The Beginning and Development of Radio Broadcasting in the Republican Period: 1927- 1950

Yıl 2023, Sayı: 64, 230 - 244, 29.10.2023

Işkın Özbulduk Kılıç , Tezcan Kaplan

https://doi.org/10.47998/ikad.1363890

Öz

The origin of mass communication tools that enable mass communication dates back to the printing press, an important invention of the 15th century. With this invention, mass communication developed and the process reached the first newspapers. However, in order to benefit from these media products, it was necessary to know how to read and write and to have a certain level of education. With the invention of cinema and radio following the printing press, this requirement was eliminated and especially radio took its place as a mass communication tool accessible to all segments of society. Radio has maintained its important position since its invention. Radio broadcasting started in Turkey shortly after its first examples around the world and took on very important tasks in the first years. This study aims to examine the emergence and development of radio broadcasting in Turkey and to reveal the role it played in the political and social life of Turkey in the early republican period. For this reason, the development of radio broadcasting between 1927 and 1950, from the beginning of the first radio broadcasting in Turkey until the end of the single-party era, is analyzed from a historical perspective. This is followed by an examination of the social and political tasks undertaken by radio in the early period, which coincided with an important turning point in the history of the Republic.

Anahtar Kelimeler

Republican Period, Radio Broadcasting, Radio Telegraph, Modernisation.

Cumhuriyet Döneminde Radyo Yayıncılığının Başlaması ve Gelişimi: 1927- 1950

Öz

Kitlesel iletişimi sağlayan kitle iletilişim araçlarının kökeni 15. yüzyılın önemli icadı matbaaya dayanmaktadır. Bu icat ile kitle iletişimi gelişmiş, süreç ilk gazetelere dek ulaşmıştır. Ancak bu medya ürünlerinden faydalanmak için okuma yazma bilmek, belli bir eğitim seviyesine sahip olmak gerekmektedir. Matbaanın ardından sinema ve radyonun bulunmasıyla bu gereklilik ortadan kalmış ve özellikle radyo tüm kesimlerin erişebileceği bir kitle iletişim aracı olarak yerini almıştır. Radyo, icadından bu yana önemli konumunu sürdürmektedir. Radyo yayıncılığı, dünya genelindeki ilk örneklerinden kısa bir süre sonra Türkiye’de de başlamış ve ilk yıllarda oldukça önemli görevler üstlenmiştir. Bu çalışma, Türkiye’de radyo yayıncılığının oraya çıkışını ve gelişimini irdelemeyi, onun erken cumhuriyet döneminde Türkiye’nin siyasal ve toplumsal hayatında nasıl bir rol üslendiğini açığa çıkarmayı amaçlamaktadır. Bu nedenle Türkiye’de ilk radyo yayıncılığının başlamasından, tek partili dönemin sonuna dek olan süreci içeren 1927-1950 yılları arasında radyo yayıncılığının gelişimi tarihsel bir perspektifle ele alınmıştır. Bunun ardından, radyonun Cumhuriyet tarihinin önemli bir dönemecine denk gelen bu erken döneminde üstlendiği toplumsal ve siyasal görevlerin üzerinde bir irdeleme gerçekleşirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet Dönemi, Radyo Yayıncılığı, Telsiz Telgraf, Modernleşme.

Kaynakça

• Ahiska, M. (2005). Radyonun sihirli kapısı: Garbiyatçılık ve politik öznellik. Metis.
• Akagündüz, Ü. (2014). Radyoculuğumuzun cumhuriyetin ilk yıllarındaki serüveni ve telsiz mecmuası. Kebikeç. 37. 359-386.
• Arvas, İ. S. (2018). Türkiye’nin radyo ile tanışması ve türk telsiz telefon anonim şirketi. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(2), 406-428.
• Atabek, Ü. (2009). Matbaadan bilgisayara Türkiye’nin iletişim teknolojileri serüven. Türkiye’de kitle iletişimi dün bugün yarın, içinde Korkmaz Alemdar (ed.). ss. 122-144. Gazeteciler Cemiyeti.
• Çalışlar, İ. (2003). Türkiye’de radyo haberciliğinin gelişimi. Radyo ve Radyoculuk (Der. S. Alankuş). IPS İletişim Vakfı Yayınları.
• Çukurova, B. (1994), Kurtuluş Savaşında haber alma ve yeraltı çalışmaları. Ardıç Yayınları.
• Eryılmaz, T. (2003). Radyo ve radyoculuk. Radyo ve Radyoculuk (Der. S. Alankuş). IPS İletişim Vakfı Yayınları.
• Gülizar, J. (1985). Türkiye radyoları. Cumhuriyet dönemi ansiklopedisi içinde, 10. Cilt. İletişim Yayınları. 2738-2747.
• İlaslan, S. (2014). Türkiye’de radyonun unutulan sesleri: 1945-1980 arasında devlet radyoları dışında. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (21), 118-142.
• İlaslan, S. (2016). Türkiye’de kısa dalga radyo dinleme deneyimi: DX’cilik. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26(2), 251-266.
• Karpat, K. H. (1968). Mass media/Turkey. Political modernization in Japan and Turkey (İçinde).
• Kars, N. (2015). Radyo-televizyon haberciliği. Derin Yayınları.
• Kejanlıoğlu, B. D. (2003). Türkiye’de radyo ve televizyon yayıncılığı siyasası. Radyo ve Radyoculuk (Der. S. Alankuş). IPS İletişim Vakfı Yayınları.
• Kocabaşoğlu, U. (1980). Şirket telsizinden devlet radyosuna. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Kocabaşoğlu, U. (1985). Radyo. Cumhuriyet dönemi Türkiye ansiklopedisi içinde, 10. Cilt. İletişim Yayınları. 2732-2737.
• Kocabaşoğlu, U. (2020). TRT dönemi öncesi Türk radyo tarihi. TRT Akademi. 5. 9.
• Koç, N. (2012). Cumhuriyet'in İlk yıllarında radyo. CTAD, s. Journal of Modern Turkish History Studies, 8(15).
• Köksal, F. (2016, 25 Eylül). Nutukta telgraf ve telgrafçılar. http://www.telekomculardernegi.org.tr/haber-7007-nutuk-ta-telgraf-ve-telgrafcilar.html.
• Kubilay, Ç. (2017). 1923-1939 yılları Arasında Türkiye’de telekomünikasyon politikaları. İlef Dergisi. 4. 2. 37-66.
• Okur, A. (2019). 1927-1950 yılları arasında Türkiye’de radyo yayıncılığı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü.
• Oskay, Ü. (1971). Toplumsal gelişmede radyo ve televizyon. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Özakman, T. (1969). Radyo notları. Ayyıldız.
• Özçağlayan, M. (2002). Türkiye’de radyo yayıncılığının gelişimi (1926-1991). İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi. 14. 529-557.
• Şefik, E. (2021, 6 Mayıs). Türkiye'de İlk Radyo Yayını. [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=weODm5dINAI
• TRT. (2020). Türkiye radyoları. TRT Akademi.
• Türkmen, İ. (1994). Türkiye’de radyo haberciliğinin gelişimi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Uçar, L. B. (2009). Türkiye’de radyo yayıncılığı. Radyovizyon, (1), 6-11.
• White, T. H. (2003). United States early radio history. www.earlyradiohistory.us/index.html
• Yaylalı, H. (2018). 1927’den çok partili döneme kadar Türkiye’de radyo yayıncılığı. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi. 10. 1. 33-50.
• Yiğit, İ. & Sezikli, U. (2020). Türk mûsikîsi ve yasaklar (1754-1952). Darulfunun İlahiyat. 31(1). 119-135.