Sinemada Varoluşçuluk ve Aronofsky

Yıl 2019, Sayı: 48, 291 - 307, 28.06.2019

Eda Çalgüner

Öz

Çağımızın en önemli felsefelerinden biri olan varoluşçuluk, geçmişten günümüze kadar dünyanın pek çok yerinde tartışılmış ve benimsenmiştir. Varoluşçuluk felsefesiyle ilgili birçok düşünür görüşlerini dile getirmiş olmakla birlikte, varoluşçu sıfatını ilk kabullenen ve bu öğretiyi savunan kişi Jean Paul Sartre olmuştur. Yalnızca felsefe alanındaki çalışmalarıyla kalmayıp, düşüncelerini yazın alanında da ifade eden Sartre’ın çok yönlü bir filozof olması, düşünce dünyasının yanı sıra, sanat dünyasında da derin izler bırakmasını sağlamıştır. Sartre’ın varoluş felsefesinin yansımaları, edebiyat alanında olduğu gibi, sinemada da belirli şekillerde kendine yer bulmuştur. Özellikle modern sinemada, Sartre’ın odaklandığı varlık, hiçlik, seçme, özgürlük, yabancılaşma, öteki ve bulantı gibi kavramların yoğun olarak kullanıldığı görülmektedir. Sartre varoluşçuluğunun bireyi merkeze alan, özgürlüğe odaklanan ve yaşamın anlamını sorgulayan doğası, sinema ile buluşmasında önemli bir etken olmuştur. Çalışmada, Sartre varoluşçuluğunun, sanat ve özel olarak sinemadaki yansımaları ile Aronofsky sinemasındaki etkileri üzerinde durulmuştur. Bu bağlamda, “psikolojik olarak rahatsız edici” sinema filmleriyle bilinen Aronofsky’nin filmlerinin yapısal dinamiklerinin, varoluşçuluk temel alınarak nasıl tanımlanabileceği sorusuna yanıt aranmıştır.

Anahtar Kelimeler

Fotoğraf, Selfie, Varoluşçuluk, Sartre, Sanat, Sinema, Aronofsky.

Existenstialism in Cinema and Aronofsky

Öz

Existentialism, as one of the most important philosphies of the era, has been disputed and accepted in most regions in world. Although many philosophers expressed their own opinions about the existentialism philosophy, Jean Paul Sartre has been the first person who accepted and defended the existentialist name. As a versatile philosopher, he
didn’t merely study on philosophy branch, but also had a remarkable effect on the world of arts. Besides the literature field, the reflection of his existentialist philosophy can also be
seen in cinema. It can be noticed that the concepts that Sartre focused on - like presence, nothingness, choice, freedom, alienation, the other and nausea- has been intensively
used especially in modern cinema. The nature of Sartre’s existentialism; focusing on the individual, emphasizing freedom and questioning the meaning of life, has been an
important factor in its reapprochement with cinema. This study emphasizes on the affects of Sartre existentalism on arts- more specifically on cinema and on Aronofsky films. In this
context, the structural elements of the movies of Aronofsky, who is known as the director of the “physchologically disturbing movies”, has been examined based on existentialism.

