Investigation of the Effects of Depression and Anxiety on Sleep Quality in Patients Under Hemodialysis Treatment

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 3, 969 - 976, 08.10.2023

Selda Selimoglu Namoglu , Özden Güdük , Havva Shaban

https://doi.org/10.61399/ikcusbfd.1138325

Öz

Objective: Depression, anxiety, and poor sleep quality are the common symptoms in patients receiving hemodialysis treatment. Patients with depression and anxiety symptoms experience low sleep quality. In this study, it was aimed to examine the relationship between depression, anxiety, and sleep quality in patients receiving hemodialysis treatment.
Material and Method: A questionnaire consisting of 93 questions from the “Beck Depression Scale”, “Beck Anxiety Scale”, and “Pittsburg Sleep Quality Index” was applied to 120 patients who had been receiving treatment in a hemodialysis unit in Istanbul. The data were analyzed with the SPSS program. The distribution of the participants according to their characteristics was shown as numbers and percentages. The Mann-Whitney U test, Kruskal Wallis test, and linear regression analysis were used. Statistical significance was accepted at p<0.05 level.
Results: Severe anxiety was found in 70.8%, severe depression in 20.8%, and long-term sleep disorder in 61.7% of the patients. Sleep quality was worse for individuals who were single, lived alone, and came from broken families (p<0.05). It was found that the sleep quality decreased when the total duration of hemodialysis treatment increased (p<0.05). In addition, negative effects of depression and anxiety on sleep quality were observed (p<0.05).
Conclusion: Depression, anxiety, and bad sleep quality are common among patients undergoing hemodialysis treatment. They should be monitored in terms of these aspects, and appropriate interventions should be made when necessary.

Anahtar Kelimeler

Infertility, preconception care, nursing, holistic care

Hemodiyaliz Tedavisi Gören Hastalarda Depresyon ve Anksiyetenin Uyku Kalitesine Etkisinin İncelenmesi

Öz

Amaç: Hemodiyaliz tedavisi gören hastalarda depresyon, anksiyete ve kötü uyku kalitesi sık görülen semptomlardır. Depresyon ve anksiyete belirtileri görülen hastaların büyük çoğunluğunda uyku kalitesi düşüktür. Bu çalışmada hemodiyaliz tedavisi gören hastalarda depresyon, anksiyete ve uyku kalitesi arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır.
Gereç ve Yöntem: İstanbul İlinde bir hemodiyaliz ünitesinde tedavi görmekte olan 120 hastaya, sosyodemografif ve hastalık özelliklerine dair bir soru formu, “Beck Depresyon Ölçeği”, “Beck Anksiyete Ölçeği” ve “Pittsburg Uyku Kalitesi İndeks”inden oluşan toplam 93 sorudan oluşan bir anket uygulanmıştır. Veriler SPSS programı ile analiz edilmiş, katılımcıların özelliklerine göre dağılımları sayı ve yüzde olarak gösterilmiştir. Mann Whitney U testi ve Kruskall Wallis testi ile lineer regresyon analizi uygulanmıştır. İstatistiksel anlamlılık 0,05 olarak kabul edilmiştir.
Bulgular: Hastaların %70,8’inde şiddetli düzeyde anksiyete, %20,8’inde şiddetli düzeyde depresyon, %61,7’sinde uzun süreli uyku bozukluğu bulunmuştur. Bekarların ve yalnız yaşayanlar ile parçalanmış aileye sahip olanların uyku kalitesi daha kötüdür (p<0,05). Hastaların hemodiyaliz tedavisi gördüğü toplam süre arttıkça uyku kalitelerinde azalma olduğu bulunmuştur (p<0,05). Ayrıca depresyon ve anksiyetenin uyku kalitesi üzerine olumsuz etkisi görülmektedir (p<0,05).
Sonuç: Hemodiyaliz tedavisi gören hastaların depresyon, anksiyete ve uyku kalitesi açısından izlenmesi ve gerekli durumlarda uygun müdahalelerin yapılması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hemodiyaliz, depresyon, anksiyete, uyku kalitesi.

Kaynakça

• Erdoğan Z, Özcanlı Atik D, Çınar S. Kronik böbrek yetmezliğinde tamamlayıcı ve alternatif tıp yöntemlerinin kullanımı. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi. 2014;23(4):773-790.
• Varol E, Karaca Sivrikaya S. Kronik böbrek yetmezliğinde yaşam kalitesi ve hemşirelik. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2018;8(2): 89-96.
• Sağlık Bakanlığı. Türkiye böbrek hastalıkları önleme ve kontrol programı (2018-2023). T.C. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 1117 [erişim 2022 Mayıs 26]. Erişim: https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/ kronik-hastaliklar-engelli-db/hastaliklar/bobrek_hastaliklari/kitap_ ve_makaleler/Turkiye_Bobrek_Hastaliklari_Onleme_ve_Kontrol_ Programi_2018-2023.pdf
• Türk Nefroloji Derneği. Türkiye’de nefroloji, diyaliz ve transplantasyon. T.C. Sağlık Bakanlığı ve Türk Nefroloji Derneği Ortak Raporu. Türk Nefroloji Derneği Yayınları. Ankara. 2020.
• Boz E, Topbaş E. Ev Hemodiyalizinde yaşanan uyku sorunları, yaşam kalitesi ve hemşirelik bakımı. Nefroloji Hemşireliği Dergisi. 2021;16(2): 67-72. Doı: 10.47565/Ndthdt.2021.34
• Burkev F G. Hemodiyaliz hastalarında sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve uyku kalitesi arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi]. Nevşehir, Türkiye: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi; 2021. [erişim 2022 Mayıs 30].
• Aybek N. Hemodiyaliz Tedavisi uygulanan bireylerde kaşıntının uyku kalitesi üzerine etkisi. [Yüksek Lisans Tezi] Sivas, Türkiye: Cumhuriyet Üniversitesi; 2020. [erişim 2022 Mayıs 30].
• Akpolat T, Utaş C. Hemodiyaliz hekimliği el kitabı 1. Samsun: Türk Nefroloji Derneği Yayınları 5; 2008.
• Akpolat T, Utaş C. Hemodiyaliz hekimliği el kitabı 3. Samsun: Türk Nefroloji Derneği Yayınları; 2010.
• Çelikdelen SÖ. Hemodiyalize girmekte olan hastalarda volüm durumunun yaşam kalitesi, anksiyete, depresyon ve uyku kalitesi üzerine etkisi. [Tıpta Uzmanlık Tezi]. Konya, Türkiye: Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi; 2016. [erişim 2022 Mayıs 28].
• Büyükbayram Z, Aksoy M. Hemodiyaliz hastalarının semptom yönetiminde kullanılan integratif yöntemler. Nefroloji Hemşireliği Dergisi. 2021;16(1): 30-40
• Eren G. