Meşrulaştırma Aracı Olarak Medya: Rusya'nın Kırım’ı İlhakı Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2020, Sayı: 50, 97 - 116, 28.07.2020

Samet Kavoğlu

Öz

Günümüzde çoğu savaşlarla çizilen sınırların yarattığı iktisadi, siyasi ve sosyolojik rahatsızlık nedeniyle siyasal alanların baskılandığı görülmektedir. Bu durumun, Alman siyasal coğrafya kuramcısı Friedrich Ratzel'in lebensraum (yaşam alanı) kavramsallaştırmasının farklı şekillerde yeniden dolaşıma sokulmasına yol açtığı gözlenmektedir. Araştırma kapsamında incelenen Kırım'ın ilhakı sürecinde de Rusya'nın eylemine dayanak noktası olarak lebensraum türevi kavramsallaştırmalar ortaya koyduğu belirtilebilir. Bu kapsamda dahili ve harici kamularda rıza oluşturmak adına medyanın da dikkate değer bir enstrüman olarak kullanılabileceği varsayımından hareketle Rusya merkezli uluslararası haber platformu RT'nin haberleri Van Dijk’ın eleştirel söylem analizine tabi tutulmuştur. Kırım'da gösterilerin başladığı tarihten, Rusya tarafından ilhak edildiğinin ilan edildiği zamana kadar geçen süreçte yayımlanan haberlerin analizinde, eksik ve/veya bağlamından kopuk enformasyon sunma, haber çerçevelerinin daraltma, haber dizgisinde taraflı sıralama yapma vb. yöntemlere başvurulduğu bulgulanmıştır.
Sonuç olarak RT'nin haber üretim pratiklerinin, araştırma varsayımlarıyla örtüşür biçimde Rusya'nın eylemini meşrulaştırıcı biçimde oluşturulduğu ve sunulduğu ifade edilebilir.

