Doğu Türkistan Sahası Çağatay Uygur Şairi Nevbetî’nin Divan Nüshaları ve Berlin Nüshası

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 8, 190 - 206, 31.08.2022

Hayrettin Sağdıç

Öz

Bu makalede, Klasik Sonrası Dönem Çağatay Edebiyatı’nın Doğu Türkistan sahasındaki en önemli temsilcilerinden biri olan Hotenli şair Nevbetî’nin divanına ait nüshalar karşılaştırmalı yöntemle ele alınmış ve mevcut nüshaların tasnifi yapılmaya çalışılmıştır. Öte yandan tarafımızca gün ışığına çıkartılan Berlin (Hartmann) Nüshası, Türkoloji âlemine genişçe tanıtılmış, tıpkıbasım sayfaları eşliğinde metinden örnekler araştırmacıların dikkatine sunulmuştur. Martin Hartmann, hâlen Berlin Devlet Kütüphanesi Çağatayca El Yazmaları Koleksiyonu’nda “Ms.orient.quart. 1315” numara ile kayıtlı bulunan bu nüshayı, 25 Aralık 1903’te Doğu Türkistan’ın Yarkent şehrinde elde etmiştir. 76 sayfadan oluşan nüsha, Molla İsa adlı bir müstensih tarafından 22 Mart 1893 Çarşamba günü Yarkent’te tamamlanmış olup 100 gazel ve 8 rubai içermektedir. Sayfaların hemen tamamı 13 satırdan müteşekkildir ve metin, özensiz bir rika ile yazılmıştır. Gazel ve rubai sayısının diğer nüshalara oranla düşük olması, muhammes türünde tek bir manzume bulunmaması gibi nedenlerle Berlin nüshasının eksik bir nüsha olduğu söylenebilir. Makale, Doğu Türkistan sahası Çağatay metinleri çalışmalarına katkı sağlamak amacını taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çağatay edebiyatı, Doğu Türkistan, Nevbetî, Hartmann, Berlin nüshası.

Kaynakça

• Ahmedî, E. (1996). Uyğur Edebiyati Tarihidiki Nâmâyandilar. Ürümçi: Şinjañ Helk Neşriyati.Bahavidin, M. (1995). Divân-ı Nevbetî. Ürümçi: Şinjañ Helk Neşriyati.
• Bahavidin, M. (1995). Divân-ı Nevbetî. Ürümçi: Şinjañ Helk Neşriyati.
• Barat, K., Bahavidin M. (1982). Divân-ı Nöbitî. Bulak Jurnali, Yıl: 1982, Sayı: 3, Ürümçi: Şinjañ Halk Neşriyati, s. 165-248.
• Bögü, A. E. (2002). Çağatay Uyğur Tili. Ürümçi: Şinjañ Üniversiteti Neşriyati.
• Ekrem, M., Memtimin A., Turdi, M. (1988). Divân-ı Nöbetî. Hoten: Hoten Vilâyetlik Millî-Kadimî Eserler İşhânesi.
• Ğopur, V., Hüseyin, E. (1987). Uyğur Klassik Edebiyati Tizisliri. Pekin: Milletler Neşriyati.
• Hartmann, M. (1904). Die osttürkischen Handschriften der Sammlung Hartmann. Mitteilungen des Seminars für Orientalische Sprachen an der Königlichen Friedrich-Wilhelms-Universität zu Berlin, Jahrang VII, Zweite Abteilung: Westasiatische Studien, Redigiert von Prof. Dr. K. Foy und Prof. Dr. B. Meissner, Kommissionsverlag von Georg Reimer, Berlin.
• Köprülü, F. (1977). Çağatay Edebiyatı Maddesi. MEB İslam Ansiklopedisi, 3. Cilt, İstanbul: İstanbul Millî Eğitim Basımevi, s. 270-323.
• Memtimin, A. (1981). Uyğur Edebiyati Tarihiniñ Tetkikat Témiliri. Bulak Mecmuası, Yıl: 1981, Sayı: 1, Ürümçi: Şinjañ Helk Neşriyati, s. 466-483.
• Nuraci, H. (1980). Uyğur Klassik Edebiyatiniñ Katologi. Bulak Mecmuası, Yıl: 1980, Sayı: 1, Ürümçi: Şinjañ Helk Neşriyati, s. 311-356.
• Ömer, Ş. (1996). Ottura Esir Uyğur Klassik Edebiyati. 2. Kitab. Ürümçi: Şinjañ Helk Neşriyati.
• Rahman, A. (1993). Uyğur Edebiyati Tarihi. 3. Cild. Ürümçi: Şinjañ Maarip Neşriyati.