Yerliler ve Suriyeli Sığınmacılarda Kültürlerarası İletişim Engelleri, Gruplararası Statü Algısı, Kültürleşme Tutumunun Sosyokültürel Uyuma Etkisi

Yıl 2024, Sayı: 67, 32 - 55, 25.07.2024

Rabia Ekşi Emine Şahin

https://doi.org/10.47998/ikad.1425026

Öz

Bu çalışmada yerlilerin ve Suriyeli sığınmacıların bir arada yaşarken kültürlerarası iletişimlerine engel olan etnik merkezcilik ve kültürlerarası iletişim kaygılarının; gruplar arası ilişkilerde bir gösterge olan birbirlerinin statülerini nasıl algıladıklarının ve kültürleşme tutumlarının her iki grubun da sosyokültürel uyumlarına etkisi analiz edilmiştir. Bununla birlikte demografik değişkenlerin sosyokültürel uyuma etkisi de incelenmiştir. Tabakalı rastlantısal örneklem tekniği ile Suriyeli sığınmacıların en yoğun yaşadığı beş il olan İstanbul, Gaziantep, Şanlıurfa, Hatay ve Adana illerinde yerliler ve Suriyeli sığınmacılardan toplamda 780 kişiyle yüz yüze görüşülerek anket uygulanmıştır. Veriler SPSS ve AMOS programlarında analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda Suriyeli sığınmacılarda sosyokültürel uyum, entegrasyon, kültürleşme tutumu ayrışma yüksekken, yerlilerde kültürlerarası iletişim kaygısı, etnik merkezcilik, sosyal statü algısı ve kültürleşme tutumu marjinalleşme yüksek çıkmıştır. Sosyal uyumu yerlilerde kültürlerarası iletişim kaygısı, Türkiye’deki Suriyeli sığınmacıların sosyal statülerinin nasıl algılandığı ve ayrışma etkilemektedir. Yine yerlilerde demografik değişkenlerin sosyal uyuma etkisi bulunmamaktadır. Suriyeli sığınmacılarda ise cinsiyet, yaş, vatandaşlık durumu ve kültürleşme tutumu entegrasyon alt boyutunun sosyal uyumda belirleyici olduğu sonucu elde edilmiştir. Bu çalışma yerliler ve Suriyeli sığınmacılardan oluşan her iki gurubun sosyokültürel uyumlarına etki eden değişkenlerin karşılaştırmalı olarak incelenmesi açısından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

kültürlerarası iletişim engelleri, sosyokültürel uyum, etnik merkezcilik, kültürleşme, kültürlerarası iletişim kaygısı

The Effect of Intercultural Communication Barriers, Intergroup Status Perception and Acculturation Attitude on Sociocultural Adaptation in Natives and Syrian Asylum-Seekers

Öz

In this study, the effects of ethnocentrism and intercultural communication apprehensions of locals and Syrian asylum-seekers, which are obstacles to intercultural communication in cohabitation; how they perceive each other's status as an indicator of intergroup relations and their acculturation attitudes on the socio-cultural adaptation of both groups were analyzed. In addition, the effect of demographic variables on socio-cultural adaptation was also analyzed. With the stratified random sampling technique, a total of 780 participants were surveyed through face-to-face interviews with locals and Syrian asylum-seekers in Istanbul, Gaziantep, Şanlıurfa, Hatay and Adana, the five provinces with the largest Syrian populations. The data were analyzed through SPSS and AMOS programs. As a result of the research, while socio-cultural adaptation, integration and segregation sub-dimensions of acculturation attitudes were high in Syrian asylum seekers, intercultural communication apprehension, ethnocentrism, social status perceptions and marginalization sub-dimension of acculturation attitudes were high in locals. For locals, social adaptation is affected by intercultural communication apprehension, how the social status of Syrian asylum-seekers in Türkiye is perceived and separation. Also, demographic variables have no effect on social adaptation in locals. Among Syrian asylum-seekers, gender, age, citizenship status and the integration sub-dimension of acculturation attitudes were found to be determinants of social adaptation. This study is important in terms of comparatively examining the variables affecting the socio-cultural adaptation of both groups of locals and Syrian asylum seekers.

Anahtar Kelimeler

barriers to intercultural communication, sociocultural adaptation, ethnocentrism, acculturation, intercultural communication apprehension.

