Ortaöğretim matematik ders kitaplarındaki ölçme ve değerlendirme görevlerinin boyutlandırılması ve bilişsel düzeylerinin incelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 4, 390 - 403, 31.10.2022

Mehmet Ata Okuyucu

https://doi.org/10.24289/ijsser.1166709

Öz

Araştırmanın amacı, ortaöğretim matematik ders kitaplarındaki görevlerin ders kitabındaki bilgilerle ilişkisinin ve bilişsel düzeylerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda araştırmada nitel araştırma yönteminin kullanılmasına karar verilmiştir. Araştırmanın verileri doküman analizi yoluyla elde edilmiştir. Araştırmada 2020-2021 eğitim-öğretim yılında okutulan ortaöğretim matematik ders kitaplarındaki “sayılar ve cebir”, “geometri” ve “veri, sayma ve olasılık” öğrenme alanlarına ilişkin görevler ele alınmıştır. Ders kitaplarındaki görevlerin analizi mikro düzeyde gerçekleştirilmiştir. Mikro düzey analizde, görevler yüksek, yerel düşük ve global düşük ilişkili olarak boyutlandırıldı. Sonuç olarak; 9, 10, 11 ve 12. sınıf ders kitaplarındaki görevler bakımından en fazla yüksek ilişkili görevlerin en az ise global düşük ilişkili görevlerin olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca tüm sınıf düzeylerine ait ders kitaplarındaki görevler yenilenmiş Bloom taksonomisine göre analiz edildiğinde uygulama basamağına ait görevlerin en fazla olduğu tespit edilmiştir. Bu sebeplerle ders kitaplarındaki yerel ve global düşük ilişkili görevlerin sayısı artırılabilir ve ders kitaplarındaki görevler üst bilişsel beceriler göz önünde bulundurularak hazırlanabilir.

Anahtar Kelimeler

Ortaöğretim matematik ders kitapları, Öğrenme alanları, Ölçme ve değerlendirme görevleri

Dimensioning of measurement and evaluation tasks in high school education mathematics text-books and examination of cognitive

Öz

The aim of the study is to examine the relationship between the tasks in the high school mathematics textbooks and the information in the textbook and their cognitive levels. For this purpose, it was decided to use the qualitative research method in the research. The data of the research were obtained through document analysis. In the research, the tasks related to the learning fields of “numbers and algebra”, “geometry” and “data, counting and probability” in the high school mathematics textbooks taught in the 2020-2021 academic year were discussed. The analysis of the tasks in the textbooks was carried out at the micro level. In the micro level analysis, tasks were sized as high relatedness, local low relatedness, and global low relatedness. As a result; In terms of the tasks in the 9th, 10th, 11th and 12th grade textbooks, it was determined that the highest relatedness tasks and the least global low relatedness tasks. In addition, when the tasks in the textbooks of all grade levels were analyzed according to the revised Bloom taxonomy, it was determined that the tasks belonging to the application level were the most. For these reasons, the number of local and global low relatedness tasks in the textbooks can be increased and the tasks in the textbooks can be prepared considering metacognitive skills.

Anahtar Kelimeler

High school mathematics textbooks, Learning areas, Measurement and evaluation tasks

