Yaşlı Hastalara Bakım Veren Bireylerdeki Bakım Yükünün ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 3, 887 - 896, 08.10.2023

Necife Aydar Bakır Arzu Karabağ Aydın

https://doi.org/10.61399/ikcusbfd.1073596

Öz

Amaç: Bu çalışma yaşlı hastalara bakım veren bireylerdeki bakım yükünün ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir.
Gereç ve Yöntem: Araştırma tanımlayıcı-kesitsel tasarımda yapılmıştır. Çalışmanın verileri 17 Ekim-25 Aralık 2021 tarihleri arasında toplanmıştır. Çalışmaya bir Devlet Hastanesi dahiliye, palyatif, kardiyoloji, göğüs hastalıkları, nöroloji, fizik tedavi ve rehabilitasyon kliniklerinde yatan 65 yaş ve üzeri yaşlı hastalara bakım veren 334 birey katılmıştır. Araştırmanın verileri yüz yüze görüşme yöntemiyle elde edilmiştir. Yaşlı hastaya bakım veren bireye Kişisel Bilgi Formu ve Zarit Bakım Verme Yükü Ölçeği uygulanmıştır. Verilerin analizinde tanımlayıcı istatistikler kullanılmıştır. Normal dağılım gösteren ikili gruplarda Bağımsız Gruplarda t testi, ikiden fazla gruplarda Tek Yönlü Anova testi kullanılmıştır.
Bulgular: Çalışmada hastalara bakım verenlerin yaş ortalamasının 43,55±14,80 (min:18-max:82) olduğu, bakım verilen yaşlı hastaların yaş ortalamasının ise 74,66±7,70 (min: 65-max:94) olduğu bulunmuştur. Zarit Bakım Verme Yükü Ölçeği toplam puan ortalaması 33,83±14,71 (min:3-max:76) olarak bulunmuştur. Yaşlı hastaya bakım veren bireylerden çalışmayanlarda, ev hanımı-emekli-öğrenci olanlarda, hastaya yakınlık derecesi “gelin” olanlarda, 3-5 yıl ve 6 yıldan uzun süredir bakım verenlerde Zarit Bakım Verme Yükü Ölçeği puan ortalaması anlamlı derecede yüksek bulunmuştur (p<0,05). Bakım verilen yaşlı hastalardan bekâr olanlarda, eğitim durumu okur-yazar değil ile okur-yazar olanlarda, kardiyovasküler sistem hastalığı olanlarda Zarit Bakım Verme Yükü Ölçeği puanının ortalaması anlamlı derecede yüksek olduğu saptanmıştır (p<0,05).
Sonuç: Bu çalışmada, yaşlı hastaların bakım vericilerin bakım yükü hafif ile orta derecede bulunmuştur. Bakım verenlerinin yükünün çalışma durumundan, mesleklerinden, hastaya olan yakınlık derecesinden ve bakım verdiği süreden etkilendiği saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bakım veren, bakım verenin yükü, yaşlı

Destekleyen Kurum

Araştırmanın bütün giderleri araştırmacılar tarafından karşılanmıştır. Maddi olarak destekleyen kişi ve kuruluşlar bulunmamaktadır.

Proje Numarası

Bulunmamaktadır.

Teşekkür

Yazarlar, yaşlı hastalara ve yaşlı hastalara bakım veren bireylere teşekkür ederler.

Determination of Care Burden and Affecting Factors in Individuals Caring for Elderly Patients

Öz

Objective: This study was carried out to determine the burden of care and the affecting factors in individuals who care for elderly patients.
Material and Method: This descriptive and cross-sectional study was conducted between 17 October and 25 December 2021. The sample consisted of 334 caregivers of elderly patients (over 64 years of age) hospitalized in the internal medicine, palliative, cardiology, chest diseases, neurology, physical therapy, and rehabilitation clinics of Iğdır State Hospital. Participation was voluntary. Data were collected through faceto- face interviews using a sociodemographic characteristics questionnaire and the Zarit Caregiver Burden Scale. The data were analyzed using descriptive statistics. Normality was tested. The t-test was used for the analysis of two independent groups, while the one-way analysis of variance (ANOVA) was used for the analysis of more than two independent groups.
Results: Participants had a mean age of 43.55±14.80 years (min: 18-max: 82). Patients had a mean age of 74.66±7.70 years (min: 65 - max: 94). Participants had a total mean Zarit Caregiver Burden Scale score of 33.83±14.71 (min: 3-max: 76). Unemployed participants, those who were housewives/retired/students, daughters-in-law, and those caring for more than three years had significantly higher Zarit Caregiver Burden Scale scores (p<0.05). Participants caring for illiterate and literate, single, and patients with cardiovascular system diseases had a significantly higher Zarit Caregiver Burden Scale score (p<0.05).
Conclusion: Participants had a mild to moderate care burden level. The results show that employment status, occupation, degree of affinity, and work experience affect the burden of care..