Kaynakça

• Akdeniz, Y. (2018). Türkiye’de yaşayan Suriyeli mülteci öğrencilerin uyum sorunları: Şanlıurfa ili örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Sakarya Üniversitesi.
• Akfırat, S. ve Yangın, Kiremit, E. (2018). Ev sahibi topluluk kültürleşme ölçeği (ETKÖ) Türkçe formunun psikometrik özelliklerinin üniversite öğrenci örnekleminde incelenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 5(29), 499-519. https://doi.org/10.16990/SOBIDER.4456
• Akıncı, B. ve Nergiz, A. ve Gedik, E. (2015). Uyum Süreci Üzerine Bir Değerlendirme. Göç ve Toplumsal Kabul, 1(2), 58-83.
• Ata, F. (2019). Kültürlerarası iletişim kaygısı ile sosyo- kültürel adaptasyon ve yaşam doyumu arasındaki ilişki: Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi örneği. Selçuk İletişim, 12(2), 708-735. https://doi.org/10.18094/josc.596287
• Ataca, B. (1998). Psychological, sociocultural, and marital adaptation of Turkish immigrants in Canada, (Yayımlanmamış doktora tezi). Queen's University.
• Ataca, B. & Berry, J. W. (2002). Psychological, sociocultural, and marital adaptation of Turkish immigrant couples in Canada. International Journal of Psychology, 37(1), 13-26. https://doi.org/10.1080/00207590143000135
• Ay E., Kavuran E. & Türkoğlu N. (2018). Intercultural communication apprehension scale (PRICA): Validity and reliability study in Turkish. International Journal of Caring Science 11, 1638–1646.
• Balcı, S. & Öğüt, N. & Barbakh, N. (2020). Yabancı uyruklu öğrencilerin kültürlerarası iletişim kaygısı ile yalnızlık düzeyleri arasında bir bağlantı var mı? Turkish Studies-Social, 15(3), 965-982. https://doi.org/0.29228/TurkishStudies.39411
• Bauman, Z. & Donskis, L. (2020). Ahlaki körlük akışkan modernlikte duyarlılığın yitimi, (A. E. Pilgir, Çev.) Ayrıntı Yayınları.
• Baysu, G. (2007). The Effects of intergroup perceptions and ingroup identifications on the political participation of the second-generation Turkish migrants in the Netherlands. (Yayımlanmamış doktora tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Berry, J. W. (1997). Immigration, acculturation, and adaptation. Applied Psychology, 46(1), 5-68. https://doi.org/10.1111/j.1464-0597.1997.tb01087.x
• Bizumic, B., & Duckitt, J. (2012). What is and is not ethnocentrism? A Conceptual analysis and political implications. Political Psychology, 33(6), 1-23. https://doi.org/ 10.2307/23324197
• Blair, I.V. & Jost, J.T. (2003). Exit, loyalty, and collective action among workers in a simulated business environment: Interactive effects of group identification and boundary permeability. Social Justice Research 16, 95–108. https://doi.org/10.1023/A:1024271019738
• Bolgun, C. (2022). Sosyal uyum: Kavramsal bir çerçeve. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 30. Yıl Özel Sayısı, 171-190. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.1098197
• Çalışkan Sarı, A. & Gökçe O. & Aksanyar, Y. & Keskin Kadıoğlu, A. & Uylaş, T. (2021). Türkiye’ye göç eden yabancılara uygulanan sosyal uyum ve yaşam eğitimi programının geliştirilmesi ve etkililiğinin değerlendirilmesi, Göç Araştırmaları Dergisi, 7(2), 186 – 206.
• Demir, Ö. & Acar, M (1992). Sosyal bilimler sözlüğü. Ağaç Yayıncılık.
• Ellemers, N. & Wilke, H. & Van Knippenberg, A. (1993). Effects of the legitimacy of low group or individual status on individual and collective status-enhancement strategies. J. Pers. Soc. Psychol. 64, 766–778. https://doi.org/10.1037/0022-3514.64.5.766
• Eriksen. T. H. (2009) Küçük yerler derin mevzular. Avesta Yayınları.
• Gordon, M. M. (1961). Assimilation in America: Theory and reality. Daedalus.
• Gudykunst, W.B. (1995). Anxiety/uncertainty management (AUM) theory. https://www.afirstlook.com/theory-list
• Gülnar, B. & Balcı, Ş. (2020). Yeni medya ve kültürleşen toplum. Literatürk Academia.
• Gültekin, M. N. & Giritlioğlu, İ. & Karadaş, Y. & Soyudoğan, M. & Kuzu, Ş.L. & Gülhan, S. T. & Doğanoğlu, M. & Utanır, A. & Aslan, Ç. vd., (2018). Gaziantep’teki Suriyeliler: Uyum, beklentiler ve zorluklar araştırması (Özet Rapor). http://goc.gantep.edu.tr/pages.php?url=gaziantep-teki-suriyeliler-uyum-beklentiler-ve-zorluklar-arastirmasi-7.
• Gültekin, M. N. & Yücebaş, M. & Kaya, M. & İncetahtacı, N. (2019). Suriyeli öğrencilerin yükseköğrenime entegrasyonu. (Proje Raporu). http://goc.gantep.edu.tr/pages.php?url=suriyeli-ogrencilerin-yuksekogretime-entegrasyonu-ve-toplumsal-uyumu-51
