Sokak Hayvanlarının Medyada Ötekileştirici Temsili Üzerine Bir Tematik Analiz

Yıl 2025, Sayı: 71, 180 - 205, 24.11.2025

Çağla Daşcı

https://doi.org/10.47998/ikad.1766581

Öz

Türcülük, insan-merkezli bir hiyerarşi kurarak insan dışı canlılar olan hayvanları alt sınıflara yerleştiren, onları toplumsal, hukuki ve ahlaki açıdan değersizleştiren bir ötekileştirme biçimi olarak tanımlanmaktadır. Bu çalışma, medya söylemlerinin türcülüğün yeniden üretimindeki rolünü analiz etmek amacıyla Anadolu Ajansı tarafından 2024 yılı Mayıs, Haziran ve Temmuz aylarında yayımlanan sokak hayvanlarına ilişkin 93 haberi incelemiştir. Çalışmada, sokak hayvanlarının özellikle saldırganlık, tehdit ve kamusal alanda varlığı sorun olarak sunularak suçlu ilan edildiği ve fobik temsiller ile ötekileştirildiği saptanmıştır. Ayrıca hayvan hakları savunucularının da kamu düzenine tehdit oluşturan aktörler olarak temsil edilmesi, hayvanlara yönelik söylemin dolaylı biçimde sertleştiğini göstermektedir. Refleksif Tematik Analiz yöntemiyle gerçekleştirilen inceleme sonucunda, sokak köpeklerinin güvenlik tehdidi olarak konumlandırıldığı ve saldırganlık, ölüme yol açma gibi temsillerle betimlendiği hayvan hakları savunucularının ise bu saldırganlığın faili olarak gösterilip insandışılaştırılarak insanlık kategorisinin dışına itilip suçlulaştırıldığı ortaya konmuştur. Elde edilen bulgular, medya söylemlerinin yalnızca haber sunmakla kalmayıp yasa yapım süreçlerini etkileyen ideolojik araçlara dönüşebildiğini ortaya koymaktadır. Araştırma, türcülüğün medya aracılığıyla nasıl yeniden üretildiğini ve Hayvanları Koruma Kanunu'nda yapılan düzenlemelerin meşrulaştırılmasında söylemsel olarak nasıl bir zemin hazırlandığını göstererek literatüre katkı sunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türcülük , Ötekileştirme , Sokak Hayvanları , Tematik Analiz , Anadolu Ajansı

A Thematic Analysis on the Othering Representation of Street Animals in the Media

Öz

Speciesism is defined as a form of othering that establishes a human-centered hierarchy, placing nonhuman animals in subordinate categories and rendering them socially, legally, and morally devalued. This study analyzes the role of media discourse in the reproduction of speciesism by examining 93 news articles on stray animals published by Anadolu Agency in May, June, and July 2024. The study found that stray animals were labeled as criminals and marginalized through phobic representations, particularly due to issues such as aggression, threats, and their presence in public spaces. Furthermore, the portrayal of animal rights advocates as actors threatening public order indirectly intensifies the discourse surrounding animals. Using Reflexive Thematic Analysis, the study reveals that stray dogs are positioned as security threats and represented through depictions of aggression and death-causing behavior. In contrast, animal rights advocates are portrayed as responsible for such aggression, dehumanized, and criminalized. The findings demonstrate that media discourse not only presents news but also functions as an ideological tool that can influence legislative processes. This research contributes to the literature by demonstrating how speciesism is reproduced through the media and by revealing the discursive foundations that legitimize amendments to the Law on the Protection of Animals.