Anahtar Kelimeler

Caregiver, caregiver burden, eldery

Proje Numarası

Bulunmamaktadır.

Kaynakça

• World Health Organization (WHO) [Internet]. Ageing and health; 2021 [cited 2021 Nov 02]. Available from: https://www.who.int/news-room/ fact-sheets/detail/ageing-and-health.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) [Internet]. İstatistiklerle yaşlılar, 2020, 37227 sayılı yayın; 2021 [cited 2021 Oct 19]. Available from: https://data. tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Elderly-Statistics-2020-37227.
• Özel İhtisas Komisyonu Raporu (ÖİKR) [Internet]. Yaşlanma, Onbirinci kalkınma planı (2019-2023); 2018 [cited 2021 Sep 04]. Available from: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/04/ YaslanmaOzelIhtisasKomisyonuRaporu.pdf.
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (ASPB) [Internet]. Türkiye’de yaşlıların durumu ve yaşlanma ulusal eylem planı uygulama programı; 2013 [cited 2021 Aug 10]. Available from:https://tatd.org.tr/geriatri/ wp-content/uploads/sites/14/2021/11/TU%CC%88RKI%CC%87YEDE-YAS%CC%A7LILARIN-DURUMU-VE-YAS%CC%A7LANMA-ULUSAL-EYLEM-PLANI-UYGULAMA-PROGRAMI-2013.pdf .
• Eyabola C, De Brauwer I, Cès S, Benoit F, Gillain S, Pesch L, et al. Profile and needs of primary informal caregivers of older patients in Belgian geriatric day hospitals: a multicentric crosssectional study. BMC Geriatrics. 2021;21:315.
• Verbeek-Oudijk D, Woittiez I, Eggink E, Putman L [Internet]. Who cares in Europe? A comparison of long-term care for the over-50s in sixteen European countries. The Hague: The Netherlands Institute for Social Research; 2014. [cited 2021 Sep 12]. Available from: https://www. genevaassociation.org/research-topics/who-cares-europe-comparison-long-term-care-over-50s-sixteen-european-countries.
• Güdük Ö, Güdük Ö, Sertbaş Y. Evde sağlık hizmeti alan hastaların sağlık ihtiyaçlarının değerlendirilmesi. Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2021;8(1):78-83.
• Sullivan AB, Miller D. Who is taking care of the caregiver? JPX. 2015;1(2):7-12.
• Ay S, Ünübol H, Ezer S, Omay O, Sayar GH. Yaşlı hastalara bakım verenlerin bakım verme yükleri ve başa çıkma biçimleri ile depresyon ve anksiyete düzeyleri arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Family Practice and Palliative Care. 2017;2(3):38-44.
• Gratão ACM, Brigola AG, Ottaviani AC, Luchesi BM, Souza ÉN, Rossetti ES, et al. Brief version of Zarit Burden Interview (ZBI) for burden assessment in older caregivers. Dement. Neuropsychol. 2019;13(1):122– 129.
• Kars Fertelli T, Özkan Tuncay F. İnmeli bireye bakım verenlerde bakım yükü, sosyal destek ve yaşam kalitesi arasındaki ilişki. JAREN. 2019;5(2):107-115.
• Egici MT, Kök Can M, Toprak D, Zeren Öztürk G, Esen ES, Özen B, et al. Palyatif bakım merkezlerinde tedavi gören hastalara bakım veren bireylerin bakım yükleri ve tükenmişlik durumları. JAREN. 2019;5(2):123- 131.
• Pehlivan S, Özgür YF, Yıldız H, Dalkılıç HE, Pehlivan Y. Romatolojik hastalıklarda sosyal destek ve bakım veren yükü. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 2018;44(1):19-25.
• Kaya Y, Öz F. Şizofreni hastalarının genel sosyal işlevsellik düzeyi ve hastalara bakım veren yakınlarının bakım yükü. J Psychiatric Nurs. 2019;10(1):28-38.
