Yeni Sinema Tarih Yazımına Bir Katkı: Yeşilçam Döneminde Malatya’da Seyir ve Seyirci

Yıl 2022, , 1 - 30, 21.12.2022

Dilar Diken Yücel

https://doi.org/10.47998/ikad.1138877

Cited By: 2

Öz

Yeni sinema tarihi yaklaşımı, 2000’li yıllar ile birlikte hem dünyada hem de ülkemizde çeşitli örnekleri verilmeye başlanmış olan yeni bir disiplindir. Klasik sinema tarihinden farkı, süreç odaklı olmasıdır. Yani bir filmin üretimi, dağıtımı, gösterimi, gösterim yapılan salonların fiziki varlığı ve seyircinin filmleri alımlama süreci gibi daha birçok unsur yeni sinema tarihi yaklaşımının ilgilendiği noktalar arasında yer almaktadır. Yeni sinema tarihi yaklaşımı, gelişimini teknolojik ilerlemelere ve buna bağlı olarak dijitalleşen dünyaya borçludur. Zira dijitalleşme ile birlikte araştırmacılar bilgisayarları başından birçok arşiv evrakına ve çeşitli bilgilere ulaşabilmektedir. Aynı zamanda teknolojik gelişmelerin hız kazanmış olduğu günümüz dünyasında belleğin önemi de yeniden keşfedilmiştir. Bu aşamada yeni sinema tarihi yaklaşımının başvurmuş olduğu temel yöntem ise sözlü tarih çalışmalarıdır. Çalışma kapsamında da Malatya ilinin Yeşilçam dönemindeki seyir ve seyirci ilişkilerini anlamlandırabilmek için 5’i kadın ve 5’i erkek olmak üzere 60 yaş üstü toplam 10 kişi ile sözlü tarih görüşmeleri gerçekleştirilmiştir. Yapılan görüşmeler sonucunda, Malatya halkının sinema ile tanışmasının Cumhuriyet’in ilanından önceye denk geldiği, onlarca müstakil sinema binasının bulunduğu, kadınların da erkekler kadar seyir deneyimine katıldığı gibi birçok noktada tespitler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yeni sinema tarihi yaklaşımı, Sözlü tarih, Sinema, Seyirci, Malatya

A Contribution to New Cinema Historiography: Watching Movies and Audience in Malatya in the Yeşilçam Period

Öz

The new cinema history approach is a new discipline that has started to be given various examples both in the world and in our country with the 2000s. Its difference from the history of classical cinema is that it is process-oriented. In other words, many factors such as the production, distribution, screening of a film, the physical presence of the screening halls and the process of making sense of the films by the audience are among the points of interest of the new cinema history approach. The new cinema history approach is in debt its development to technological advances and accordingly to the digitalized world. Because with digitalization, researchers can access many archive documents and various information from their computers. At the same time, the importance of memory has been rediscovered in today's world where technological developments have accelerated. In case the main method at this stage applied by the new cinema history approach is oral history studies. Within the scope of the study, oral history interviews were conducted with a total of 10 people, 5 women and 5 men, over the age of 60, in order to make sense of the relationships between the audience and watching movies in Yeşilçam period in Malatya. As a result of the interviews, it has been determined that the people of Malatya met with cinema before the proclamation of the Republic, there are dozens of independent cinema buildings, and women participate in the viewing experience as much as men.

