Sosyal Sorumluluk Örneği olarak Türk Kültüründe Hayrat Geleneği ve Vakıflar

Yıl 2020, Sayı: 51, 119 - 130, 26.10.2020

Birol Demircan

Öz

Çalışmada, sosyal sorumluluk kavramının tarihsel ve toplumsal bağlamı dışında tartışıldığı tespitinden hareket edilerek, kavramın temelinde yer alan hayırseverlik kültürü üzerinde durulmuştur. Türk kültüründe hayırseverlik kurumu olan Vakıfların ele alındığı çalışmada, vakıfların yüzyıllar boyunca iktidarın egemenlik ilişkileri içerisinde topluma hizmet ettiği ve kültürel bir yapıntı olarak hayrat geleninin toplumda zaten var olduğu tartışılmıştır. Kavram üzerine durulurken, öncelikle sosyal sorumluluk kavramına ilişkin literatür taranarak kavramın nasıl açıklandığı ele alınmış, daha sonra kültürel çalışmalar bağlamında hayratı geleneği ve kültür tartışmalarına yer verilmiştir. Böylelikle, vakıfların faaliyet alanları üzerinden betimleyici bir analiz yapılmıştır. Bu analiz ile kültürel yapılar olarak hayratlar değerlendirilmiş ve yeni bir okumaya tabi tutulmuştur. Sonuç olarak, kültürel çalışmaların bakış açısıyla değerlendirilen hayratı geleneği ve vakıflar, iktidar ilişkileri içerisinde iktidarın el değişmesine bağlı olarak dönüşümlere uğradığı görülmüştür. Ancak sosyal sorumluluk kavramının yeni bir durum olarak sunulduğu bir dönemde tarihsel ve toplumsal bağlam içinde vakıfların kurum olarak kültürün bir parçası olacak şekilde toplumsal işlevini yerine getirdiğini belirtmek gerekir. Ayrıca, sosyal sorumluluk veya hayırseverlik kavramın özellikle “sosyal adalet” gibi bir kavram etrafında tartışılması gereken önemli bir yönünün olduğu vurgulamalıdır. Hayrat geleneğinde inanç sistemlerinin temel belirleyici oluşturduğu, egemenlik ilişkileri iktidar simgesi ve itibar kaynağı olarak zaman zaman işlevsizleştiği, her şeyden önce de toplumsal iletişimin önemli bir mecrası olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal sorumluluk, iletişim, hayırseverlik

Destekleyen Kurum

YOK

Proje Numarası

YOK

Kaynakça

• Balıkçıoğlu, Betül ve Karacaoğlu, Korhan. (2007). “Sosyal Bir Ürün Olarak Topluma Pazarlanan Hayırseverlik: Stratejik Hayırseverlik”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 9/2, S. 121-141.
• Carroll, A. B. (1991). The Pyramid of Corporate Social Responsibility: Toward the Moral Management of Organizational Stakeholders, Business Horizons, July-August. s. 39-48.
• Çizakça, M. (2000). A History of Philanthropic Foundation: The Islamic World From the Seventy Century to the Present , İstanbul: Boğaziçi University Press.
• Hall, E. T. (1992). “Melez Şahsiyetlerimiz”, Birikim, Sayı: 45–46, İstanbul.
• Hall, S. (1999a). “İdeolojinin Yeniden Keşfi: Medya Çalışmalarında Baskı Altında Tutulanın Geri Dönüşü”, içinde Medya, İktidar, İdeoloji, (der. ve çev.) Mehmet Küçük, Ankara: Ark Yayınları.
• Hall, S. (1999b). “Kültür, Medya ve İdeolojik Etki”, içinde Medya, İktidar, İdeoloji, (der. ve çev.) Mehmet Küçük, Ankara: Ark Yayınları.
• Hall, S. (2003). “Kodlama ve Kodaçım”, içinde Söylem ve İdeoloji, (haz.) Barış Çoban ve Zeynep Özarslan, İstanbul: Su Yayınları.
• Hall, S. ve Jaques, M. (1995). Yeni Zamanlar: 1990’larda Politikanın Değişen Çehresi, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• https://www.vgm.gov.tr/kurumsal/tarihce/tarihte-vakiflar
• Kim S. Y. ve Reber, B. H. (2008). Public Relation Place in Corporate Social Responsibility: Practitioners Define Their Rol. Public Relation Review. DOI:10.1010/j.pubrev.2008.07.03.
• Lantos, G. P. (2002). The Ethicality of Altruistic Corporate Social Responsibility, The Journal of Consumer Marketing; 19, 2/3, s. 205-208.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü, Ankara: Bilim Sanat Yayınları.
• Mattelart, A. ve Neveu, E. (2007). Kültürel İncelemelere Giriş. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Özbek, Nadir. (2016). Osmanlı İmparatorluğu'nda Sosyal Devlet: Siyaset, İktidar ve Meşrutiyet 1876-1914, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Neuman, W. Lawrance, (2014a). Toplumsal Araştırma Yöntemleri Nitel ve Nicel Yaklaşımlar, Cilt 1, Ankara: Yayınodası Yayıncılık.
• Neuman, W. Lawrance, (2014b). Toplumsal Araştırma Yöntemleri Nitel ve Nicel Yaklaşımlar, Cilt 2, Ankara: Yayınodası Yayıncılık.
• Stinson, S. (2004). “Philanthropy Inc.”, New Orleans City Business,19 Ocak 2004.
• Revel, J. (2012). Foucault Sözlüğü, İstanbul: Say Yayınları.
• Robbins, S. P. (1994). Management, New Jew Jersey: Prentice Hall İnternational İnc.
• Rousseau, J. J. (2010). Toplum Sözleşmesi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Williams, R. (1990). Marksizm ve Edebiyat, İstanbul: Adam Yayınları.
• Williams, R. (2005). Anahtar Sözcükler, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yeniyıldız, B. (1986). “Vakıf”, İslam Ansiklopedisi, c. VIII. İstanbul: MEB Yayınları.
• Yönet, E. (2005). “Kurumsal Sosyal Sorumluluk Anlayışında Son Dönemeç: Stratejik Sorumluluk”, Sosyal Bilimler Dergisi, s. 239-264. http://sbe.balikesir.edu.tr/dergi/edergi/c8s13/makale/ c8s13m7.pdf (Erişim Tarihi: 28.05.2020).