Yeni Kuşak, Yeni Medya ve İletişim Hakları: Türkiye’den Bir Görünüm

Yıl 2014, Sayı: 39, 113 - 128, 30.12.2014

Tuğba Asrak Hasdemir

Öz

Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi (1989), çocuğun medyayla ilişkisi yanında çocuğun iletişim haklarına da değinen uluslararası hukuk belgelerinden biridir. Sözleşmenin 13. maddesinin 1. fıkrası, çocuğun kendi seçeceği herhangi bir araçla, “düşüncesini özgürce açıklama hakkı”na sahip olduğunu ilan ederken 17. madde, “Taraf Devletler, kitle iletişim araçlarının önemini kabul ederek çocuğun; özellikle toplumsal, ruhsal ve ahlâki esenliği ile bedensel ve zihinsel sağlığını geliştirmeye yönelik çeşitli ulusal ve uluslararası kaynaklardan bilgi ve belge edinmesini sağlarlar” demektedir. Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne taraf olan devletlerden biri olarak Türkiye de çocuk haklarını korumak ve geliştirmekle yükümlüdür.
Son yıllarda, BM bünyesinde konuya özel raporlar, çocuğun düşüncesini özgürce ifade etme hakkının korunması ve geliştirilmesi üzerinde dururken yeni medya teknolojileri ve internete dikkat çekilmektedir. Makalede, Türkiye’de çocukların, yeni medya ortamlarında iletişim haklarını kullanma yollarının incelenmesi amaçlanmaktadır ve bu amaca yönelik olarak, üç farklı düzeydeki –uluslararası, ulusal ve yerel- üç ayrı araştırmanın verilerinden yararlanılarak Türkiye’de çocukların yeni medyayı kullanma alışkanlıkları ele alınacaktır. Makale, bu yıl 25 yılını kutlayan BM Çocuk Hakları Sözleşmesi’nde (1989) sıralanan, çocuğun iletişim haklarına duyarlı medya eğitimi politika ve uygulamalarının biçimlenmesine katkı sağlayacak önerilerle son bulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yeni Medya, Çocuğun İletişim Hakları, Yeni Medya Okuryazarlığı, Avrupa Çevrimiçi Çocuklar Araştırması, Türkiye’de Bilgi ve İletişim Teknolojileri Kullanımı Araştırması, MEDYAK Projesi, Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi ve UNICEF

New Generation, New Media and Communication Rights: A View from Turkey

Öz

The UN Convention on Rights of the Child (1989) is one of the international legal documents dealing with the relationship between media and children, as well as children’s communication rights. Article 13/1 of the Convention declares the “right to freedom of expression” through any kind of “media of the child’s choice”, while article 17 emphasizes that “States Parties recognize the important function performed by the mass media and shall ensure that the child has access to information and material from a diversity of national and international sources”. Turkey as one of the state parties to the UNCRC, has an obligation to protect and promote children’s communication rights as set forth in the UN Convention on Rights of the Child.
In recent years, new media technologies and the internet have moved into the centre of attention, as special UN reports focused on protecting and promoting the child’s right to freedom of expression. This article aims at elaborating the ways in which children in Turkey are able to exercise their communication rights in new media environment, for this purpose, the findings of three different research at three different levels -international, national and local- will be employed to handle children’s new media usage habits in Turkey. Finally, the article concludes with some recommendations for contributing to formulate media education policies and practices sensitive to every child’s communication rights especially aligned with the UN Convention on Rights of the Child (1989), which congragulates its 25th anniversary in this year.

Anahtar Kelimeler

New Media, Cilhd’s Rights to Communicate, New Media Literacy, EU Kids Online Survey, Information and Communication Survey in Turkey, MEDCOM Project, The UN Convention on Rights of the Child and UNICEF