Kaynakça

• Altun, M., Arslan, Ç., & Yazgan, Y. (2004). Lise matematik ders kitaplarının kullanım şekli ve sıklığı üzerine bir çalışma. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 131-147.
• Berg, B. L., & Lune, H. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (H. Aydın, Çev. Ed.). Konya: Eğitim Kitabevi.
• Biber, A. Ç., & Tuna, A. (2017). Ortaokul matematik kitaplarındaki öğrenme alanları ve Bloom taksonomisine göre karşılaştırmalı analizi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(1), 161-174.
• Bieda, K. N., Ji, X., Drwencke, J., & Picard, A. (2014). Reasoning-and-proving opportunities in elementary mathematics textbooks. International Journal of Educational Research, 64, 71–80.
• Boesen, J., Helenius, O., Bergqvist, E., Bergqvist, T., Lithner, J., Palm, T., & Palmberg, B. (2014). Developing mathematical competence: From the intended to the enacted curriculum. The Journal of Mathematical Behavior, 33(1), 72–87.
• Boesen, J., Lithner, J., & Palm, T. (2010). The relation between types of assessment tasks and the mathematical reasoning students use. Educational Studies in Mathematics, 75(1), 89-105.
• Brehmer, D., Ryve, A., & Van Steenbrugge, H. (2016). Problem solving in Swedish mathematics textbooks for upper secondary school. Scandinavian Journal of Educational Research, 60(6), 577-593.
• Creswell, J. W. (2012). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research (4th Edition). Boston: Pearson.
• Doyle, W. (1983). Academic work. Review of Educational Research, 5(2), 159-199.
• Hiebert, J. (2003). What research says about the NCTM standards. In J. Kilpatrick, G. Martin, & D. Schifter (Eds.), A research companion to the principles and standards for school mathematics (5–23). Reston, VA: National Council of Teachers of Mathematics.
• Jader, J., Lithner, J., & Sidenvall, J. (2020). Mathematical problem solving in textbooks from twelve countries. International Journal of Mathematical Education in Science and Technology, 51(7), 1120-1136.
• Karaca-Gün, C. (2009). Ortaöğretim dokuzuncu sınıf matematik ders kitabına ilişkin öğretmen ve öğrenci görüşleri (Yayımlanmış yüksek lisans tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Karataş, Z. (2019). 11. ve 12. sınıf temel düzey ders kitaplarındaki örnek ve soruların PISA matematik yeterlik düzeylerine göre incelenmesi (Yayımlanmış yüksek lisans tezi). Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Zonguldak.
• Kaur, B. (2010). A study of mathematical tasks from three classrooms in Singapore. In Y. Shimizu, B. Kaur, R. Huang & D. Clarke (Eds.), Mathematical tasks in classrooms around the world (15-33). Rotterdam, The Netherlands: Sense Publishers.
• Lesh, R. & Zawojewski, J. (2007). Problem solving and modeling. In F. Lester (Ed.), Second handbook of research on mathematics teaching and learning (763-804). Charlotte, NC: Information Age.
• Lithner, J. (2004). Mathematical reasoning in calculus textbook exercises. The Journal of Mathematical Behavior, 23(4), 405-427.
• Lithner, J. (2008). A research framework for creative and imitative reasoning. Educational Studies in Mathematics, 67(3), 255–276.
• Merriam, S. B. (2015). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. (S. Turan, Çev. Ed.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018). Ortaöğretim matematik dersi (9, 10, 11 ve 12. sınıflar) öğretim programı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Newton, D. P., & Newton, L. D. (2007). Could elementarymathematics textbooks help give attention to reasons in the classroom? Educational Studies in Mathematics, 64(1), 69-84.
• Palm, T., Boesen, J., & Lithner, J. (2011). Mathematical reasoning requirements in Swedish upper secondary level assessments. Mathematical Thinking and Learning, 13(3), 221–246.
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods (3rd Edition). California: Sage Publications.
• Reçber, H., & Sezer, R. (2018). 8. sınıf matematik ders kitabındaki etkinliklerin bilişsel düzeyinin programdakilerle karşılaştırılması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 51(1), 55-76.
• Rezat, S., & Strasser, R. (2014). Mathematics textbooks and how they are used. In P. Andrews & T. Rowland (Eds.), Master class in mathematics education: International perspectives on teaching and learning (51–62). New York: Bloomsbury.
• Schmidt, W., Gueudet, G., Pepin, B., & Trouche, L. (2012). Measuring content through textbooks: The cumulative effect of middle-school tracking. In From text to ‘lived’ resources: Mathematics curriculum materials and teacher development (143–160). Dordrecht, Netherlands: Springer Science & Business Media B.V.
• Shield, M., & Dole, S. (2013). Assessing the potential of mathematics textbooks to promote deep learning. Educational Studies in Mathematics, 82(2), 183–199.
• Sidenvall, J., Lithner, J., & Jader, J. (2015). Students’ reasoning in mathematics textbooks task-solving. International Journal of Mathematical Education in Science and Technology, 46(4), 533-552.
• Stacey, K., & Vincent, J. (2009). Modes of reasoning in explanations in Australian eighth-grade mathematics textbooks. Educational Studies in Mathematics, 72(3), 271–288.
• Stein, M. K., Remillard, J., & Smith, M. S. (2007). How curriculum influences student learning. In F. K. Lester (Ed.), Second handbook of research on mathematics teaching and learning (319–369). Charlotte, NC: National Council of Teachers of Mathematics Information Age Pub.
• Stylianides, G. J. (2009). Reasoning-and-proving in school mathematics textbooks. Mathematical Thinking and Learning, 11(4), 258–288.
• Usluoğlu, B. (2020). İlkokul 3 ve 4. sınıf matematik ders kitaplarındaki etkinliklerin yenilenmiş Bloom taksonomisine göre incelenmesi (Yayımlanmış yüksek lisans tezi). Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Üredi, L., & Ulum, H. (2020). İlkokul matematik ders kitaplarında bulunan ünite değerlendirme sorularının yenilenmiş Bloom taksonomisine göre incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(2), 432-447.
• Wach, E., & Ward, R. (2013). Learning about qualitative document analysis. [Çevrim-içi: https://opendocs.ids.ac.uk/opendocs/bitstream/handle/20.500.12413/2989/PP%20InBrief%201%093%20QDA%20FINAL2.pdf?sequence=4], Erişim tarihi: 17.07.2021.
• Wilson, L. O. (2016). Anderson and Krathwohl-Bloom’s taxonomy revised: Understanding the new version of Bloom’s taxonomy. [Çevrim-içi: https://quincycollege.edu/content/uploads/Anderson-and-Krathwohl_Revised-Blooms-Taxonomy.pdf], Erişim tarihi: 26.12.2020.
• Yeğit, H. (2020). Türkiye ve Almanya’da okutulan matematik ders kitaplarının matematik okuryazarlığı bakımından incelenmesi ve karşılaştırılması (Yayımlanmış yüksek lisans tezi). Bursa Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.