İlkokul Hayat Bilgisi Ders Kitaplarındaki Tarihin İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 2, 24 - 36, 31.12.2022

Onur Batmaz

Öz

İlkokul Hayat Bilgisi ders kitaplarındaki tarihin incelenmesi amacıyla yapılan bu çalışmada tarama modellerinden doküman incelemesinden yararlanılmıştır. 2020-2021 eğitim-öğretim yılı MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından ilkokulda okutulan Hayat Bilgisi 1, 2 ve 3. sınıf ders kitapları bu çalışmanın veri kaynaklarını oluşturmaktadır. Veriler ilkokul Hayat Bilgisi 1, 2 ve 3. sınıf ders kitaplarından toplanmıştır. Toplanan veriler de araştırmanın amacında yer alan sorular doğrultusunda betimsel analiz tekniğiyle analiz edilmiştir. Çalışma kapsamında; Hayat Bilgisi 1. sınıf ders kitabında dört, 2. sınıf ders kitabında beş, 3. sınıf ders kitabında ise 10 tarihi şahsiyetin; Hayat Bilgisi 1. sınıf ders kitabında üç, Hayat Bilgisi 2. sınıf ders kitabında altı ve Hayat Bilgisi 3. sınıf ders kitabında ise dokuz tarihi mekânın yer aldığı sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca Hayat Bilgisi 1. sınıf ders kitabında 11, Hayat Bilgisi 2. sınıf ders kitabında 10 ve Hayat Bilgisi 3. sınıf ders kitabında 25 tarihi görselin; Hayat Bilgisi 1 ve 2. sınıf ders kitaplarında sekizer tarihi olaya, Hayat Bilgisi 3. sınıf ders kitabında ise 11 tarihi olaya yer verildiği bulunmuştur. İlkokul Hayat Bilgisi ders kitaplarındaki tarihi şahsiyetler, tarihi mekânlar, tarihi görseller ve tarihi olayların genel olarak sınıf seviyesiyle birlikte yoğunlaştığı görülmektedir. Bu çalışma sonuçları doğrultusunda, ilkokul Hayat Bilgisi ders kitaplarında tarihin kullanımına daha fazla yer verilmesi önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Hayat Bilgisi, tarih, ders kitapları, ilkokul

