Modernization Efforts within the Scope of the Republic Project in Türkiye: The Example of the Novel of the Time Regulation Institute

Yıl 2024, Sayı: 66, 175 - 189, 26.03.2024

Hüseyin Çelik

https://doi.org/10.47998/ikad.1371832

Öz

The transformations that unfolded across the globe during the 20th century, underpinned by the ethos of modernism, wrought profound changes in the fabric of societies and human existence. In Türkiye, the trajectory of modernization, initiated during the Tanzimat and constitutional monarchy eras, persisted into the republican era. However, the imposition of modernism from the top down, in a milieu where a bourgeoisie failed to merge fully, engendered various challenges. Notably, thinkers like Ahmet Hamdi Tanpınar harbored apprehensions about Türkiye’s future within its Westernization endeavor during the Republican era. Tanpınar’s novel The Time Regulation Institute (1954) vividly captures the trials and tribulations of Türkiye's modernization efforts, particularly amidst the emergence of systemic issues such as the adjuster system. Serving as a literary lens into the transition from constitutionalism to republicanism, from tradition to modernity, the novel paints a rich tableau of Turkish societal metamorphosis. This study explores The Time Regulation Institute, employing qualitative semantic content analysis to dissect its thematic underpinnings. Through delineating various categories, the transition from traditional to modern life is meticulously scrutinized in the tapestry of words and expressions throughout the novel. Central to the narrative is the portrayal of a meticulously ordered system orchestrated by the titular institute, presided over by an adjuster. Yet, the novel poignantly underscores the challenge faced by the Turkish populace in embracing this paradigm shift as the traditional, natural, and static conception of time grapples with the imposition of modernity.

Anahtar Kelimeler

The Time Regulation Institute novel, Modernism, Traditional Life, Modern Life, Real and Ideal

Türkiye'de Cumhuriyet Projesi Kapsamında Modernleşme Çabaları: Saatleri Ayarlama Enstitüsü Romanı Örneği

Öz

20. yüzyıl boyunca dünyada meydana gelen gelişmelerin modernizm temeline dayanması toplum yapısını ve insan yaşamını kökünden değiştirmiştir. Türkiye’de Tanzimat ve meşrutiyet dönemlerinde başlayan modernleşme çabaları cumhuriyet döneminde de devam etmiştir. Ancak burjuvazinin oluşturulamadığı Türkiye’de tepeden dayatılan modernizm çeşitli sorunlara yol açmıştır. Örneğin Türkiye Cumhuriyeti döneminde Ahmet Hamdi Tanpınar gibi düşünenler Cumhuriyetin batılılaşma projesinde Türkiye’nin geleceği için devamlı bir kaygı içerisinde olmuşlardır. Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Saatleri Ayarlama Enstitüsü” (1954) romanı Türkiye’nin Cumhuriyet dönemindeki modernleşme çabalarını anlatmaktadır. Modern dönemin, yani ayarcı sisteminin sorunları ortaya çıktığı bir dönemde yazılan bu roman bir geçişin haritasını çizmektedir. İnsanların yaşamları meşrutiyetten cumhuriyete, gelenekselden moderne doğru dönüşmektedir. Çalışmada niteliksel semantik içerik analizi yapılmak suretiyle bu roman incelenmiştir. Çeşitli kategoriler oluşturularak romanın içerisindeki sözler ve anlatımlar çerçevesinde geleneksel hayattan modern hayata geçiş süreci incelenmiştir. Romanda enstitü sayesinde her şeyin bir ayar düzeni içerisinde olduğu ve bu düzeneğin başında bir ayarcının bulunduğu bir sistem öngörülmüştür. Romanda geleneksel olan doğal ve durağan zamanın modernizmle birlikte disipline altına alınması sürecinde Türk insanlarının bunu kabul etmekte zorlandıkları üzerinde durulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Saatleri Ayarlama Enstitüsü Romanı, Modernizm, Geleneksel Yaşam, Modern Yaşam, Real ve İdeal

Kaynakça

• Aydın, Mehmet (1993) Kayıp zamanın izinde: Ahmet Hamdi Tanpınar, Ankara: Doğu Batı
• Bell, Daniel (1978) The cultural contradictions of capitalism, New York: Basic Books.
• Berman, Marshall (2004) Katı olan her şey buharlaşıyor, İstanbul: İletişim.
• Faucault, Michel (2015) Hapishanenin doğuşu, Ankara: İmge.
• Gencer, Bedri (2011) Hikmet kavşağında edmund burke ile ahmet cevdet, İstanbul: Kapı.
• Jameson, Fredric (2005) Kültürel dönemeç, Ankara: Dost.
• Marcuse, Herbert. (2010) Tek boyutlu insan: İleri işleyim toplumunun ideolojisi üzerine incelemeler, İstanbul: Idea.
• Gramsci, Antonio (1986) Hapishane defterleri: Seçmeler, Çeviren: Kenan Domer, İstanbul: Onur.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi (1961) Saatleri ayarlama enstitüsü, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi (1961) The time regulation institute, Translated: Maureen Freely and Alexander Dawe, London: Penguin Books.