• Gürbüz, S. & Şahin, F. (2016) Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri, felsefe yöntem analiz. Seçkin Yayınlar.
• Hammer, M. & Bennett, M. & Wiseman, R. (2003). Measuring in intercultural sensitivity: The Intercultural development inventory. International Journal Of Intercultural Relations, 27(4), 421‐443. https://doi.org/0.1016/S0147-1767(03)00032-4
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2010). Benlik, aile ve insan gelişimi: Kültürel psikoloji. Koç Üniversitesi Yayınları.
• Kağnıcı, D. Y. (2017). Suriyeli mülteci çocukların kültürel uyum sürecinde okul psikolojik danışmanlarına düşen rol ve sorumluluklar. İlköğretim Online, 16(4), https://doi.org/10.17051/ilkonline.2017.342990
• Kartarı, A. (2020). Kültür, farklılık ve iletişim. İletişim Yayınları.
• Keleş, F. B. (2020). Suriyeli mülteci öğrencilerin Türkiye'de kültürlenme düzeyleri, kültürleşme stresleri ve kolektif benlik saygıları arasındaki ilişkiler. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Aksaray Üniversitesi.
• Koçak, Ö. F. (2022). Investigating the effect of intercultural communication apprehension on intercultural willingness to communicate with structural equation modeling. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (48). https://doi.org/10.52642/susbed.1097145
• Kozak, M. (2021). Bilimsel araştırma: Tasarım, yazım ve yayım teknikleri. Detay Yayıncılık.
• Lu, W. ve Wan, J. (2012). On Treating intercultural communication anxiety of international students in China, World Journal of Education, 2(1), 55-61. http://dx.doi.org/10.5430/wje.v2n1p55
• Marshall, G. (1995). Sosyoloji sözlüğü (O. Akınhay & D. Kömürcü, Çev.) Bilim ve Sanat Yayınları.
• Mummendey, A. & Klink, A. & Mielke, R. & Wenzel, M. & Blanz, M. (1999). Sociostructural characteristics of intergroup relations and identity managementstrategies: Results from East Germany. European Journal of Social Psychology, 29, https://doi.org/10.1002/(SICI)1099-0992(199903/05)29:2/3<259:AID-EJSP927>3.0.CO;2-F
• Neuliep, J. W. & McCroskey, J. C. (1997). The Development of intercultural and interethnic communication apprehension scales. Communication Research Reports, 14(2), 145-156. https://doi.org/10.1080/08824099709388656
• Neuliep, J.W. (2012). The Relationship among intercultural communication apprehension, ethnocentrism, uncertainty reduction, and communication satisfaction during initial intercultural interaction: an extension of anxiety and uncertainty management (AUM) theory. Journal of Intercultural Communication Research, 41(1), 1-16. https://doi.org/10.1080/17475759.2011.623239
• Redfield, R. & Linton, R. & Herkovits, M. J. (1936). Memorandum for the study of acculturation. American Anthropologist, 38(1), 149-152. https://doi.org/10.1525/aa.1936.38.1.02a00330
• Saygın, S. & Hasta, D. (2018). Göç, kültürleşme ve uyum. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 10(3), 312-333. https://doi.org/10.18863/pgy.364115
• Smith, P. & Riley, A. (2016). Kültürel kurama giriş, (S. Güzelsarı & İ. Gündoğdu, Çev.), Dipnot Yayınları.
• Sumner, W. G. (1907). Folkways: A Study of the sociological importance of usages, manners, customs, mores, and morals. Ginn and Company.
• Şeker, B. D. & Akman, E. (2016). Uluslararası öğrencilerin psikolojik ve sosyokültürel süreçleri. Çukurova Medical Journal. 41, 504-514. https://doi.org/10.17826/cukmedj.237504
• T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Başkanlığı. (t.y.) Geçici koruma altındaki Suriyeliler. https://www.goc.gov.tr/gecici-korumamiz-altindaki-suriyeliler.
• Tavşancıl, E. (2005). Tutumların ölçülmesi ve spss ile veri analizi. Nobel Yayın Dağıtım.
• The United Nations High Commissioner for Refugees, (07. Tem. 2023) Türkiye Ülke Bölümü 2023-2025. https://reporting.unhcr.org/operational/situations/syria-situation.
• Topcu, K. (2021). Etnosentrizm ve biz-öteki karşıtlığı arakesitinde seçim gecesi (1998) filminin mizansen eleştirisi. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(2), 158-166. https://doi.org/10.46442/intjcss.1023917
• Üstün, E. (2011) Öğretmen adaylarının kültürlerarası duyarlılık ve etnikmerkezcilik düzeylerini etkileyen etmenler. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Williams, R. (1993). Kültür, (S. Aydın, Çev.). İmge Kitapevi.
• Yakut, H. (2019). Bir entegrasyon aracı olarak din: Üniversitede okuyan Suriyeli öğrenciler (Harran Üniversitesi örneği). (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi.