Yapılanma, Çözülme, Belirsizlik: Gazetecilik Pratikleri ve Basın İş Hukuku

Yıl 2019, Sayı: 49, 187 - 206, 20.12.2019

Çağrı Kaderoğlu Bulut

Öz

Bu çalışma Türkiye’de değişen, dönüşen gazetecilik pratiklerini ve basın iş hukukunun bu pratikleri kapsamaktaki sınır ve sorunlarını incelemektedir. Gazetecilik ve basın iş hukuku ilişkisinin Türkiye’deki serüveni yapılanma, çözülme ve belirsizlik dönemleri olarak sınıflandırılabilir. 2000’li yılları tanımlayan belirsizlik dönemi gazetecilik pratiklerinin değişen doğası ile basın iş hukuku arasındaki makası açmıştır. Bir taraftan mevcut tartışmalı alanlar derinleşirken, diğer yandan yeni tartışma alanları gündeme gelmiştir. Bu çalışmada, söz konusu makasın ortaya çıkardığı dört temel sorun alanı olarak gazetecilik tanımının değişimi, istihdam ve güvencesizlik, koruyucu düzenlemelerin zayıflığı ve küresel eğilimler mercek altına alınacaktır. Bu kapsamda mesleki hakların korunması, yeni gazetecilik pratiklerinin hukuksal tanımlarının gerçekleştirilmesi, iş ve gelir güvencesinden yoksun kalma durumunun kaldırılması, çalışma koşulları için etkin yasal düzenlemelerin gerçekleştirilmesi gibi konular ekseninde politika önerileri tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Gazetecilik, Basın İş Hukuku, Yeni İletişim Teknolojileri, Yeni Gazetecilik Pratikleri, Güvencesizlik

Structuration, Resolution, Uncertainty: Journalistic Practices and Press Labour Law

Öz

This study aims to analyse the changing nature of journalist practices and the problems and limitations of press labour law in responding these developments in Turkey. The journey of journalism and press labour law in Turkey can be classified as structuration, resolution and uncertainty. During the period of uncertainty, the 2000s, the scissors between the changing nature of journalism and press labour law have been widened. On the one hand, the contested areas have been deepened. On the other hand, new contested areas have been emerged. This study will shed light on the four main contested issues: the changing definition of journalist, the employment and precariousness, the weaknesses of protective regulations,the global tendencies. Some policy suggestions on the protection of professional rights, the development of legal definitions of new journalistic practices, the development of job and income securities, the improvements of legal protections for the working conditions will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Journalism, Press Labour Law, New Communication Technologies, New Journalistic Practices, Precariousness

