‘Play Time’ Filmi ve Modern Mimarlık Kuramlarına İlişkin Eleştirel Bir Deneme

Yıl 2015, Sayı: 41, 207 - 228, 31.12.2015

Mehmet Şener Oya Şenyurt

Öz

Jacques Tati sineması, gerek dünya sinema tarihinde, gerek de mimarlık (tarihi) sinema ilişkisi bağlamında çok önemli bir yere sahiptir. Tati’nin 1967 yılında çektiği ‘Play Time’ filmi de, mimari ve kentsel unsurlar üzerine şekillenir ve dönemine bu çerçevelerden ışık tutan bir filmdir. Tati, gerçek hayat ve toplumsal konular üzerine odaklanan bir hicvetme anlayışı üzerine komedi sinemasını inşa eder. Benzer bir yaklaşımla Tati bu filminde, 1960’ların Paris’inde toplumsal olaylar paralelinde gelişim gösteren modernleşme ve modern yaşam anlayışının birey ve şehir hayatına olumsuz etkilerini inceler. Bu durumun ortaya çıkmasında, o dönem modern mimarlık uygulama ve kuramlarının ciddi bir etkisi olduğu göz önüne alındığında, Tati’nin filminde de bunlar üzerine çok sayıda gözlem ve eleştiri yer alır. Bu makalede, Tati’nin ‘Play Time’ filmi üzerinden yapılacak mekânsal analizler doğrultusunda modern mimarlık ve şehircilik kuramları üzerine eleştirel bir bakış getirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Modernizm, Modern Mimarlık, Jacques Tati, Komedi Filmi, ‘Play Time’

‘Play Time’ Movie and a Critical Essay on Modern Architecture Theories

Öz

The Jacques Tati cinema has a very important place in both the world cinema history and the (architectural) history cinema relationship context. The film ‘Play Time’ he shooted in 1967, is also based on architectural and urban elements and illuminates its period from these frameworks. Tati builds his comedy cinema on a lampooning perspective focusing on real life and social issues. In this framework, Tati examines the negative impacts of modernization and modern life comprehension on human and city life of Paris in 1960s in this film that occured together with the social issues realized in the city. Since the significant impacts of modern architecture applications and theories of the period on the formation of this situation are considered, many observations and critics take place in Tati’s film about these issues. Accordingly, a critical perspective is brought on modern architecture and city planning theories in this article in accordance with the spatial analysis made on Tati’s film; the ‘Play Time’.

Anahtar Kelimeler

Modernism, Modern Architecture, Jacques Tati, Comedy Film, ‘Play Time’

Kaynakça

• Avermaete, Tom, (2005). Another Modern; The Post-war Architecture and Urbanism of Candilis-Josic-Woods, (foreword by) Joan Ockman, Rottedam: NAi Publishers.
• Bazin, Andre, (1993). Sinema Nedir? Sistem Yayıncılık, Çeviren: İbrahim Şener, İstanbul: Ekim.
• Berman, Marshall, (2011). Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor, Çeviren: Ümit AltuğBülent Peker, İstanbul: İletişim Yayınevi.
• Bíro, Yvette, (2011). Sinemada Zaman Ritmik Tasarım; Türbülans ve Akış, İstanbul: Doruk.
• Bordwell, David, (2003). “Jacques Tati (1908-1982)”, Dünya Sinema Tarihi, Ed.: Geoffrey Nowell-Smith, Çev.: Ahmet Fethi, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Büker, Seçil, (1985). Sinema Dili Üzerine Yazılar, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Cündioğlu, Dücane, (2013). Sinema ve Felsefe, İstanbul: Kapı Yayınları.
• de Botton Alain, (2009). Mutluluğun Mimarisi, 3. Baskı, İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Dinçer, Demet, (2009). “Mimar Tati”, Mekanar, Mekân Araştırmaları, e-bülten.
• Dorsay, Atilla, (1988). Yönetmenler, Filmler, Ülkeler-2, Sayı:27, İstanbul: Varlık Yayınları.
• Dorsay, Atilla, (1986). Sinemayı Sanat Yapanlar, 2.Baskı, İstanbul: Varlık Yayınları.
• Dünya Sinema Tarihi, (2003). Ed.: Geoffrey Nowell-Smith, Çev.: Ahmet Fethi, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Frampton, Kenneth (1992). A Critical History of Modern Architecture (with 362 illustrations), Third edition (revised and enlarged), London: Thames and Hudson.
• Gans, Deborah. (2003). The Le Corbusier Guide (Third Edition), Alan Plattus (Introduction by), New York: Princeton Architectural Press. Giddens, Anthony, (2004). Modernliğin Sonuçları, 3. Baskı, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Jones, Terry, “Mon Oncle Hakkında Röportaj (Mon Oncle DVD)”, Altyazı Aylık Sinema Dergisi, (2003 Ekim), Portre: Jacques Tati Moving Spaces Exhibition (2005) Production Design and Film.
• Makal, Oğuz, (1995). 100 Filmde Başlangıcından Günümüze Güldürü Komedi Filmleri, Bilgi Yayınevi, Sinema Dizisi:6.
• Mies Van Der Rohe ve Gökdelen, (2002). Modern Mimarlığın Öncüleri Dizisi 2, İstanbul: Boyut Yayın Grubu.
• Monaco, James, (1981). How to Read a Film, New York – Oxford: Oxford University Press.
• Paris 1900-2000, (2002). İstanbul: Boyut Yayın Grubu.
• Price, Roger, (2012). Fransa’nın Kısa Tarihi, Çev. Özkan Akpınar, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Ragon, Michel, (2010). Modern Mimarlık ve Şehircilik Tarihi, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Rasmussen, Steen Eiler, (1994). Yaşanan Mimari, 1. Baskı, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Roth, Leland, M., (2000). Mimarlığın Öyküsü, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Schneider, Steven Jay, (2006). “Play Time”, Ölmeden Önce Görmeniz Gereken 1001 Film, 2. Baskı, Caretta Kitapları 3, Quintet Book.
• Scognamillo, Giovanni, (1997). Dünya Sinema Sanayi, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Sennett, Richard, (1999). Gözün Vicdanı Kentin Tasarımı ve Toplumsal Yaşam, Çev.: Süha Sertabiboğlu-Can Kurultay, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Teksoy, Rekin, (2005). Sinema Tarihi 1928-2012, 2. BaskI, İstanbul: Oğlak Yayınları.
• The 20th Century Artbook, (1996), Hong Kong: Phaidon.
• Thompson, Jon, (2014). Modern Resim Nasıl Okunur: Modern Ustaları Anlamak, 1.BASKI, İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
• Turani, Adnan, (2006). Çağdaş Sanat Felsefesi, 5. Baskı, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yılmaz, Ertan, (1997). 1968 ve Sinema, 1. Baskı, Kitle Yayınları.
• Zevi, Bruno, (2015). Mimarlığı Görebilmek, İstanbul: Daimon.
• http://www.nedirnedemek.com/gag-nedir-gag-ne-demek. Erişim tarihi: 02.01.2016