Cumhuriyetin Kuruluş Döneminde Ulus Bilinci ve Bir Halkla İlişkiler Faaliyeti Olarak Eğitim

Yıl 2023, Sayı: 64, 137 - 154, 29.10.2023

Ömer Faruk Zararsız

https://doi.org/10.47998/ikad.1325000

Öz

Ulus devlet anlayışı ile kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nde ulus bilincinin aşılanabilmesi ve bir kimliğe ait olma bilincinin inşa edilebilmesi için önemli bir araç olan eğitim, halkın yeni yönetim anlayışına ve devlete adaptasyonun önemli bir aracı olarak görülmüş ve tek yönlü halkla ilişkiler faaliyetleri kapsamında ele alınmıştır. Dil, tarih ve kültürün yanı sıra yönetsel açıdan politikaların halk tarafından kabulünün sağlanabilmesi ve en önemlisi tek bir potada erime olarak tabir edilen ulusun yetiştirilmesi için eğitim dönemin siyasetçi ve yöneticileri açısından önemini korumuştur. Bu bağlamda sadece okullar değil toplumun tamamı hedef olarak belirlenmiş ve dolayısıyla uygulanan politikalar bir bütün halinde ülkenin tamamını kapsamıştır. Buna göre ilkokullardan itibaren devletin üst düzey yöneticilerine kadar toplumun bütününü etkileyen politikalar kapsamında tek yönlü halkla ilişkiler faaliyetleri yürütülmüştür. Bu kapsamda Osmanlı İmparatorluğu ardından Türkiye Cumhuriyeti idarecileri tarafından değiştirilen Tevhid-i Tedrisat Kanunu, eğitim sistemi, eğitim müfredatı, tek tip kitap politikası, eğitimde cinsiyet eşitliği, harf inkılabı gibi uygulamalar ve Türk Ocakları ve Halkevleri gibi kuruluşlar aracılığıyla eğitim, ulus bilincinin benimsetilebilmesi amacıyla halkla ilişkiler faaliyetleri olarak kavranmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ulus, Ulus Devlet, Ulus Bilinci, Halkla İlişkiler, Eğitim

Education as a National Consciousness and a Public Relations Activity in the Establishment Period of the Republic

Öz

In the Republic of Turkey, which was established with the understanding of a nation-state, education, an important tool for instilling national consciousness and constructing a sense of belonging to an identity, has been perceived as a significant means of adaptation to the new governance concept and the state, and has been approached within the scope of one-way public relations activities. Education has maintained its importance for politicians and administrators in terms of ensuring the acceptance of policies by the public from a managerial perspective, as well as the cultivation of a unified nation, commonly referred to as melting in one pot, along with language, history, and culture. In this context, not only schools but also the entire society has been targeted, and therefore, the implemented policies have encompassed the entire country as a whole. Accordingly, one-way public relations activities have been carried out within the policies that have influenced the whole society, from primary schools to top-level government officials. Within this framework, the Law of Unionization of Education, which was modified by the administrators of the Ottoman Empire and later by the Republic of Turkey, the education system, curriculum, uniform book policy, gender equality in education, and practices such as the alphabet reform, as well as institutions such as Turkish Hearths and People's Houses, have been perceived as public relations activities in education aiming to instill national consciousness.