Kaynakça

• Alemdar, K.; Uzun, R. (2013). Herkes İçin Gazetecilik, Ankara: Tanyeri.
• Ayan, V. M. (2019). AKP Devrinde Medya Alemi, İstanbul: Yordam
• Beckett, C.; Mansell, R., (2008). “Crossing Boundaries: New Media and Networked Journalism”, Communication, Culture & Critique, 1(1), 92-104.
• Bohere, G. (1986). Gazetecilik Mesleği: Gazetecilerin Çalışma Koşulları Üzerine Bir İnceleme, (çev. N. Süral), Ankara: ILO Yayınları.
• Bulut, S. (2009). “Basın Yaşamında Örgütlenmenin Tarihsel Gelişimi”, Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 12, 97-120.
• Bunce, M; Wright, K; Scott, M. (2017). “Our Newsroom in the Cloud: Slack, Virtual Newsrooms and Journalistic Practice”, New Media and Society, 20, 3381-3399.
• Cangöz, İ. (2015). Değişen Anlam ve Değerleriyle Gazetecilik, Ankara: Sınırsız.
• Comor, E; Compton, J. R. (2015). “Journalistic Labour and Technological Fetishism”, The Political Economy of Communication, 3(2), 74-87.
• Çığ, E. Ç.; Çığ, Ü. (2015). “Gazetecilik Emeğinin Prekarizasyonu: Yeni Medya Çağında Habercilik Etiğini Tartışmak”, İş Ahlakı Dergisi, 8(2), 197-232.
• Dailey, L.; Demo, L.; Spillman, M. (2005). “The Convergence Continuum: A Model for Studying Collaboration Between Media Newsrooms”, Atlantic Journal of Communication, 13(3), 150–168.
• Demir, V. (1994). “Basın Tarihimizde Kanunla Kurulan Bir Mecburi Meslek Kuruluşu: Türk Basın Birliği, Kuruluşu, Faaliyetleri ve Kapanışındaki Nedenler”, Marmara İletişim Dergisi, Ekim, 8, 231-247.
• Deuze M (2004) “What is Multimedia Journalism?”, Journalism Studies, 5(2), 139- 152.
• Deuze M. (1999). “Journalism And The Web - an Analysis Of Skills And Standards in an Online Environment”, Gazette International Journal for Mass Communication, Gazette, 61 (5), 373–390.
• Deuze, M; Witschge, T. (2018). “Beyond Journalism: Theorizing the Transformation of Journalism”, Journalism, 19(2), 165–181.
• Doyle, G. (2004). “Changes in Media Ownership”, Sociological Review, 13, 3, 2-4. Duran, R. (2002). Gazeteci ve İşvereni, http://bianet.org/bianet/medya/11319- gazeteci-ve-isvereni, Erişim: 20.07.2019.
• Flew, T. (2018). Understanding Global Media, Londra: Palgrave.
• Gemici, Ç. (2018). Gelenekselden Dijitale Haber üretim Sürecinde Gazetecinin Zaman ve Mekan Deneyimindeki Dönüşüm, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, yayınlanmamış yüksek lisans tezi.
• Geray H (2002) İletişim ve Teknoloji: Uluslararası Birikim Düzeninde Yeni Medya Politikaları, Ankara: Ütopya.
• Geray, H. (2008a). “Yeni Çağın Gazeteciliği (2)”, BirGün Gazetesi, https://www. birgun.net/haber-detay/yeni-cagin-gazeteciligi-2-11677.html, Erişim: 4.07.2019.
• Geray, H. (2008b). “Yeni Çağın Gazeteciliği (3)”, BirGün Gazetesi, https://www. birgun.net/haber-detay/yeni-cagin-gazeteciligi-3-11678.html, Erişim: 4.07.2019.
• Geray, H. (2008c). “2008’de Haber Merkezleri (3)”, BirGün Gazetesi, https:// www.birgun.net/haber-detay/2008de-haber-merkezleri-3-11704.html, Erişim:4.07.2019.
• Geray, H. (2019). Medyanın Yeni Ekonomisinde Kurumsal İletişim, Ankara: Ütopya.
• Henten, A; Samarajiva, R; Melody, W. (2003). Designing Next Generation Telecom Regulation: ICT Convergence or Multi-sector Utility?, http://regulationbodyofknowledge. org/wp-content/uploads/2013/03/Henten_Designing_Next_Generation.pdf, Erişim: 08.07.2019.
• Kaban Kadıoğlu, Z. (2014). “Uluslararası Medya Sermayesinin Yayılmacılığı ve Türk Medyası”, e-GİFDER, Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 2(3), 16- 33, https://dergipark.org.tr/download/article-file/83935
• Kaderoğlu Bulut, Ç. (2019). Sınıfın Sınırlarında: Gazeteciler ve Proleterleşme, İstanbul: Nota Bene.
• Karahisar, T. (2008). “Basın İş Kanunu’na Göre Gazetecilerin Yasal Hakları”, Marmara İletişim, 13, 67-82.
• Kaya, İ. (2016b). “Yeni Türkiye’nin toplumsal Yapısına İlişkin Eleştirel Çözümlemeler”, Yeni Türkiye’nin Toplumsal Yapısı (der. İ. Kaya), Ankara: İmge.
• Kaya, R. A. (1985). Kitle İletişim Sistemleri, Ankara: Teori Yayınları
• Kaya, R. A. (2016a). İktidar Yumağı: Medya Sermaye Devlet, Ankara: İmge.
• Kaya, Ş. (2016c) “Yeni Türkiye’de Medya”, Yeni Türkiye’nin Toplumsal Yapısı (der. İ. Kaya), Ankara: İmge.