Anahtar Kelimeler

Existentialism, Sartre, Arts, Cinema, Aronofsky

Kaynakça

• Akarsu, B. (1979). Çağdaş Felsefe- Kant’tan Günümüze Felsefe Akımları. Birinci Baskı. Ankara: İnkılâp Kitabevi.
• Avcı, İ. (2016). “Jean Paul Sartre’ın Varoluşçu Düşüncesı̇nin İzlerini Modern Sinemada Aramak: Çölde Çay Fı̇lmı̇”. Selçuk İletişim, 9( 3), 321-342.
• Blackham, H. (2012). Altı Varoluşçu Düşünür. İkinci Baskı. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Çüçen,K. (2015). Varoluş Filozofları. Birinci Baskı. İstanbul: Sentez Yayıncılık.
• Dindar, B. (2002). Personalizm. İkinci Baskı. İstanbul: Değişim Yayınları.
• Elsaeserr, T. (2014). “Erlebnis ve Erfahrung Arasında: Benjamin ile Sinema Deneyimi”. Felsefelogos Dergisi, 55, 11-37.
• Godawa, B. (1999). “Postmodern Movies: The Good, The Bad and The Relative”. SCP Newsletter, 23 (3), 43-44.
• Karadoğan, A. (2010). Sanat Sineması: Tartışmalar ve Yaklaşımlar. 1.Baskı. İstanbul: Deki Basım Yayın.
• Kauffman, A. (2009). “Decade: Darren Aronofsky on Requiem For a Dream”. Indiewire, 6 (2). Web: https://www.indiewire.com/2009/12/decade-darren-aronofsky-onrequiem-for-a-dream-246133/ 22 Nisan 2019’da alınmıştır.
• Kovacs, A. (2010). Modernizimi Seyretmek: Avrupa Sanat Sineması 1950-1980.(çev. Ertan Yılmaz). Ankara: Deki Basım Yayın. (Eserin orijinali 2008’de yayımlandı).
• Mintaş, E. (2008). Bı̇r Anlatım Dili Olarak Varoluşçuluk ve Tarkovsky Sineması “Kuyu”. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üni̇versi̇tesi̇ Güzel Sanatlar Ensti̇tüsü, İstanbul.
• Mutluer, O. (2008). Yenı̇ Yönelı̇mler Çerçevesı̇nde “Kara Fı̇lm”. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Ünı̇versı̇tesı̇ Sosyal Bilimler Enstı̇tüsü, Ankara.
• Mougin, H. (2004). Varoluşçuluk ve Sartre İstanbul: Evrensel Basım Yayın. (Eserin orijinali 1947’de yayımlandı).
• Özdemir, S. (2003). Kara Filmler. 1. Baskı. İstanbul: Altıkırkbeş Yayın.
• Öztürk, S. (1995). Sinemada Akımlar. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 26, 227-235.
• Porfirio, R. (2006). No Way Out: Existential Motifs in the Film Noir. (der. Alain Silver, James Ursini). New Jersey: Limelight Editions, 77-93.
• Sarıoğlu, G. (2008). “Tarı̇h Felsefesı̇ Alanında Bir İnceleme: Varoluş Felsefesı̇ ve Tarı̇h Anlayışı”. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9
• Savaş, H. (2013). Sinema ve Varoluşçuluk. Birinci Basım. İstanbul: Sözcükler Yayınevi.
• Schaff, A. (1967). Marksizm ve Varoluçuluk. (çev. E. Dinçer). Ankara: De Yayınevi. (Eserin orijinali 1966’da yayımlandı).
• Şentürk, L. (1999). “Varoluşçuluk Felsefesi ve Resim Sanatı”. Anadolu Sanat, 9 (13). Web: https://earsiv.anadolu.edu.tr/xmlui/handle/11421/947 3 Nisan 2019‘da alınmıştır.
• Tansel, D. (2007). Varoluşçuluk ve Yenı̇ Kara Fı̇lm: David Lynch Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Ünı̇versı̇tesı̇ Sosyal Bı̇limler Enstı̇tüsü. Ankara.
• Wartenberg, T. (2018). Yeni Başlayanlar için Varoluşçuluk. (çev. Nurdan Soysal). İstanbul: Say Yayınları. (Eserin orijinali 2008’de yayımlandı).
• Yanat, Y. (2008). Zeki Demirkubuz Sineması’nın Varoluşçuluk Açısından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yener, T. (2006). Varoluşçu İzleklerin Bacon, Malevich, Pollock ve Giacometti’nin Yapıtlarında Plastik Açıdan İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yılmaz, T. (2005). Bir David Lynch Kitabı. Birinci Baskı. İstanbul: Es Yayınları.