Kaynakça

• Akdeniz, Y., (2010). Report of the OSCE Representative on Freedom of the Media on Turkey and Internet Censorship, www.osce.org, (a.d. 30.09.2014).
• Alternatif Bilişim Derneği, (2014). Türkiye’de İnternet’in 2013 Durumu, http:// www.alternatifbilisim.org, (a.d. 10.12.2014).
• Asrak Hasdemir, T., (2014). “The Child’s Rights and the Prospects of Media Literacy: Certain Challenges and Experiences from the Turkey’s Case”, UNICEF Institutionalization of Child Rights in Digital Future, 15-17 October, İstanbul.
• Asrak Hasdemir, T. and Demirel, G., ( 2010). “Whys and Hows of Media Literacy Education: A Turkish Case”, XIV World Congress of Comparative Education Societies, 14-18 June, İstanbul.
• Asrak Hasdemir, T. et al., (2013). Project on the Nature and the Characteristics of the Relation of the Secondary School Children with Traditional and New Media and its Comparison-MEDYAK (MEDCOM), Turkish Radio and Television Corporation and Gazi University.
• Binark, M., (2014). Lingering Disease of New Media Environments in Turkey: The Necessity of Devoloping New Media Literacy Policy, UNICEF Institutionalization of Child Rights in Digital Future, 15-17 October, İstanbul.
• Binark, M. And G. Bayraktutan Sütçü, (2008). Dijital Oyun Kültürü Ve Türkiye’de Gençliğin Internet Kafe Kullanım Pratikleri: Çevrim İçi ve Çevrim Dışı Kimlik Egzersizleri, Hareketsiz Toplumsallaşma ve Sanal Kariyer Yapma Ankara’da Etnografik Alan Çalışması, Proje No: 107K039
• Çağıltay, K., (2011). EU Kids Online National Perspectives Turkey, eukidsonline. metu.edu.tr (a.d. 3.10.2014).
• Gencel Bek, M., (2011). “Medya Okuryazarlığı ve Çocuklar: RTÜK’ün Medya Okuryazarlığı Çalışmalarına Eleştirel Bakış”, 1. Çocuk Hakları Konferansı, 25-27 Şubat, İstanbul.
• Goodman, S., (2003). Teaching Youth Media, Newyork:Teachers College Press. İnal, K., (2011). “Çocuklar Niçin Medya Okuryazarı Olmalı?”, Çocuk Hakları ve Medya El Kitabı, İstanbul:Çocuk Vakfı Yayınları, 417-426.
• Kellner, D., (2005). “Kültür Endüstrileri,” E. Mutlu (ed. and trans.), in Kitle İletişim Kuramları, Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Livingstone, S. and M. Butler, (2014). “Global Research Agenda for Children Rights in the Digital Age”, Journal of Children and Media, Vol. 8, No. 4, 317–335, http:// dx.doi.org/10.1080/17482798.2014.96149
• Livingstone, S. Et all, (2011). Risks and safety on the internet: The perspective of European children. Full Findings. LSE, London: EU Kids Online.
• Milli Eğitim Bakanlığı, (2014). Ortaokul ve İmam Hatip Okulu Medya Okuryazarlığı, E. Çakmak (Ed.), Özyurt Matbaacılık, Ankara.
• Ministry of National Education, (2014). The Special Statistics on Elective Courses 2012-2014.
• Ministry of National Education - Board of Education, (2006). The Decision on Teaching Program of Elective Media Literacy Course in Primary Schools, No:354, 11.9.2006.
• Numanoğlu, G. ve Ş. Bayır, (2012). “İlköğretim İkinci Kademe Öğrencilerinin Sınıf Düzeylerine Göre İnternet Kullanımları”, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(2): 295-323.
• O’Neill B. and E. Staksrud,(2014). Final Recommendations for Policy, September 2014, eukidsonline.net (a.d. 10.10.2014).
• Sütçü, M. A., (2011). Interview with M. A. Sütçü, Department Manager at the Ministry of National Education Board of Education, Ankara.
• Toker Erdoğan, M., (2010). Toplumsal Cinsiyet Eşitlğinin Sağlanmasında Medya Okuryazarlığının Rolü, Uzmanlık Tezi, T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, Ankara.
• TurkStat, (2014). Information and Communication Technology (ICT) Usage Survey in Households and Individuals, 2004-2014, www.tuik.gov.tr, (a.d. 10.10.2014).
• UNICEF, (2000). “Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne Bir Bakış,” Reardon, B.A., in Hoşgörü: Barışa Açılan Kapı, İlköğretim Okulları İçin Kaynak Kitap, T.Asrak Hasdemir and N. Ziyal (eds.), Ankara: TİHAK ve UNESCO Yayınları, 94-100.
• UNICEF, (2011). Youth of Turkey Online An Exploratory Study of the Turkish Digital Landscape, UNICEF New York, Division of Communication, Youth Section.