Anahtar Kelimeler

Speciesism , Othering , Stray Animals , Thematic Analysis , Anadolu Agency

Kaynakça

• Almiron, N. (2021). Communicating solidarity: The ethics of representing human and nonhuman distant suffering. In Almiron, N. Khaazal, N. (Ed.), Like an animal: Critical animal studies approaches to borders, displacement, and othering (ss. 51-75). Brill Rodopi.
• Anadolu Ajansı. (2024, Temmuz 12). Sahipsiz hayvanlara yönelik kanun teklifi TBMM’de. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/sahipsiz-hayvanlara-yonelik-kanun-teklifi-tbmmde/3273522
• Animals and Media. (2020). Why representation of animals in media matters. https://animalsandmedia.org/project/why-representation-animals-media-matters/
• Baudrillard, J. (2020). Kötülüğün şeffaflığı, aşırı fenomenler üzerine bir değerlendirme. (Ergüden, I., Çev.; 8. bs). Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2011). Postmodern etik (Türker, A., Çev.; 2. bs). Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2013). Modernite, kapitalizm, sosyalizm küresel çağda sosyal eşitsizlik. (Ergun, D., Çev.). Say Yayınları.
• Bauman, Z. (2017). Kimlik (Hazır, M., Çev.). Heretik Yayınları.
• BBC Türkçe. (2024a, Nisan 22). (2024, Nisan 22). Türkiye’de sahipsiz hayvanlar yasasında tartışmalar sürüyor. https://www.bbc.com/turkce/articles/cw0yrp0rg8lo
• BBC Türkçe. (2024b, Mayıs 17). Sokak köpekleriyle ilgili yeni düzenleme: AKP’nin hazırladığı yasa teklifi neleri içeriyor? https://www.bbc.com/turkce/articles/crg7y137pjzo
• Braun, V. & Clarke, V. (2012). Thematic Analysis. In H. Cooper, P. M. Camic, D. L. Long, A. T. Panter, D. Rindskopf, & K. J. Sher (Ed.), APA handbook of research methods in psychology: C. Vol. 2: Research Designs: Quantitative, Qualitative, Neuropsychological, and Biological (ss. 57-71). American Psychological Association.
• Braun, V. & Clarke, V. (2019). Psikolojide tematik analizin kullanımı (S. N. Şad, N. Özer, & A. Atli, Çev.). Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi - ENAD Journal of Qualitative Research in Education - JOQRE, 7(2), 873-898.
• Braun, V. & Clarke, V. (2023, Mayıs). Thematic analysis: A practical guide. Thematic Analysis. https://www.thematicanalysis.net/
• Butler, Z. (2015). Yaşam ile ölüm arasında: Yas, şiddet, politika (Edin, Z. Y., Çev.). Metis Yayınları.
• Byrne, D. (2022). A worked example of Braun and Clarke’s approach to reflexive. https://link.springer.com/article/10.1007/s11135-021-01182-y
• Cevizci, A. (1999). Felsefe sözlüğü (3. bs). Paradigma.
• Coughlin, L. (2014). Fitting animal liberation into conceptions of American freedom: A critique of Peter Singer’s argument for preference utilitarianism. https://www.bu.edu/writingprogram/journal/past-issues/issue-6/coughlin/
• Creed, B & Reesink, M. (2015). Animals, images, anthropocentrism. NECSUS: European Journal of Media Studies, 4(1), 95-105. https://doi.org/10.5117/NECSUS2015.1.CREE
• Cresswell, J. W. (2013). Nitel araştırma yöntemleri beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (Bütün, M. & Demir, Ş. B., Çev.). Siyasal Yayın Dağıtım.
• Çelenk, S. (2010). Ayrımcılık ve medya. İçinde Çaplı, B. & H. Tuncel (Ed.), Televizyon haberciliğinde etik (ss. 211-228). Fersa Yayınları.
• Doğan, E. (2015). Televizyon haberlerinde nefret söylemi: Suriyeli sığınmacılar örnek olayı [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Eralp, A. (2020). Türcülük ve medya: Türkiye’de türcü gazetecilik pratikleri [Yüksek Lisans tezi] Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Fernández, L. (2021). Seeking a place to live: Visual representations of human and anymal migrants in images from the international daily press. In N. Khazaal & N. Almiron (Ed.), Like an animal: Critical animal studies approaches to borders, displacement, and othering (ss. 341-385). Brill Rodopi.
• Fiske, J. (2015). İletişim çalışmalarına giriş (İrvan, S., Çev.; 4. bs). Pharmakon Yayınevi.
• Freeman, C. P. (2009). This little piggy went to press: The American news media’s construction of animals in agriculture. The Communication Review, 12(1), 78-103.
• Fürsich, E. (2010). Media and the representation of others. International Social Science Journal, 199(61), 113-130. https://doi.org/10.1111/j.1468-2451.2010.01751.x
