions. Annual Review of Psychology, 14, 231-260. https://doi.org/10.1146/annurev.ps.14.020163.001311
• Moscovici, S. (1973). Foreword. In C. Herzlich (Ed.), Health and illness: A social psychological analysis (pp. ix-xiv). Academic Press.
• Moscovici, S. (1984). The phenomenon of social representations. In R. M. Farr & S. Moscovici (Eds.), Social representations (pp. 3-69). Cambridge University Press.
• Moscovici, S. (1988). Notes towards a description of social representations. European Journal of Social Psychology, 18, 211-250. https://doi.org/10.1002/ejsp.2420180303
• Moscovici, S. (2000). The phenomenon of social representations. In G. Duveen (Ed.), Social representations: Explorations in social psychology (pp. 18-77). Polity Press.
• Nadel, L. (2013). Cognitive maps. In D. Waller & L. Nadel (Eds.), Handbook of spatial cognition (pp. 155-171). American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/13936-009
• Özkan Demir, K. (2022). Kadın üniversite öğrencilerinin değer yönelimleri ve sosyal temsillerinin değişim olasılıkları: Barış ve savaş üzerine odak grup tartışmalarına katılımın etkisi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Bursa Uludağ Üniversitesi.
• Peker-Dural, H., Tuzkaya, F., Elçi, C., Akça, E., Mehmetoğlu, E., Solak, Ç., Karasu, M., & Göregenli, M. (2018). Üniversite öğrencilerinin Doğu-Batı temsilleri: Ayrımlar, eleştiriler, talepler. Türk Psikoloji Yazıları, 21(Özel Sayı), 103-116.
• Rateau, P., Moliner, P., Guimelli, C., & Abric, J. (2012). Social representation theory. In P. A. M. Van Lange, A. W. Kruglanski & E. T. Higgins (Eds.), Handbook of theories of social psychology (vol. 2) (pp. 477-497). Sage Publications. https://doi.org/10.4135/9781446249222.n50
• Shavelson, R. J. (1972). Some aspects of the relationship between content structure and cognitive structure in physics instructions. Journal of Educational Psychology, 63, 225-234. https://doi.org/10.1037/h0032652
• Simmons, W. K., Hamann, S. B., Harenski, C. L., Hu, X. P., & Barsalou, L. W. (2008). fMRI evidence for word association and situated simulation in conceptual processing. Journal of Physiology-Paris, 102(1-3), 106-119. https://doi.org/10.1016/j.jphysparis.2008.03.014
• Slovic, P., Finucane, M. L., Peters, E., & MacGregor, D. G. (2007). The affect heuristic. European Journal of Operational Research, 177(3), 1333-1352. https://doi.org/10.1016/j.ejor.2005.04.006
• Südaş, İ. (2020). Bilişsel haritalar: Tanımı, türleri ve analizi. N. Özgen ve S. Coşkun (Eds.), Davranışsal coğrafya içinde (ss. 187-225). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Südaş, İ., & Öz, İ. (2018). Davranışsal coğrafyada bilişsel haritalar: Ege Üniversitesi kampüsü örneği. Türk Coğrafya Dergisi 71, 81-92. https://doi.org/10.17211/tcd.470931
• Sudas, I., & Gokten, C. (2012). Cognitive maps of Europe: Geographical knowledge of Turkish geography students authors. European Journal of Geography, 3(1), 41-56.
• Tolman, E. C. (1948) Cognitive maps in rats and men. Psychological Review, 55(4), 189-208. https://doi.org/10.1037/h0061626
• Tolman, E. C., & Honzik, C. H. (1930). Introduction and removal of reward, and maze performance in rats. University of California Publications in Psychology, 4, 257-275.
• Tversky, B. (1993). Cognitive maps, cognitive collages, and spatial mental models. In A. U. Frank & I. Campari (Eds.), Spatial information theory: A theoretical basis for GIS (pp.14-24). Springer. https://doi.org/10.1007/3-540-57207-4
• Uttal, D. H., Gregg, V. H., Tan, L. S., Chamberlin, M. H., & Sines, A. (2001). Connecting the dots: Children’s use of a systematic figure to facilitate mapping and search. Developmental Psychology, 37(3), 338-350. https://doi.org/10.1037/0012-1649.37.3.338
• Vergès, P. (1992). L'evocation de l'argent: Une méthode pour la définition du noyau central d'une représentation. Bulletin de Psychologie, 45(405), 203-209. https://doi.org/10.3406/bupsy.1992.14128
• Werner, C. M., Altman, I., & Oxley, D. (1985). Temporal aspects of homes: A transactional perspective. Home Environments, 8, 1-32. https://doi.org/10.1007/978-1-4899-2266-3_1
• Werner, C. M., Brown, B. B., & Altman, I. (2002). Transactionally oriented research: Examples and strategies. In R. Bechtel & A. Churchman (Eds.), Handbook of environmental psychology (pp. 203-221). Wiley.