Anahtar Kelimeler

New cinema history approach, Oral history, Cinema, Audience, Malatya

Kaynakça

• 52 yıllık sinema tutkunu Aba Müslüm (2017, Kasım 20). Habertürk. https://www.haberturk.com/aba-muslum-sinema-tutkusunu-anlatiyor-1721223.
• Abrams, L. (2010). Oral history theory. Routledge.
• Akbulut, H. (2014). Sinemaya gitmek ve seyir: Bir sözlü tarih çalışması. Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırma Dergisi (EJOIR), 2 (Özel sayı), 1-16.
• Akbulut, H. (2017a). Toplumsal ve kültürel bir pratik olarak sinemaya gitmek: Türkiye’de seyirci deneyimleri üzerine bir sözlü tarih çalışması. TÜBİTAK Projesi, No: 115K269.
• Akbulut, H. (2017b). Cinemagoing as a heterogeneous and multidimensional strategy: narratives Of woman spectators. TOJDAC: Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, 7(4), 530-541.
• Akbulut, H. (2018). Bir seyirci araştırmasından etnografik deneyimler ve hikâyeler. Folklor ve Edebiyat, 24, (3), 13-34.
• Akbulut, H. (2020). Kültürel ve toplumsal bir pratik olarak sinemaya gitmek araştırmasından etnografik deneyimler ve hikâyeler. İçinde. (A. Özsoy, Editör), Sinema, Seyir ve Seyirci. (ss. 117-141). Literatürk.
• Allen, R. C. (2011). Reimagining the history of the experience of cinema in a post-cinema-going age. İçinde. Biltereyst, D., Maltby, R., Meers, P. (Editörler), Explorations in New Cinema History: Approaches and Case Studies. (pp. 41-57). Blackwell Publishing.
• Altınöz Özkan, M. (2015). Endüstri kenti Karabük’ün sosyal yaşatışının şekillenişinde Yenişehir Sineması’nın rolü. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırması Dergisi, (1), 83-99.
• Altman, C. F. (1977). Towards a Historiography of American Film. Cinema Journal. 16 (2), 1-25.
• Aydın, H. (2008). Sinemanın taşrada gelişim süreci: Konya’da ilk sinemalar ve gösterilen filmler (1910–1950). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (19), 61-74.
• Benjamin, W. (1968). Illuminations, Schocken Books.
• Biltereyst, D. (2019). Film history, cultural memory, and the expereince of cinema. İçinde.. Biltereyst, D., Maltby, R., Meers, P. (Editörler), The Routledge Companion to New Cinema History . (pp. 28-38) . Boran, T. (2015). Erken cumhuriyet döneminde taşrada sinema seyri: Çankırı örneği. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, (41), 257-276.
• Bölükbaşı Ertürk, E. ve Arslan, B. (2019). Safranbolu’da sinemanın gelişim süreci: Özer sineması. History Studies, 11(5), 1539-1554.
• Chapman, J., Glancy M. ve Harper, S. (2007). The new film history: sources, methods, approaches. Palgrave.
• Çam A. ve Şanlıer Yüksel, İ. (2019). Toros yayla köylerinde sinema deneyimleri: modernlik, şehir, sinema ve seyirci ilişkilerine dair bir soruşturma. Sinefilozofi, (Özel Sayı), 415-436.
• Çam, A. (2018). 1960-1975 yılları arasında Adana’da filmcilik ve sinemacılık işi. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, (28), 9-41.
• Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü (2022a). Bazı il, ilçe ve kazalarda sesli veya sessiz sinema olup olmadığı konusunda yazışmalar. (Yer bilgisi 1221-55-2). https://katalog.devletarsivleri.gov.tr/.
• Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü (2022b). Vilayetlerde sinema tesisatı bulunup bulunmadığına dair CHP Genel Sekreterliği ile idare heyeti arasındaki yazışmalar. (Yer bilgisi 931-621-4). https://katalog.devletarsivleri.gov.tr/.
• Durdu, F. (2018, Kasım 25). Malatya'nın 3 kuşak sinemacısı Hüseyin Yeşil. Malatya Haber. https://malatyahaber.com/haber/malatyanin-3-kusak-sinemacisi-huseyin-yesil. Duyan, Y. (2021). Sinemanın Mardin’deki seyri: sinema, şehir, seyir. Sinecine: Sinema Araştırmaları Dergisi, 12 (1), 9-42.
• Ertaylan, A. (2013). Yeşilçam döneminde Van’ın sinema kültürü. Electronic Turkish Studies, (8)8, 1839-1857.
• Gökmen, E. ve Gür, H. (2017). Yazlık açık hava sinemaları: sinema mekânlarının sosyal bir alan olarak işlevleri. Erciyes İletişim Dergisi, 5(2), 2-18.
• Işık, A. (2015, Aralık 27). Malatya'da sinema (IX). Malatya Haber. https://malatyahaber.com/adnan-isik/malatyada-sinema-ix.