• Gültekin, M. (2023). Posthümanizm ve yeni bir ayrımcılık biçimi olarak robotlara yönelik türcülük. Anthropology, 45, 64-80. https://doi.org/10.33613/antropolojidergisi.1209953
• Hall, S. (2017). Başkası’nın gösterisi (İ. Dündar, Çev.). İçinde Hall, S. (Ed.), Temsil: Kültürel temsiller ve anlamlandırma uygulamaları (ss. 291-380). Pinhan Yayıncılık.
• Hayvanları Koruma Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, 7527 (2024). https://resmigazete.gov.tr/eskiler/2024/08/20240802-5.htm
• Hopster, J. K. G. (2022). Science and speciesism. In T. W. Kneeland (Ed.), The Routledge history of american science. Routledge.
• Horta, O. (2010). What is speciesism. Journal of Agricultural and Environmental Ethics, 23(3), 243-266.
• İnceoğlu, Y. & Çoban, S. (2014). “Öteki”leştirme sürecinde medyanın yeri. İçinde İnceoğlu, Y. & Çoban, B. (Eds.), Azınlıklar, ötekiler ve medya (ss. 50-102). Ayrıntı Yayınları.
• Kaşık, H. (2020). Kimlik İnşasında “Öteki”nin Rolü: Edward Said’in Perspektifinden Bir İnceleme. Toplum ve Ütopya.
• Kaya Erdem, B. (2019). Batı metafiziğinden postmodernizme “ötekinin” kökleri. Eğitim Yayınevi.
• Khazaal, N. (2021). Introduction. In N. Khazaal & N. Almiron (Ed.), Like an animal: Critical animal studies approaches to borders, displacement, and othering (ss. 1-50). Brill Rodopi.
• KONDA Araştırma ve Danışmanlık. (2024). Toplumun sokak hayvanları düzenlemesine bakışı. https://konda.com.tr/uploads/2407-temmuz-barometre-155-kamuoyu-final-bb8eac8bbc78c40859ea5d3f3767f13484d977198fd951497c4ff075f29c1511.pdf
• Kooij, D. L. (2020). Empathising with animals: Non-human subjectivity in documentary film [Doctoral Thesis]. Liverpool John Moores University Repository.
• Lorenzini, D. (2020). The definition of nonhuman animal euthanasia. Animal Studies Journal, 9(2), 1-20. https://doi.org/10.14453/asj/v9.i2.2
• Madenoğlu, D. N. (2019). Televizyon belgesellerinde hayvanların ötekileştirilmesi: Life belgeseli örneği [Doktora Tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Maiti, K. (2013). The animal that therefore Derrida is: Derrida and the posthuman critical animal studies. Bhatter College Journal of Multidisciplinary Studies, 3, 92-99.
• Matsuoka, A. & Sorenson, J. (2021). “Like an animal”: Tropes for delegitimization. In N. Khazaal & N. Almiron (Eds.), Like an animal: Critical animal studies approaches to borders, displacement, and othering (ss. 101-124). Brill Rodopi.
• Mead, G. H. (2017). Zihin, benlik ve toplum (Erden, Y., Çev.; 1. bs). Heretik Basın Yayın.
• Mutlu E. (1998). İletişim sözlüğü. Ark Yayınları.
• Ojong, L. O. (2019). Singer’s notion of speciesism: A case for animal rights in ejagham culture. International Journal of Environmental Pollution and Environmental Modelling, 2(3), 116-121.
• Ryder, R. (2024). Speciesism and painism: Some further thoughts. Etyka, 59(1-2), 11-18. https://doi.org/10.14394/etyka.1305
• Sağlam, Y. & Kanadlı, S. (2022). Nitel veri analizinde kodlama (6. bs). Pegem Akademi.
• Saldaña, J. (2022). Nitel araştırmacılar için kodlama (Tüfekçi, A. & Şahin, S., Çev.; 2. bs). Pegem Akademi.
• Singer, P. (1975). Animal liberation: A new ethics for our treatment of animals. Random House.
• Sönmez Selçuk, S. (2012). Postmodern dönemde farklılığın kutsanması ve toplumun parçacıllaştırılması: “Öteki” ve “ötekileştirme. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 15(2), 77-99.
• Sueur, C. (2019). Speciesism, anti-speciesism and animal rights. Flash eNews: The EAAP Newsletter, 167, 1-7. https://doi.org/10.1111/EEN.12676
• The Humane Society of the United States. (2013). Euthanasia reference manual. https://humanepro.org/sites/default/files/documents/EuthanasiaReferenceManual_2ed.pdf
• Timisi Nalçaoğlu N. (1997). Medyada cinsiyetçilik. T.C. Kadının Sorunları ve Statüsü Genel Müdürlüğü.
• Tümer, S & Yoğurtçu, G. (2023). Çevre etiği ve medyanın hayvan haklarına yönelik sorumluluğu: Türkiye gazeteleri örneği. Uluslararası Medeniyet Çalışmaları Dergisi, 8(2), 317-332. https://doi.org/10.58648/inciss.1383310
• Ünsaldı, L. (2016). Takdim. İçinde Ünsaldı, M. (Ed.), Öteki, bir ilişki biçimi olarak ötekilik (ss. 7-16). Heretik Basın Yayın.