• Or R, Kartal A. Influence of caregiver burden on well-being of family member caregivers of older adults. Psychogeriatrics. 2019;19(5):482-490.
• James K, Thompson C, Holder-Nevis D, Willie-Tyndale D, Mckoy- Davis C, Eldemire-Shearer D. Caregivers of older persons in jamaica: characteristics, burden and associated factors. JAG. 2020;1-9.
• Bekdemir A, İlhan N. Predictors of caregiver burden in caregivers of bedridden patients. The Journal of Nursing Research. 2019;27(3):1-9.
• Sütlü S, Yılmaz M, Mandıracıoğlu A. Identifying the caregiver burden for the elderly population aged ≥85 years in a province. Ege Tıp Dergisi. 2020;59(4):302-309.
• Korkut G, Gençtürk Z. Yaşlılara bakım veren aile bireylerinde algılanan bakım yükü ve yaşam doyumu arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Uluslararası Sosyal Bilimler Akademik Araştırmalar Dergisi. 2019;3(3)(Ek Sayı):53-78.
• İnci FH, Erdem M. Bakım verme yükü ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması geçerlilik ve güvenilirliği. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi. 2008;11:85-95.
• Zarit SH, Reever KE, Bach-Peterson J. Relatives of the impaired elderly: correlates of feelings of burden. Gerontologist. 1980;20:649-655.
• Lai DWL. Validation of the Zarit burden ınterview for Chinese Canadian caregivers. Social Work Research. 2007;31(1):45–53.
• Özer N, Yurttaş A, Akyıl RÇ. Psychometric evaluation of the Turkish version of the Zarit Burden Interview in family caregivers of ınpatients in medical and surgical clinics. TCN. 2012;23(1):65–71.
• Tabachnick BG, Fidell LS. Using multivariate statistics. Pearson Education, Inc. United States of America; 2019, 7.baskı.
• Kılıçkaya Ergin A, Baysan Arabacı L, Mutlu Satıl E. Yoğun bakımda yatan hastaların yakınlarının bakım verme yükü ve psikososyal uyumları arasındaki ilişki. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2020;5(3): 281-289.
• Srivastava G, Tripathi RK, Tiwari SC, Singh B, Tripathi SM. Caregiver burden and quality of life of key caregivers of patients with dementia. IJPM. 2016;36(2):133-136.
• Gök Metin Z, Helvacı A. Kalp yetersizliği hastalarına bakım veren aile üyelerinde algılanan bakım yükü ve etkileyen faktörler. Turk J Cardiovasc Nurs. 2019;10(22):59–66.
• Kol R, Yılmaz Karabulutlu E. Kronik hastalığı olan bireylere bakım verenlerin bakım yükü ve iyilik halinin değerlendirilmesi. Kocaeli Med J. 2021;10(1):119-127.
• Söğüt Ç, Erbay Dündar P. Manisa'da bir toplum sağlığı merkezi bölgesinde evde sağlık hizmeti alan kişilere bakım verenlerin yükünün değerlendirilmesi. Turk J Public Health. 2017;15(1):37-46.
• Kristina H, Widagdo TMM, Perdamaian TK. Study correlatıon between burden and qualıty of life of dependent elderly caregıvers ın klıtren, Yogyakarta. Journal of Widya Medika Junior. 2021;3(3):205-215.
• Orak OS, Sezgin S. Kanser hastasına bakım veren aile bireylerinin bakım verme yüklerinin belirlenmesi. Journal of Psychiatric Nursing/ Psikiyatri Hemsireleri Derneği. 2015;6(1):34.
• Tarı Selçuk K, Avcı D. Kronik hastalığa sahip yaşlılara bakım verenlerde bakım yükü ve etkileyen etmenler. SDÜ Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2016;7(1):1-9.