• Işık, A. (2010, Kasım 25). Malatya’da Sinema 1 https://adnanisik1932.wordpress.com/2011/11/05/malatyada-sinema-i/.
• Kaya, D. (2017). Eski İzmir sinemaları ve Yıldız sineması: mekân, toplum, seyir. Sinecine: Sinema Araştırmaları Dergisi, 8(2), 93-138.
• Kessler, F. & Lenk, S. (2019). When the history of moviegoing is a history of movie watching, then what about the films? İçinde. Biltereyst, D., Maltby, R., Meers, P. (Editörler), The Routledge Companion to New Cinema History. (pp. 319-328). Routledge.
• Kuhn, A. (2002). An everyday magic: cinema and cultural cemory. I.B. Tauris.
• Kuhn, A. (2004). Heterotopia, heterochronia: place and time in cinema memory. Screen, 45 (2), 106-114. Liman, A. S. (2014). Gaziantep’te sinema, seyir ve seyirci (1923- 1980). İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (47), 97-124.
• Maltby, R. ve Meers, P. (2019). Connections, intermediality, and the antı-archive. İçinde. Biltereyst, D., Maltby, R., Meers, P. (Editörler), The Routledge Companion to New Cinema History. (pp. 16-27).
• Maltby, R., Biltereyst, D. ve Meers, P. (Editörler). (2011). Explorations in new cinema history: approaches and case studies. Blackwell Publishing.
• Maltby, R. (2011). New cinema histories. İçinde Biltereyst, D., Maltby, R., Meers, P. (Editörler), Explorations in new cinema history: approaches and case studies. (pp. 3-40).
• Morss, B. (2012). Hegel, Haiti ve evrensel tarih (E. Ünal, Çev. ). Metis. (Orijinal basım tarihi 2009).
• Nora, P. (2006). Hafıza mekânları (M. E. Özcan, Çev.). Dost. (Orijinal basım tarihi 1994).
• Okumuş, F. (2011). Sinema tarih yazımına farklı bakmak. Journal of Yasar University, 24(6), 4024-4040.
• Önal, E. (2016, Ekim 21). Bir zamanlar Malatya: Arasa VIII. Malatya Haber. https://malatyahaber.com/ertac-onal/bir-zamanlar-malatya-arasa-viii.
• Özen, E. (2013). Sinema tarihi çalışmalarında önemli bir proje: Homer. Sinecine, 4(2), 155-165.
• Özsoy, M. (2021). Toplumsal tarihe sinema penceresinden bir bakış: Bir sözlü tarih çalışması [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi.
• Öztürk, S. (2010). Türkiye’de sözlü tarihten iletişim araştırmalarında yararlanma üzerine notlar. Millî Folklor, (87), 13-26.
• Öztürk, S. (2013). Türkiye’de sinema mekânlarını sözlü tarih üzerinden anlamak. Millî Folklor, (98), 19-31.
• Russell, C. (2004). New media and film history: Walter Benjamin and the awakening of cinema. Cinema Journal, 43 (3), 81-85.
• Sarlo, B. (2012). Geçmiş zaman bellek kültürü ve özneye dönüş üzerine bir tartışma (P. B. Charum& D. Ekinci, Çev.). Metis. (Orijinal basım tarihi 2005).
• Şanlıer Yüksel, İ. & Çam, A. (2019a). Adana sinema tarihinden kadınların seyir deneyimine dair fragmanlar. Kültür ve İletişim, (44), 63-94.
• Şanlıer Yüksel, İ. & Çam, A. (2019b). Çukurova’da 1960-1980 dönemi sinema pratiklerinin özel bir örneği: Yörük filmleri. Sinecine: Sinema Araştırmaları Dergisi, 10 (2), 291-320.
• Thompson, P. (1999). Geçmişin sesi (Ş. Layıkel, Çev.). Tarih Vakfı Yurt Yayınları. (Orijinal basım tarihi 1978).
• Traverso, E. (2009). Geçmişi kullanma kılavuzu tarih, bellek, politika (I. Ergüden, Çev.). Versus. (Orijinal basım tarihi 2005).
• Uçar İlbuğa, E. (2017). 1960-1970’li yıllarda kent ve taşra karşıtlığında Türkiye’de kadınların sinema izleme pratikleri üzerine bir araştırma. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, (45), 388-402.
• Uçar İlbuğa, E. (2018). 1960-1970’li yıllarda Antalya’da sinema izleme deneyimleri. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi, 5(1), 61-90.
• Uçar İlbuğa, E. (2021). Eski sinema salonları ve izleyici deneyimleri üzerine bir sözlü tarih çalışması. Sinecine: Sinema Araştırmaları Dergisi, 12 (2), 293-329.
• Görüşmeler Asım Demirkök: Görüşme tarihi: 20.04.2022. Nezir Kızılkaya: Görüşme tarihi: 26.04.2022. Sertaç Öğüt: Görüşme tarihi: 28.04.2022. Abdullah Ergün: Görüşme tarihi: 02.05.2022. Esin Emin Yüksel: Görüşme Tarihi: 07.05.2022. Süleyman Turan: Görüşme Tarihi: 12.05.2022. Tülay Akpınar: Görüşme tarihi: 15.05.2022. Hatice Güler: Görüşme tarihi: 22.05.2022. İhsan Tatu: Görüşme tarihi: 23.05.2022. Saniye Öztürk: Görüşme Tarihi: 20.06.2022.