Kaynakça

• Akhan, O. (2020). Sınıf eğitiminde hayat bilgisi ve sosyal bilgiler ders kitabı içerisinde yer alan tarih konularının incelenmesi. The Journal of Social Science, 4(8), 658-670. DOI: 10.30520/tjsosci.789155
• Avcu, K. M., & Çelik Ö. Ç. (2022). Sosyal bilgiler dersinde tarihî şahsiyetlerin rolüne ilişkin öğretmen görüşleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 32(1), 97-110. DOI: 10.18069/firatsbed.960843
• Booth, A., & Booth, J. (1999). Passion, purpose and value: history teaching and preparing students to make a living. Teaching and Teacher Education, 15, 448-463.
• Cooper, H. (2015). How can we plan for progression in primary school history?. Revista de Estudios Sociales, 52, 16-31.
• Coşkun-Keskin, S., & Daysal-Ersoy, D. (2012). Erken çocukluk döneminde sosyo- kültürel eğitime dair örnek bir çalışma: Mimar Sinan. International Online Journal of Educational Sciences, 4(1), 117-130.
• Çoban, A., & Erkan S. (2021). Ders kitaplarında yer alan yöresel özellikler. 21. Yüzyılda Eğitim Ve Toplum Eğitim Bilimleri Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(29), 315-345.
• Çoldur, M. (2019). Sınıf öğretmenlerinin milli tarih öğretimi hakkındaki görüşleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Giresun Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Giresun.
• Demir, H. (2017, Nisan). İlköğretim 1-4. sınıf kitaplarında Atatürk konularının öğretim yeterliliği konusunda sınıf öğretmenlerinin görüşleri: Isparta örneği. 26. Uluslararası Eğitim Bilimleri Kongresi, Antalya.
• Demircioğlu, İ. H. (2009). Zaman, kronoloji, değişim ve sürekliliği algılama. İçinde C. Öztürk (Ed.), Sosyal Bilgiler Öğretimi. Demokratik Vatandaşlık Eğitimi (ss. 188-202). Ankara: Pegem Akademi.
• Demircioğlu, İ. H., & Tokdemir, M. A. (2008). Değerlerin oluşturulma sürecinde tarih eğitimi: Amaç, işlev ve içerik. Değerler Eğitimi Dergisi, 6 (15), 69-88.
• Deniz, Ç. (2011). İlköğretim II. kademe sosyal bilgiler ders kitaplarında tarihi şahsiyetlere yaklaşım tarzı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Dilek, D. (2007). Tarih derslerinde öğrenme ve düşünce gelişimi. Ankara: Nobel.
• Egan, K. (1983). Accumulating history. History and Theory, 22 (4), 66-80.
• Egan, K. (2010). Eğitimli zihin. Bilişsel araçlar anlama süreçlerimizi nasıl şekillendirir? (F. Keser, Çev.). Ankara: Pegem Akademi.
• Ekiz, D. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayınları.
• Epik, C. (2004). Müzelerin lise öğrencilerinin tarih dersi başarıları ve hatırda tutma becerileri üzerindeki etkileri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir
• Gülersoy, A. E. (2013). İdeal Ders Kitabı Arayışında Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Bazı Özellikler Açısından İncelenmesi. International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education, 2(1), 8-26.
• Hali, S. (2014). Tarih öğretimi ve ders kitapları. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2014(3), 158-166.
• Kitson, A., Husbands, C., & Steward, S. (2011). Teaching& learning history 11-18. Understanding the past. Maidenhead, Berkshire: Open University Press McGraw-Hill Education.
• MEB (2018). Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programı (İlkokul 1, 2 ve 3. Sınıflar). Ankara
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis. Sage Publications.
• Moore, D. W., Moore, S. A., Cunningham, P. & Cunningham, J. (2006). Developing readers and writers in the content areas. Boston: Pearson/Allyn and Bacon.
• Nichol, J. (1996). Tarih öğretimi (M. Safran, Yay. Haz.). Ankara: Çağrı.
• Öcal, A., Polat, R., & Arı, G. (2012). Sosyal bilgiler ve T.C. Atatürk İlkeleri ve İnkılap tarihi ders kitaplarındaki karakterlere ilişkin öğrenci görüşleri. Dünya’daki Eğitim ve Öğretim Çalışmaları Dergisi, 2(1), 82-88.
• Özkan, R, (2010), Türk Eğitim sisteminde himayeci değerler: İlköğretim ders kitapları örneği. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 1124-1141.
• Özkan, U. B. (2019). Eğitim bilimleri araştırmaları için doküman inceleme yöntemi. Ankara: Pegem Akademi.
• Pamuk, İ. (2020). Almanya’da hayat bilgisi ders kitaplarında tarihin kullanımı. Turkish History Education Journal, 9 (1), 209-231. DOI: 10.17497/tuhed.
• Savenije, G. M.,, & De Bruijn, P. (2017). Historical empathy in a museum: uniting contextualisation and emotional engagement. International Journal of Heritage Studies, 23(9), 832-845. DOI: 10.1080/13527258.2017.1339108
• Şimşek, A., & Çakmakçı, E. (2019). Cumhuriyet dönemi ilkokul tarih ders kitaplarında millî mücadele. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 15(30), 189-227.
• Topçuoğlu, Z. (2019). Sosyal bilgiler ders kitaplarındaki tarihi şahsiyetlerin araştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Lisanüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Uzuner, S., Aktaş, E., & Albayrak, L. (2010). Türkçe 6, 7 ve 8. sınıf ders kitaplarının görseller (illüstrasyonlar) açısından değerlendirilmesi. Türklük Bilimi Araştırmaları, 27, 721-733.
• Üztemur, S., Akın, S., & Kaplantaş, F. (2021). Sosyal bilgiler ders kitaplarında müzeler ve tarihi mekânlar: Bir doküman analizi. Uluslararası Müze Eğitimi Dergisi, 3(1), 40-55. DOI: 10.51637/jimuseumed.973303
• Yurdusev, A. N. (2006). Siyasi tarih ve ideolojisi. Prof. Dr. Oral Sander Anısına, Türkiye’de Siyasi Tarihin Gelişimi ve Sorunları Sempozyumu, 85-101.