Anahtar Kelimeler

Lebensraum, Medya, Rusya, Kırım, Söylem Analizi

Kaynakça

• Abdülhamitoğlu, Necip, (1974). Yüz Binlerin Sürgünü. İstanbul: Boğaziçi Yayınları. Aib.org.uk (2016, Mart 10). "RT has TV audience of 70 million weekly viewers in 38 countries – IPSOS", http://aib.org.uk/rt-has-tv-audience-of-70-million-weekly-viewers-in-38-countries-ipsos/. Erişim Tarihi: 20.12.2017. Aktaş, Ünsal, (2014). "1774 Küçük Kaynarca Antlaşması ve Kırım Meselesi", https://21yyte.org/tr/merkezler/bolgesel-arastirma-merkezleri/rusya-slav-arastirmalari-merkezi/1774-kucuk-kaynarca-antlasmasi-ve-kirim-meselesi. Erişim Tarihi: 23.08.2019. Arı, Tayyar, (2010). Uluslararası İlişkiler Teorileri. Bursa: Marmara Kitap Merkezi. Atabek, Nejdet, (2002). "Kamuoyu, Medya ve Demokrasi", Kurgu Dergisi, (19), s. 223-238. BBC (2014, Ocak 23). "Beş soruda: Ukrayna'da neler oluyor?", http://www.bbc.com/turkce/haberler/2014/01/140123_ukrayna_soru_cevap. Erişim Tarihi: 23.08.2019. Beydilli, Kemal, (2002). "Küçük Kaynarca Antlaşması", DİA. C. 26. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 524-527. Biber, Ayhan, (2003). “Bir Meşrulaştırım Yöntemi Olarak Halkla İlişkilerin Meşruiyeti”, Amme İdaresi Dergisi, 36(4), s. 43-53. Bocutoğlu, Ersan, (2013). Kuruluşunun 21. Yılında Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı’nın Zayıf İktisadi Performansı ve Kurumsal Kapasitesi Hakkında Heterodoks Bir Değerlendirme, http://ersanbocutoglu.net/Custom/OdesisMc/Bildiri/bildiri-01.pdf. Erişim Tarihi: 23.08.2019. Çomak, N.A. ve İnceoğlu, Y., (2000). Metin Çözümlemeleri. İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Davutoğlu, Ahmet, (2011). Stratejik Derinlik. 91. Baskı. İstanbul: Küre Yayınları. Demiray, M. ve İşcan, İ.H., (2008). "Uluslararası Sistemde Güvenlik Kavramının Değişimi Ekonomik Ve Jeopolitik Arka Planı", Dumlupınar Ü. SBE Dergisi, (21), s. 141-170. Denk, Erdem, (2009). "Türk Basınında Dış Politika", Akademik Orta Doğu Dergisi, 4(1), s. 1-25. Duverger, Maurice, (2011). Siyaset Sosyolojisi, Ş. Tekeli (çev.). İstanbul: Varlık Yayınları. Dünya Bülteni (2014, Şubat 22). "Tarih tekerrür etti, Yanukoviç ikinci defa devrildi!", http://www.dunyabulteni.net/haber/290447/tarih-tekerrur-etti-yanukovic-ikinci-defa-devrildi. Erişim Tarihi: 23.08.2019. EuroNews (2012, Temmuz 04). "Rusça Ukrayna'da ikinci resmi dil oluyor". http://tr.euronews.com/2012/07/04/rusca-ukrayna-da-ikinci-resmi-dil-oluyor. Erişim Tarihi: 23.08.2019. Graber, D. A. ve Dunaway, J., (2018). Mass Media and American Politics. Washington: CQ Press. Göney, Süha, (1993). Siyasi Coğrafya. 2. Cilt. İstanbul: İ.Ü. Basımevi. Güngör, Nazife, (2011). İletişim / Kuramlar ve Yaklaşımlar. Ankara: Siyasal Kitabevi. Habermas, Jürgen, (2007). İdeoloji Olarak Teknik ve Bilim, M. Tüzel (çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Haber 7 (2012, Ağustos 08). "Ukrayna'da tartışmalı dil yasası onaylandı", http://www.haber7.com/dunya/haber/912677-ukraynada-tartismali-dil-yasasi-onaylandi. Erişim Tarihi: 23.08.2019. Herman, E.S. ve Chomsky, N., (2006). Kitle Medyasının Ekonomi Politiği Rızanın İmalatı, Ender Abadoğlu (çev.). İstanbul: Aram Yayınevi. Hürriyet (2012, Temmuz 04). ""Rusça" Ukrayna'yı karıştırdı", http://www.hurriyet.com.tr/rusca-ukraynayi-karistirdi-20914484. Erişim Tarihi: 23.08.2019. İnal, M. Ayşe, (1996). Haberi Okumak. İstanbul: Temuçin Yayınları. Kanbolat, Hasan, (2001). "Rusya Federasyonu’nun Kafkasya Politikası ve Çeçenistan Savaşı", Avrasya Dosyası, 6(4), s. 165-179. Kaya, Turhan, (2014). "Kırım Türklerinin 1944 Sürgününün 70. Yılında Kültür ve Sanattaki İz Düşümleri Üzerine Düşünceler". A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (51), s. 357-378. Keskin, E. Zerrin, (2004). "Türkiye’de Haber İncelemelerinde Van Dijk Yöntemi", Çiler Dursun (der.), Haber, Hakikat ve İktidar İlişkisi. Ankara: Elips Yayınları. Kırımlı, Hakan, (2002). "Kırım - Rus İdaresi Dönemi". DİA, C. 25. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., s. 458-465. Kireçci, M.A. ve Tezcan, S., (2015). Kırım'ın Kısa Tarihi. Ankara: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi. Morresi, Enrico, (2006). Haber Etiği - Ahlaki Gazeteciliğin Kuruluşu ve Eleştirisi. Ankara: Dost Yayınevi. Önal, B. ve Ultan, M.Ö., (2012). "Balkan Paktı (1934) ve Dışarıdaki Yansımaları", U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(1), s. 65-84. Özcan, Kemal, (2006). "Sürgündeki Kırım Tatarları Hakkında Ukrayna Arşivlerinde Yer Alan (1954-1967 Dönemine Ait) Bazı Belgeler ve Değerlendirmeleri", İstanbul Ü. Tarih Dergisi, (43), s. 167-196. Özer, Ömer, (2009). Eleştirel Haber Çözümlemeleri. Eskişehir: Anadolu Ü. Yayınları. Özgür, E.M. ve Yavan, N. (2013). "Türk Coğrafyacılarının İç Hesaplaşması: Neden Başaramadık? Nasıl Başarabiliriz?", Beşeri Coğrafya Dergisi, 1(1), s. 14-38. Pratkanis, R.A. ve Aronson, E. (2008). Propaganda Çağı İknanın Gündelik Kullanımı ve Suistimali, N. Haliloğlu (çev.). İstanbul: Paradigma Yayınları. Rt.com (2015). "More money, more problems?", https://www.rt.com/op-edge/233147-media-rt-financing-myths-facts/. Erişim Tarihi: 23.08.2019. Rt.com (2017). "About RT", https://www.rt.com/about-us/. Erişim Tarihi: 23.08.2019. Sander, Oral, (2010). Siyasi Tarih (1918-1994). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları. Sandıklı, Atilla, (2011). Jeopolitik ve Türkiye: Riskler ve Fırsatlar. İstanbul: Bilgesam Yayınları. Saynur Derman, Giray, (2016). "II. Dünya Savaşı’nda Kırım Türklerinin Siyasî Faaliyetleri", N. Sarıahmetoğlu ve İ. Kemaloğlu (der.), İkinci Dünya Savaşı ve Türk Dünyası. İstanbul: Türk Dünyası Belediyeler Birliği Yayınları. Taban, Muhammed Hayati, (2013). "Klasik ve Eleştirel Jeopolitiğin Karşılaştırılması ve “Stratejik Derinliğin” Bu Bağlamda İncelenmesi", Kastamonu Ü. İİBF Dergisi, 1(1), s. 21-31. TDK (2018). "Ordu". http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5a58b5434b0e82.70409040. Erişim Tarihi: 23.08.2019. Tezkan, Y. ve Taşar, M.M. (2002). Dünden Bugüne Jeopolitik Dünya ve Türkiye. İstanbul: Ülke Kitapları. Van Dijk, Teun A., (2005). "Söylemin Yapıları ve İktidarın Yapıları", M. Küçük (çev. ve der.), Medya, İktidar, İdeoloji. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, s. 315-375. Yıldırım, B. ve Atasoyu, A., (2015). "Sivil İtaatsizlik Bağlamında Tortumlu Leyla Olayının Erzurum Yazılı Basınına Yansıma Biçimi: Palandöken Gazetesi Ve Doğu Ekspres Gazeteleri Örneği", EKEV Akademi Dergisi, 19(63), s. 31-56. Yıldız, Musa, (2015). "Sunuş", M.A. Kireçci ve S. Tezcan (der), Kırım'ın Kısa Tarihi. Ankara: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi Yayınları. Youtube.com (2017). "RT Results", https://www.youtube.com/results?search_query=rt&sp=EgIQAkgA6gMA. Erişim Tarihi: 20.12.2017.