Savaş Propagandası: Birinci Dünya Savaşı’nda Tarafsız Avrupa Ülkelerinde Osmanlı Askerî Propagandası

Yıl 2022, Sayı: 60, 226 - 247, 21.12.2022

Mustafa Yeni

https://doi.org/10.47998/ikad.1170337

Öz

Bilindiği gibi Birinci Dünya Savaşı, beraberinde topyekûn harp kavramı da getirmiştir. Topyekûn harp ile birlikte, muharip devletler yalnızca askeri kaynakların başarılı olmaya yetmediğini anlayınca sivillerin desteğine de ihtiyaç duymuşlardır. Devletler, sivillerin ellerindeki kaynaklara ve bizzat sivillerin kendisine ulaşmak için de onların düşüncelerini ve dolayısıyla davranışlarını değiştirecek girişimlerde bulunmuşlardır. Bundan dolayı sivillerin nezdinde etkili olacak “propaganda” faaliyetlerine başlanmıştır. Muharip devletler, sadece kendi vatandaşlarına değil, düşmanlarının veya tarafsız ülkelerin halklarına karşı da propaganda faaliyetleri yürütmüşlerdir. Dünyada yaşanan bu değişimden Osmanlı Devleti de tabii olarak etkilenmiştir. İşte bu çalışmada Osmanlı Devleti’nin propaganda anlayışları ve profesyonel propaganda çağındaki faaliyetleri incelenecek, bu faaliyetler için oluşturulan kurumlar mercek altına alınacaktır. Ayrıca çalışmada, Osmanlı Devleti’nin özellikle tarafsız Avrupa ülkelerindeki propaganda faaliyetleri ele alınacaktır. Bunun yanında, düşman ülkelerin topraklarında yapılmak istenilen propagandalar hakkında bilgi verilecek ve bu faaliyetler esnasında ortaya çıkan sorunlar açıklanacaktır. Yine propaganda faaliyetleri kapsamında, Osmanlı Devleti’nin savaştaki müttefikleriyle olan ilişkileri de incelenecektir. Böylece Osmanlı Devleti’nin son derece etkisiz olduğu düşünülen coğrafyalardaki propaganda faaliyetlerinin özü anlaşılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

II. Şube, Propaganda, Resmî Tebliğ, Kamuoyu, Tekzip

War Propaganda: Ottoman Military Propaganda in Neutral European Countries in the First World War

Öz

As is known, the First World War brought with it the concept of total war. With total war, when the combatant states realized that military resources alone were not enough to succeed, they also needed the support of civilians. In order to reach the resources available to civilians and the civilians themselves, states have taken initiatives to change their thoughts and therefore their behavior. For this reason, "propaganda" activities were initiated to be effective in the eyes of civilians. Combatant states carried out propaganda activities not only against their own citizens but also against the populations of their enemies or neutral countries. The Ottoman Empire was naturally affected by this change in the world. In this study, the Ottoman State's understanding of propaganda and its activities in the era of professional propaganda will be examined, and the institutions created for these activities will be scrutinized. In addition, the study will examine the propaganda activities of the Ottoman Empire, especially in neutral European countries. In addition, information will be given about the propaganda activities carried out in the lands of enemy countries and the problems that arose during these activities will be analyzed. Again, within the scope of propaganda activities, the relations of the Ottoman Empire with its allies in the war will also be analyzed. Thus, the essence of the propaganda activities of the Ottoman Empire in geographies that were thought to be extremely ineffective will be tried to be understood.

Anahtar Kelimeler

Keywords: II. Branch, Propaganda, Official Notice, Public Opinion, Refutation

Kaynakça

• Aşar, S. (2003). Çanakkale savaşlarında istihbarat ve propaganda. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı Dergisi, (1), 64-102.
• Çakı, C. (2018). Birinci Ddnya savaşında propaganda amaçlı kullanılan posterlerin korku çekiciliği bağlamında incelenmesi: büyük britanya örneği. Atatürk İletişim Dergisi, 2018 (15), 111-136.
• Ellul, J. (1973). Propaganda-the formation of men’s attitudes. Vintage Books.
• Karabekir, K. (2011). Birinci dünya savaşı anıları. Yapı Kredi Yayınları.
• Karabekir, K. (2009). Günlükler (1906-1948). Yapı Kredi Yayınları.
• Kıbıl, M. (2020). Çanakkale muharebelerinde ingiliz askeri istihbarat raporları. Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 5 (1), 252-320.
• Osmanlı Belgelerinde Birinci Dünya Harbi I, (2013). Başbakanlık Devlet Arşivleri Yayınları.
• Sanders, L.V. (2011). Türkiye’de beş yıl. (E. B. Özbilen, Çev). İşbankası Yayınları.
• Sanders, M.L. ve Taylor, M. Philip. (1982). British propaganda during the first world war, 1914-18. Macmillian Press.
• Safi, P. (2021). Teşkilât-ı mahsusa ve istihbarat. İçinde İ. H. Demircioğlu & A. Özcan & N. Çençen & Y. Yiğit (Editörler) Türk İstihbarat Tarihi. (ss.217-232). Yeditepe Yayınları.
• Sarıtaş, İ. (2019). Alman imparatorluğunun türk dünyasına yönelik propaganda faaliyetleri: arkeolog max freiherr von oppenheim ve doğu haber ajansı”, Bilig, Güz 2019 (91), 113-135.
• Şimşeker, S.A. (2022). Birinci dünya savaşında osmanlı istihbaratı ikinci şube tarihi, Kronik Yayınları.
• Uyanıker, F. (2019). I. Dünya savaşında mecidiye kruvazörünün ruslar tarafından ele geçirilmesi, rus donanmasındaki faaliyetleri ve geri alınma süreci. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi (Journal Of Modern Turkish History Studies). 2019 Bahar (XIX/38), 27-74.
• Vahap, O. (1957). Modern propaganda. Türkiye Ticaret Postası Matbaası.