• Keshvani, N. (2000). “The Integrated Newsroom: the changing face of news journalism as we know it”, International Association of Mass Communication Research (IAMCR) Communication Beyond 2000 Conference, 17 – 20 July 2000 Singapore, https:// www.keshvani.com/academia/IAMCRpaperkeshvani00.pdf, Erişim: 07.07.2019.
• Koçer, S. (2019). Gazetecilik Pratikleri ve Basın İş Hukuku, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, yayınlanmamış yüksek lisans tezi.
• Koloğlu, O. (2015). Osmanlı’dan 21. Yüzyıla Basın Tarihi, İstanbul: Pozitif Yayınları.
• Kuyucu, M. (2013). “Küresel Medya İşletmeciliği: Küresel Medya İşletmelerinde Yönetim Sorunları”, Karadeniz Teknik Üniversitesi İletişim Araştırmaları Dergisi, 3(5- 6), 21-36.
• Liu, Z. (2013). Newspaper Crisis and The Dijital Transformation in China, http:// elar.urfu.ru/bitstream/10995/21688/1/sbornik_2013.pdf#page=115
• Mosco, V. (2006). “Bilgi Endüstrilerinde Emeğin Yöndeşmesi”, (çev. G. Yücesan- Özdemir), İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 23, Yaz-Güz, 63-80.
• Narin, B. (2017). Gazetecilik 2.0: İnternet Gazateciliğinde Hipermetinsellik, Ankara: Gece Kitaplığı.
• Öke, M.K. (1994). Gazeteci: Türkiye’de Basın Çalışanları Üzerine Bir İnceleme, Ankara: ÇGD Yayınları.
• Özsever, A. (2004). Tekelci Medyada Örgütsüz Gazeteci, Ankara: İmge.
• Pavlik J. V. (2001). Journalism and New Media, New York: Columbia University Press.
• Picard, R. G. (2005). “Unique Characteristics and Business Dynamics of Media Products”, Journal of Media Business Studies, 2(2), 61-69.
• Picard, R. G.(2015). “Journalists’ Perceptions of the Future of Journalistic Work”, Reuters Institute for The Study of Journalism Report, https://reutersinstitute.politics. ox.ac.uk/sites/default/files/2017-11/Journalists%27%20Perceptions%20of%20the%20 Future%20of%20Journalistic%20Work.pdf, Erişim: 06.07.2019.
• Rottwilm, P. (2014). “The Future of Journalistic Work: Its Changing Nature and Implications”, Reuters Institute for The Study of Journalism Report, https://reutersinstitute. politics.ox.ac.uk/sites/default/files/research/files/The%2520Future%2520of%2520Journ alistic%2520Work%2520-%2520Its%2520Changing%2520Nature%2520and%2520Imp lications.pdf, Erişim: 8.07.2019.
• Seçkin, G. (2004). Ulusal Medyada Haber Üretim Sürecinde Çalışan Gazetecilerin Ekonomik ve Sosyal Statüsü Üzerine Bir Alan Araştırması, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, yayınlanmamış doktora tezi.
• Singer, J. B. (2005). “The Political J-Blogger: ‘Normalizing’ a New Media Form to Fit Old Norms and Practices”, Journalism 6(2), 173– 198.
• Singer, J. B. (2008). “Five Ws and an H: Digital Challenges in Newspaper Newsrooms and Boardrooms”, The International Journal on Media Management, 10(3), 122 – 129.
• Sönmez, M. (2010). Medya Kültür Para ve İstanbul İktidarı, İstanbul: Yordam. Şahin, M; Avşar, Z. (2016). “Basın İş Kanunu, Sorunlar ve Güncelleme Tartışmaları”, Sosyal Güvenlik Dergisi, Ekim 2016, 6(2), 113-138.
• Şakar, M. (2002). Basın İş Hukuku Gazetecilerin Çalışma İlişkileri, İstanbul: Beta Yayınları.
• Şuğle, M. A. (2001). İş Hukuku Açısından Gazeteci, Ankara: ÇGD Yayınları. Trench, B. (2003). “New Roles for Users in Online News Media?”, The European Information Society - A Reality Check (der. J. Servaes), Bristol: Intellect Books.
• Uzunoğlu, S. (2018). “Gazeteci Emeğinin Dönüşümü ve Güvencesizleşme: Türkiyeli Dijital Haber Odalarının Serbest Muhabirleri Üzerine Bir Çalışma”, Moment Dergi, 5(2), 195-218.
• Üstün, H. (2013). “Türk Basın Birliği’nin 1939–1946 Arasında Gazetecilerin Çalışma İlişkilerini Kurumlaştırma Girişimleri ve Günümüze Bıraktığı Miras”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 45, 149-170.
• Yeşil, B. (2016). Media in New Turkey: The Origins of an Authoritarian Neoliberal State, Urbana: University of Illinois Press.
• Yıldırım, B. (2010). “Gazeteciliğin Dönüşümü: Yöndeşen Ortam ve Yöndeşik Gazetecilik”, Selçuk İletişim, 6(2), 230-253.
• Yılmaz, G. (2016). “Europeanisation or De-Europeanisation? Media Freedom in Turkey (1999-2015)”. South European Society and Politics, 21(1), 147-161.
• Yücesan-Özdemir, G. (2014). İnatçı Köstebek: Çağrı Merkezlerinde Gençlik, Sınıf ve Direniş, İstanbul: Yordam.