II. Dünya Savaşı’nda Bir Lejyoner Yayını: Azerbajcan Gazetesi

Yıl 2018, Sayı: 47, 309 - 328, 11.12.2018

Mehmet Yılmazata Erdem Güven

Öz

1942-1945 yılları arasında Alman Silahlı Kuvvetleri’nin yanında çatışan, özellikle SSCB menşeili eski savaş esirlerinden oluşan birlikler “Doğu Lejyonları” (Ostlegionen) adı altında tarihsel literatüre geçmiştir. Bu birliklerden biri olan Azerbaycan Lejyonu kendi gazetesini çıkarmaktaydı. Bu makale, gazetenin Alman Propaganda Makinesi içerisinde yer alan bir unsur olduğunu ortaya koymaktadır. Ancak Azerbajcan Gazetesi, Azerbaycan’ın Bolşevizm’den bağımsızlığı ve Türkçülük mefkuresini bağımsız bir öğe olarak ele aldığından salt bir Alman “propaganda aracına indirgenemez.

Anahtar Kelimeler

Alman propagandası, Azerbajcan Gazetesi, II. Dünya Savaşı, Türkçülük, Azerbaycan.

A Legionary Publication at II. World War: Azerbajcan Newspaper

Öz

Between the years 1942-1945, a certain number of former soldiers of the Red Army, mostly POW’s, chose to fight along the ranks of the German Wehrmacht. Those formations are known as Ostlegionen (Eastern Legions ) in the annals of military history. One of those units, the “Azerbaidjani Legion” (Aserbaidschanische Legion) had their very own frontline newspaper. This paper stresses that the newspaper may be evaluated as an element within the German Propaganda machinery. Nevertheless, it is of utmost importance to notice that the Azerbajcan Newspaper, should not be seen as a mere German propaganda tool, but as a publication with a very distinctive character, as themes as the liberation of Azerbaidjan from Bolshevism and the ideal of Turkism are constantly repeated as a subject within its own context.

Anahtar Kelimeler

German propaganda, Azerbajcan Newspaper, World War 2, Turkism, Azerbaidjan.

