Vartabed Anton’un Vaazlarında Oğuz Türkçesinin İzleri Üzerine

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 279 - 291, 01.09.2024

Gökçe Yükselen Peler , Hilal Çağlar

https://doi.org/10.59305/ijvuts.1485707

Öz

Bu çalışmada, Gregoryan Kıpçaklara ait eserler arasında önemli bir yere sahip olan Vartabed Anton’un Vaazlarında Oğuz Türkçesine ait olduğu düşünülen hususiyet incelenmeye çalışılmıştır. Toplamda dört ciltten oluşan bu vaazların ilk cildi içerisindeki ilk on beş vaaz neticesinde söz konusu makale çalışması oluşturulmuştur. A. Garkavets’in belirttiği üzere XVII. yüzyıla ait olan bu eser, Vartabed Anton tarafından Lehçeden Türkçeye tercüme etmiştir. Aslında çeviri bir eser olması sebebiyle cümle yapısı oldukça karmaşıktır. Yine de Kıpçak Türkçesine ait fonetik ve morfolojik özellikler ile Türkçe söz varlığı oldukça belirgin bir şekilde öne çıkmaktadır.
Oğuzlar ve Kıpçaklar birçok yönden birbirini etkilemiştir denilebilir. Kaşgarlı Mahmut’un eseri Dîvanû Lugâti’t Türk’te de belirttiği üzere Kıpçaklar, Oğuzlarla çok eski dönemlerden itibaren özellikle dil yönünden de etkileşimde bulunmuşlardır. Bu eserde de Oğuz Türkçesine ait birtakım özellikler belirlenmeye çalışılmıştır. Söz konusu metinde bazı durumlarda Oğuz Türkçesine ait olduğu düşünülen unsurlar ile birlikte Kıpçak Türkçesine ait özellikler yer yer ikili olarak da kullanıldığı gözlemlenmiştir.
Söz konusu çalışmada Kıpçak Türkçesine ait bu yazılı eserde Oğuz Türkçesine ait olduğu düşünülen birtakım kullanımlar açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Gregoryan Kıpçak, Vartabed Antonun Vaazları, Oğuz Türkçesi, Kıpçak Türkçesi

Proje Numarası

BAP SYL-2020-10169

On the Traces of Oghuz Turkish in Vartabed Anton's Sermons

Öz

An attempt was made to examine the features thought to belong to Oghuz Turkish in his sermons. The article in question was created as a result of the first fifteen sermons in the first volume of these sermons, which consist of four volumes in total. As stated by A. Garkavets, in the XVII. This work, which belongs to the 19th century, was translated from Polish to Turkish by Vartabed Anton. In fact, since it is a translated work, its sentence structure is quite complex. Nevertheless, the phonetic and morphological features of Kypchak Turkish and Turkish vocabulary stand out quite clearly.
It can be said that Oghuzs and Kipchaks influenced each other in many ways. As stated by Kaşgarlı Mahmud in his work Dîvanû Lugâti’t Türk, the Kipchaks have interacted with the Oghuzs, especially in terms of language, since ancient times. In this work, some features of Oghuz Turkish were tried to be determined. It has been observed that in the text in question, in some cases, elements thought to belong to Oghuz Turkish are used together with features of Kipchak Turkish.
In this study, some usages that are thought to belong to Oghuz Turkish were tried to be explained in this written work of Kipchak Turkish.

Anahtar Kelimeler

Gregorian Kipchak, Sermons of Vartabed Anton, Oghuz Turkish, Kipchak Turkish

Proje Numarası

BAP SYL-2020-10169

Kaynakça

• Arıkan, İ. (2006). Ermeni Harfli Kıpçak Türkçesi. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi. 3 (4), 130-141.
• Çengel, H. K. (2012). Ermeni Harfli Kıpçak Türkçesi. Dil Araştırmaları. 10 (10), 17-81.
• Çengel, H. K. (2013). Ermeni Harfli Kıpçakça Eserler ve Bu Eserler Üzerinde Yapılan Çalışmalar. Kafkaslarda Türk Dili ve Kültürünün Etkileri Uluslararası Çalıştayı, 5-6. (s. 193-215). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ercilasun, A. B., & Akkoyunlu, Z. (2014). Dîvânu Lugâti’t-Türk (Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.