Social Possibilities Offered by Literary Journalism

Yıl 2024, Sayı: 67, 179 - 192, 25.07.2024

İbrahim Hakan Dönmez

https://doi.org/10.47998/ikad.1438972

Öz

Every text, whether it pretends to be fictional or non-fictional, is a unit of ideological life which reflects social relations and joint power relations at least by breaking them due to the fact that each text is composed of words that are the products of interaction in social structure. This conception- a significant basis among sociological approaches- is a point of departure that even communication scholars communication cannot ignore. This study attempts to makes efforts to reveal what influences literature sociology has in the emergence of communication sociology and what opportunities literary journalism- which stands between objective journalism and fiction- offers for the sociological in sociological analysis of texts by considering the above mentioned conception. This point, of intersection between literature and journalism is also is also a point of blurring between fiction and reality, between subjectivity and objectivity, and between being inside and outside events and phenomena. A point where the boundaries between fiction and reality, between subjectivity and objectivity and between being inside and outside events and phenomena become indistinct. While this point poses a number of difficulties for those who are concerned with the sociology of communication, on the one hand, it also offers the opportunity to benefit from the accumulation of both the sociology of literature and the sociology of communication. This advantage probably puts literary journalism into a privileged position from the perspective of communication sociologists. This study describes the birth of literary journalism and the ties between it and modern journalism so as to concretise its position. It also examines a number of works that could be considered literary journalism, in order to highlight the possibilities offered by a sociological reading, with the idea that the sociological advantages of literary journalism have not been sufficiently exploited due to the obstacles caused by the above-mentioned difficulties. This paper discusses the sociological approach that should be taken to these works. Evliya Çelebi Seyahatnamesi (Evliya Çelebi’s Travel Book), in which fiction and reality were intertwined, was analysed for this purpose by making reference to the picaresque novel Tamaşa-yi Dünya ve Cafakaru Cefakeş (watching the World with Enjoyment) by Evangelinos Misailidis- the owner of the newspaper Anatoli- and to certain excerpts from the book Mahkeme Röportajları (interviews at the Law Court) by Cemal Refik.

Anahtar Kelimeler

literary journalism, communication sociology, interview, fiction, travel book

Toplumsal Boyutları Bakımından Edebi Gazeteciliğin Sunduğu Olanaklar

Öz

Kurmaca ya da gerçeklik iddiasındaki her metin, toplumsal yapı içerisindeki etkileşimin ürünü kelimelerden oluşması nedeniyle, sosyal ilişkileri ve onların ortak güç ilişkilerini kırarak da olsa yansıtan ideolojik yaşam üniteleridir. Sosyolojik yaklaşımlar içerisinde önemli bir dayanak olan bu anlayış, iletişim akademisyenlerinin de göz ardı edemeyeceği bir çıkış noktasıdır. Yukarıdaki anlayış dikkate alınarak bu çalışmada, edebiyat sosyolojisinin, iletişim sosyolojisinin ortaya çıkışında nasıl bir etkide bulunduğu ve nesnel gazetecilik ile kurmaca arasında yer alan edebi gazeteciliğin metinlerin sosyolojik incelenmesi açısından ne tür olanaklar sunduğu, örnekler üzerinden ortaya konmaya çalışılacaktır. Edebiyat ile gazeteciliğin kesiştiği bu nokta aynı zamanda kurmaca ve gerçeklik, öznellik ve nesnellik, olay ve olguların içinde veya dışarısında oluş durumuna ait sınırların da belirsizleştiği bir noktadır. Bu nokta bir yandan iletişim sosyolojisi ile ilgilenenler açısından birtakım güçlükler ortaya çıkartırken diğer yandan hem edebiyat sosyolojisinin hem de iletişim sosyolojisinin birikiminden yararlanma olanağını da beraberinde getirmektedir. Bu avantaj belki de edebi gazeteciliği iletişim sosyologları açısından ayrıcalıklı bir konuma getirmektedir. Bu konumu belirginleştirmek açısından çalışmada edebi gazeteciliğin doğuşu ve modern gazetecilikle bağı üzerinde durulmuştur. Ayrıca yukarıda bahsedilen güçlüğün yarattığı engellerden dolayı henüz edebi gazeteciliğin sosyolojik avantajlarından yeterince yararlanılmadığı düşüncesi ile sosyolojik okumanın olanaklarını öne çıkartmak için edebi gazetecilik olarak nitelenebilecek bazı yapıtlar ele alınmıştır. Bu yapıtlara yönelik sosyolojik yaklaşımın nasıl olması gerektiği tartışılmaya çalışılmıştır. Bu amaçla gerçekliğin ve anlatının birleştiği Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Anatoli gazetesinin sahibi Evangelinos Misailidis’in yazdığı pitaresk roman Tamaşa-yi Dünya ve Cefakaru Cefakeş ve Cemal Refik’in Mahkeme röportajları öykü kitaplarından bazı örnekler diğer ilgili bazı metinlere de göndermeler yapılarak analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