Kaynakça

• Azerbajcan, “Ata-baba jolu, qelebe jolu”, 24 Ekim 1943. Azerbajcan, “Cevad xan”, 24 Ekim 1943 Azerbajcan, “Hansı jahşıdır”, 24 Ekim 1943.
• Azerbajcan, “Günün haberleri”, 24 Ekim 1943. Azerbajcan, “Dag Kartalları, 24 Ekim 1943. Azerbajcan, “Uşaq Baqcası, 24 Ekim 1943 Azerbajcan, “Bolşevik fırıldaqları baş tutmajaçadır”, 31 Ekim 1943.
• Azerbajcan, “Baxcasarajda orucluq ve mehsul bajramı”, 31 Ekim 1943. Azerbajcan, “Ej vatan”, 31 Ekim 1943. Azerbajcan, “Spejer’in nitqi”, 31 Ekim 1943. Azerbajcan, “Hücum edirik”, 31 Ekim 1943.
• Azerbajcan, “Major Fetelibejlinin nitqinin devamı”, 7 Kasım 1943. Azerbajcan, Major Fatalibejli’nin nitqinin sonu, 7 Kasım 1943. Azerbajcan, “Dil işi – Millet işi”, 7 Kasım 1943.
• Azerbajcan, “Qurultay salonunda”, 7 Kasım 1943. Azerbajcan, “Qorqmazlar”, 7 Kasım 1943. Azerbajcan, Türkiye Cumhuriyetinin 20. Yılı, 21 Kasım 1943.
• Azerbajcan, “Biz geleceğe sakit baqa bilerik” 21 Kasım 1943 Azerbajcan, Meçhul Asker Abidesine Azeri Çelengi, 5 Aralık 1943. Azerbajcan, Bizim Kızıl Elma, 22 Ocak 1944.
• Azerbajcan, Lejyonumuzda Kurban Bayramı, 22 Ocak 1944. Azerbajcan,“Bütün dünya Müslümanlarına”, 29 Ocak 1944. Azerbajcan, “Paris’te Lejyonerler Evi”, 5 Şubat 1944.
• Azerbajcan, “Paris’teki Azerilerle görüş”, 5 Şubat 1944. Azerbajcan, “Hajestan gazetesi idaresine”, 19 Şubat 1944. Azerbajcan, “Şanlı Bayram arefesinde”, 29 Şubat 1944.
• Azerbajcan, Ana Sayfa, 13 Mart 1944. Azerbajcan, “Azerbaycan lejyonunun kardeş lejyonerlere”, 13 Mart 1944. Azerbajcan, “Major Fetalibeyli’ye gönüllülere mahsus en yüksek orden verildi”, 13 Mart 1944.
• Azerbajcan, “Aziz Azeri Türk kardeşlerimiz, bayramınız mübarek olsun” 20 Mart 1944 Azerbajcan, “Kuvvet medeniyettir!”, 27 Mart 1944. Azerbajcan, “Vatan müdafaası ve milli saflık”, 3 Nisan 1944.
• Azerbajcan, “Yusuf Akçura”, 3 Nisan 1944. Azerbajcan, “Çekil Vatanımdan”, 11 Nisan 1944. Azerbajcan, “Yeni İstiklal gününe doğru”, 29 Mayıs 1944.
• Azerbajcan, “Azerbaycan lejyonerleri yüksek ordenlerle taltif edilmiştir”, 12 Haziran 1944. Azerbajcan, Biz ve Mücadelemiz, 19 Aralık 1943
• Arabacı, Caner, ” Nazi Almanya’sında yayınlanan bir Türkçe gazete: Azerbajcan”, II. Uluslararası İletişim Sempozyumu Yeni İletişim Teknolojileri ve Toplumsal Dönüşüm, 2-4 Mayıs 2012, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları, 848-856, Bişkek.
• B Arch NS 19/2511, f.1, Nr. 1429/42 geh. / WfSt. /qu (II), 05.07.1942. B Arch NS 19/ 3285 f.1 36/175/43 g,Geh. 281, 06.08.1943.
• Bonwetsch, Bernd, (1993). “Jahrbücher für Geschichte Osteuropas”, Neue Folge, 41:4, s. 532-546.
• Ertürk, Cabbar, (2005). Kızılordu’dan Kafkas Milli Lejyonuna Bir Türk’ün İkinci Dünya Harbi Hatıraları, İstanbul: Turan Kültür Vakfı.
• Hoffmann, Joachim, (1976). Die Ostlegionen 1941-1943: Turkotataren, Kaukasier u. Wolgafinnen im dt. Heer, Berlin: Rombach.
• Murphy, Christopher J., (2001). “SOE and Repatriation”, Journal of Contemporary History, 36:2, s. 309-323.
• Müller, Rolf-Dieter, (2012). The Unknown Eastern Front: The Wehrmacht and Hitler’s Foreign Soldiers, New York: I.B. Tauris.
• Natho, Kadır İ, (2009). Circassian History , New York: Xlibris
• Neulen, Hans Werner, (1985). An deutscher Seite – Internationale Freiwillige von Wehrmacht und Waffen-SS, Münih: Universitas Verlag.
• Sarıahmetoğlu, Nesrin, (2016). “II. Dünya Savaşı’nda Azerbaycan ve Azerbaycan Türkleri”, Nesrin Sarıahmetoğlu ve İlyas Kemaloğlu (der.), İkinci Dünya Savaşı ve Türk Dünyası, İstanbul: TDBB, s. 107-139.
• Tavkul, Ufuk, (2016). “II. Dünya Savaşı’nda Kafkasya”, Nesrin Sarıahmetoğlu ve İlyas Kemaloğlu (der.), İkinci Dünya Savaşı ve Türk Dünyası, İstanbul: TDBB, s.77-95.