Anahtar Kelimeler

Nation, Nation State, Nation Consciousness, Public Relations, Education

Kaynakça

• Ahmad, F. (2017). Modern Türkiye'nin oluşumu (16 b.) (Y. Alogan, Çev.). Kaynak Yayınları.
• Ahmad, F., & Landau, J. M. (2004). Ulustan kopuş. İçinde W. V. Schendel, & E. J. Zürcher (Editörler), Orta Asya ve İslam dünyasında kimlik politikaları (S. Somuncuoğlu, Çev), (ss. 279-296). İletişim Yayınları.
• Althusser, L. (2014). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları. (A. Tümertekin, Çev.). İthaki Yayınları.
• Anderson, B. (1995). Hayali cemaatler. (İ. Savaşır, Çev.). Metis Yayınları.
• Anderson, B. (2006). Imagined communities: Reflections on the origin and spread of nationalism (Revised Edition b.). Verso.
• Baker, C. (2013). Zorunlu eğitime hayır! (4 b.). (A. Sönmezay, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Balçık, M. B. (2008). Milliyetçilik ve dil politikaları. İçinde T. Bora (Editör), Modern Türkiye'de siyasi düşünce cilt 4: Milliyetçilik, (ss. 777-780). İletişim Yayınları.
• Başgöz, İ., & Wilson, H. E. (1968). Türkiye Cumhuriyetinde eğitim ve Atatürk. Dost Yayınları.
• Bottomore, T. (1987). Siyaset sosyolojisi. (E. Mutlu, Çev.). Teori Yayınları.
• Breuilly, J. (1994). Nationalism and the state. Manchester University Press.
• Cevizci, A. (2017). Büyük felsefe sözlüğü. Say Yayınları.
• Copeaux, E. (2000). Türk Tarih Tezinden Türk İslam sentezine. (A. Berktay, Çev.). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Çakan, I. (2004). Konuşunuz konuşturunuz: Tek Parti döneminde propagandanın etkin silahı: Söz. Otopsi Yayınları.
• Çaymaz, B. (2019). Bir politik mücadele süreci olarak Türkiye'de harf devrimi. Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 17(65), 92-112.
• Doğan, R. (1999). Cumhuriyetin ilk yıllarında tevhidi tedrisat çerçevesinde din eğitimi ve öğretimi. Türk Yurdu Yayınları.
• Ersanlı, B. (2003). İktidar ve tarih. İletişim Yayınları.
• Foucault, M. (2000). Entelektüelin siyasi işlevi. (I. Ergüden, O. Akınhay, & F. Keskin, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2014). Özne ve iktidar. (I. Ergüden, & O. Akınhay, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2017). Hapishanenin doğuşu: Gözetim altında tutmak ve cezalandırmak (7 b.). (M. A. Kılıçbay, Çev.). İmge Kitabevi.
• Gellner, E. (2018). Uluslar ve ulusçuluk. (G. G. Özdoğan, & B. E. Behar, Çev.). Hil Yayınları.
• Gençkal Eroler, E. (2019). "Dindar nesil yetiştirmek": Türkiye'nin eğitim politikalarında ulus ve vatandaş inşası (2002-2016) (2 b.). İletişim Yayınları.
• Giddens, A., & Pierson, C. (2001). Modernliği anlamlandırmak. (S. Uyurkulak, & M. Sağlam, Çev.). Alfa Yayınları.
• Grunig, J. E., & Hunt, T. (1984). Managing public relations. Holt, Rinehart and Winston.
• Gürses, F. (2011). Kul, tebaa, yurttaş: Cumhuriyet'in kuruluşundan günümüze ders kitaplarında yurttaşlık. Ütopya Yayınevi.
• Habermas, J. (2002). Öteki olmak, ötekiyle yaşamak. (İ. Aka, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Heater, D. (2007). Yurttaşlığın kısa tarihi (1 b.). (M. Delikara Üst, Çev.). İmge Kitabevi.
• Heper, M. (2018). Türkiye'de devlet geleneği (6 b.). Doğu Batı Yayınları.
• Heywood, A. (2011). Siyaset teorisine giriş. (H. M. Köse, Çev.). Küre Yayınları.
• Hobsbawm, E. J. (1995). 1780'den günümüze milletler ve milliyetçilik: "Program, mit, gerçeklik" (2 b.). (O. Akınhay, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• İnsel, A. (1996). Türkiye toplumunun bunalımı. Birikim Yayınları.
