Türkiye’de Reel Efektif Döviz Kuru ile Dış Ticaret Dengesi Arasındaki İlişkinin Ekonometrik Analizi

Yıl 2021, Cilt 10, Sayı 2, 273 - 284, 31.12.2021

Hazar KESKİN Mehmet KARA

Öz

Küreselleşen dünyada, Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerin kritik düzeyde bir ekonomik sorunu olan dış ticaret açığı ve bu açığa yol açan etmenler çalışmalara konu olmuş ve olmaya devam etmektedir. Çalışmanın amacı, reel efektif döviz kuru ile dış ticaret dengesi arasındaki ilişkinin araştırılmasıdır. Bu amaçla, reel efektif döviz kuru, GSYH ve dış ticaret dengesi değişkenleri ARDL analiz yöntemi ile 2003:Q1-2018:Q3 dönemi için incelenmiştir. Değişkenler arasında eşbütünleşme ilişkisi olduğu saptanmış ve ARDL modeli kurulmuştur. Uzun dönemde reel efektif döviz kuru ile dış ticaret dengesi arasında anlamlı bir ilişki olsa da kısa dönemde bu ilişki anlamlı bulunamamıştır. Modelin kararlılığına bakmak için de CUSUM ve CUSUMSQ grafikleri incelenmiş ve değişkenlere yönelik herhangi bir kırılmanın olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Reel Efektif Döviz Kuru, Dış Ticaret Dengesi, Zaman Serisi Analizi, Türkiye

Kaynakça

• Akel, V. ve Gazel, S. (2014). “Döviz Kurları ile BIST Sanayi Endeksi Arasındaki Eşbütünleşme İlişkisi: Bir ARDL Sınır Testi Yaklaşımı”. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (44): 23-41.
• Akhtar, M. A. & Hilton R. S. (1984). “Effects of Exchange Rate Uncertainity on German and U.S. Trade”, Fed¬eral Reserve Bank of New York, Quarterly Review, 9: 7 – 16.
• Alam, S. & Qazi M. A., (2010). “Exchange Rate Volatility and Pakistan’s Import Demand: An Application of Autoregressive Distributed Lag Model”, International Research Journal of Finance and Economics ISSN 1450-2887 (48). Alkan, Y. (2018). “Türkiye’de Dış Ticaret Açığı ile Büyüme ve Döviz Arasındaki İlişki” , Sosyal Bilimler ve Eğitim Dergisi, 1 (1): 54-67.
• Arize, A.C. (1994). “Cointegration Test of A Long-Run Relation Between The Real Effective Exchange Rate and The Trade Balance”, International Economic Journal, 8(3): 1-9.
• Ayık, U., Erkal, G. ve Özer, H. (2020). Ülke Grupları İtibarıyla Döviz Kuru ve Dış Ticaret İlişkisi: Türkiye Örneği (2003-2018). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24 (2): 993-1025.
• Bozkurt, H.Y. (2013). Zaman Serileri Analizi, Genişletilmiş 2. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa, 261s.
• Brown, R.L., Durbin, J. & Evans, J. M. (1975).“Techniques for Testing the Constancy of Regression Relationships over Time”, Journal of the Royal Statistical Society, 37(2): 149-192.
• Değer, O. ve Demir, M. (2015). Reel Efektif Döviz Kuru ve Dış Ticaret Hacmi Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, 52(604): 7-21.
• Gujarati, D. N. (2006). Temel Ekonometri (Çevirenler: Ümit Şenesen ve Gülay Günlük Şenesen), Literatür Yayıncılık, İstanbul. 849s.
• Hassan, R., Chakraborty, S., Sultana, N. & Rahaman, M. (2016). The Impact of the Real Effective Exchange Rate on Real Export Earnings in Bangladesh. Monetary Policy and Research Department Bangladesh Bank, Working Paper Series: WP No 1605: 1-21.
• Hepaktan, E, Çınar, S. ve Dündar, Ö. (2011). “Türkiye’de Uygulanan Döviz Kuru Sistemlerinin Dış Ticaret İle İlişkisi” Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 3(5): 62-82.
• Karaş, G. ve Karaş, E. (2017). “Reel Efektif Döviz Kuru, İhracat ve İthalat Arasındaki İlişki: Türkiye Özelinde Ekonometrik Bir Değerlendirme” Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi IASOS Özel Sayısı, 27-46.
• Kasman, A. ve Kasman S. (2005). “Reel Efektif Döviz Kurunun İhracat Arzı Üzerine Etkisi” Öneri Dergisi, 6 (23): 197-203. Kwiatkowski, D., Phillips, P. C. B., Schmidt, P. & Shin, Y.(1992). Testing the Null Hypothesis of Stationarity Against the Alternative of A Unit Root. Journal of Econometrics, 54, 159- 178.
• Peker, O. (2008). Reel Döviz Kurunun Ticaret Dengesi Üzerindeki etkileri: Türkiye Örneği, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(2): 33-43.
• Pesaran M. H. Shin, Y. & Smith, R.J. (2001). “Bounds Testing Approaches to the Analysis of Level Relationships.” Journal of Applied Econometrics, 16(3): 289–326.
• Phillips, P. & Perron, P. (1988). “Testing for a Unit Root in Time Series Regression”, Biometrika, 75(2): 335-346. Polat, M. A. (2019). “Petrol Fiyatlarının ve Reel Efektif Döviz Kurunun Türkiye’nin Dış Ticaret Dengesine Etkileri: Sınır Testi Yaklaşımı” Maliye ve Finans Yazıları, (112): 149-174.
• Şahin, D. ve Durmuş, S. (2019). “Türkiye’de Reel Efektif Döviz Kuru, İhracat ve İthalat Arasındaki Nedensellik İlişkisinin Analizi” Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1): 210-223.
• Seyidoğlu, H. (2009). Uluslararası İktisat Teori Politika ve Uygulama (Geliştirilmiş 17. Baskı). İstanbul: Güzem Can Yayınları No:24. 866s.
• Wilson Peter ve Tat Kua Choon, (2001). “Exchange rates and the trade balance: the case of Singapore 1970 to 1996” Journal of Asian Economics 12(1): 47–63.
• Yapraklı, S. (2011). Türkiye’de Esnek Döviz Kuru Rejimi Altında Dış Açıkların Belirleyicileri: Sınır Testi Yaklaşımı, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65(4): 141-163.
• Yıldız, H. ve Özdamar, G. (2014). Reel Döviz Kuru -Dış Ticaret İlişkisi: Türkiye İmalat Sanayisi Sektörleri Üzerine Bir İnceleme (2005-2012). Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2): 187-204.