edebi gazetecilik, iletişim sosyolojisi, röportaj, kurmaca

Kaynakça

• Danışman, Z. (1970). “Evliya Çelebi Seyahatnamesi Hakkında Birkaç Söz”, İçinde, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Cilt: 10, Sayfa: 6-7. İstanbul: Zuhuri Danışman Yayınevi.
• Dankoff, R. (2004). An Ottoman Mentality (The World Of Evliya Çelebi), Boston. Brill-Lieden.
• Dawies, W. (2018). Mutluluk Endüstrisi, (M., Çev.), Sel Yayınları.
• Dönmez, İ. H. (2013). Yerli ve Batılı İki Seyyahın Gözüyle Osmanlı Kadını: Karşılaştırmalı Bir Analiz, History Studies, 5(5), 93-105.
• Dönmez, İ. H. (2020). Edebiyat, İletişim ve Toplum İlişkisini Kurmaya Katkı Sağlayan Öncü Yaklaşımlar, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, (50), 117-132.
• Çelebi, E. (1969). Evliya Çelebi Seyahatnamesi, (Danışman, Z., Çev.), Cilt: 4, Kardeş Matbaası.
• Çelebi, E. (2003). Evliya Çelebi Seyahatnamesi (Topkapı Sarayı Bağdat 308 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini), (Kahraman, S. A., Dağlı, Y., Dankoff, R. Haz.) Cilt: 8, Yapı Kredi Yayınları.
• Eagleton, T. (1990). Edebiyat Kuramı, (Tarım, E. Çev.), Ayrıntı Yayınevi.
• Erdem, M. (2016). Edebi Gazetecilik Kavramı: ABD Örneğindeki Gelişimi, Yapısı ve İçeriği, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20 (1), 129-144. Erişim için https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunisosbil/issue/24591/260351
• Erk, H. B. (1950) Adalet Edebiyatı Antolojisi, Varol Matbaası.
• Fulford, R. (2015). Anlatının Gücü (Kitle Kültür Çağında Hikayecilik), (Kardelen, E. Çev.), Kollektif Kitap Bilişim ve Tasarım Ltd. Şti.
• Goytisolo, J. (2004). Osmanlı’nın İstanbul’u, (Neyyire Gül Işık, N. G. Çev.), Yapı Kredi Yayınları.
• Günyol, V. (2021). Önsöz, İçinde, Tamaşa-yi Dünya ve Cefakaru Cefakeş, (Anhagger, R., Günyol, V., Efe, P. Haz.), Yapı Kredi Yayınları.
• Hoggart, R. (1966). Literature and Society, The American Scholar, 35 (2), Spring, 277-289. Irzık, S. (2001). Önsöz, İçinde, Karnavaldan Romana (Edebiyat Teorisinden Dil Felsefesine Seçme Yazılar), Bahtin, M., (Irzık, S. Derl.), Ayrıntı Yayınları.
• Kundera, M. (2021). Ölümsüzlük, (Bora, A. Çev.), Can Yayınları.
• Marquez, G. G. (1999). Kayıp Denizci, (Yerguz, İ. Çev.), Can Yayınları.
• Misailidis, Evangelinos, (2021). Tamaşa-yi Dünya ve Cefakaru Cefakeş, (Anhagger, R., Günyol, V., Efe, P. Haz.), Yapı Kredi Yayınları.
• Musil, R. 1993). Yaşarken Açılan Miras, (Cemal, A. Çev.), Yapı Kredi Yayınları.
• Özer, Ö. (2013). Haber Roman: George Orwell ve Yaşar Kemal'den Örneklerle Edebi Gazetecilik/Röportaj, Literatürk Academia Yayınları.
• Özer, Ö. (2022), Bir Gazetecilik Türü Olarak Röportajın Anatomisi: Mahkeme Röportajları ve Mahkeme Kapısı Kitaplarındaki Röportajların Betimsel Çözümlemesi. Kastamonu İletişim Araştırmaları Dergisi, (9), 1-22. DOI: 10.56676/kiad.1175417
• Pamuk, O. (2021). Veba Geceleri, Yapı Kredi Yayınları.
• Poe, E. A. (2020). Dedektif Auguste Dupin Öyküleri, (Hakyemez, D. Çev.), Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Refik, C. (1943). Mahkeme Röportajları, İstanbul: Sebat Basımevi.
• Rifat, M. (2005). Toplumbilimsel Eleştiri ve Edebiyat Sosyolojisine Giriş, Varlık Dergisi, Mayıs, 59-65.