• Kadıoğlu, A. (2002). Milliyetçilik-Liberalizm ekseninde vatandaşlık ve bireysellik. İçinde T. Bora (Editör), Modern Türkiye’de siyasi düşünce, cilt 4: Milliyetçilik, (ss. 284-293). İletişim Yayınları.
• Kaplan, S. (2006). The pedagogical state: Education and the politics of national culture in post-1980 Turkey. Stanford University Press.
• Karpat, K. (2007). Türkiye’de siyasal sistemin evrimi. (E. Soğancılar, Çev.). İmge Yayınevi.
• Karpat, K. (2009). Osmanlı’dan günümüze kimlik ve ideoloji (3 b.). (G. Ayas, Dü., & G. Ayas, Çev.). Timaş Yayınları.
• Karpat, K. (2010). Osmanlı’dan günümüze asker ve siyaset. (G. Ayas, Çev.). Timaş Yayınları.
• Kaynar, R. (1998). Türkiye’yi laikleştiren yasalar. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Kazancı, M. (2019). Kamuda ve özel kuruluşlarda halkla ilişkiler (12 b.). Turhan Kitabevi.
• Köker, L. (2020). Modernleşme, kemalizm ve demokrasi (16 b.). İletişim Yayınları.
• Leca, J. (1998). Neden söz ediyoruz? İçinde J. Leca (Editör), Uluslar ve milliyetçilik (S. İdemen, Çev.). Metis Yayınları.
• Mayo, P. (2014). Gramsci and the politics of education. Capital & Class, 2(38), 385-398. https://doi.org/10.1177/0309816814533170
• Nalçaoğlu, H. (2002). Vatan: Toprakların altı, üstü ve ötesi. İçinde T. Bora (Editör), Modern Türkiye'de siyasi düşünce, cilt 4: Milliyetçilik, (ss. 293-309). İletişim Yayınları.
• Nodia, G. (1998). Milliyetçilik ve demokrasi. Türkiye Günlüğü (50), 102-117.
• Özerdim, S. (1978). Yazı devriminin öyküsü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Pierson, C. (2015). Modern devlet (2 b.). (N. Kutluğ, & B. Erdoğan, Çev.). Chiviyazıları Yayınevi.
• Sadoğlu, H. (2010). Türkiye’de ulusçuluk ve dil politikaları (2 b.). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Santamaria, Y. (1998). Ulus-devlet: Bir modelin tarihi. İçinde J. Leca (Editör), Uluslar ve milliyetçilikler (S. İdemen, Çev.). Metis Yayınları.
• Sarıbay, A. Y. (1992). Siyasal Sosyoloji. Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Sarınay, Y. (2005). Türk milliyetçiliğinin tarihi gelişimi ve Türk Ocakları (3 b.). Ötüken.
• Schnapper, D. (1995). Yurttaşlar cemaati. (Ö. Okur, Çev.). Kesit Yayıncılık.
• Slattery, M. (2015). Sosyolojide temel fikirler (8 b.). (Ö. Balkız, G. Demiriz, H. Harlak, C. Özdemir, Ş. Özkan, & Ü. Tatlıcan, Çev.). Sentez Yayıncılık.
• Smith, A. (1994). Millî kimlik. (B. S. Şener, Çev.). İletişim Yayınları.
• Şimşir, B. N. (1992). Türk yazı devrimi. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Tilly, C. (2000). Avrupa'da devrimler: 1492-1992. (Ö. Arıkan, Çev.). Yeni Binyıl Yayınları.
• Türk, B. (2011). Türkiye’de ulus-devlet formasyonunun ortaya çıkış sürecini habitus kavramı üzerinden okumak. Bilig, Bahar(57), 201-225.
• Türkmenoğlu, D. (2007). Tek parti döneminde ulus inşa politikalarının eğitim boyutu. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(5), 159-172.
• Üstel, F. (2019). "Makbul vatandaş"ın peşinde: 2. meşrutiyet'ten bugüne vatandaşlık eğitimi (8 b.). İletişim Yayınları.
• Weber, M. (2017). Sosyoloji yazıları. (T. Parla, Çev.). Metis Yayınları.
• Yeğen, M. (2009). Devlet söyleminde Kürt sorunu (5 b.). İletişim Yayınları.
• Yurdusev, A. N. (1997). Avrupa kimliği oluşumu ve Türk kimliği. İmge Kitabevi.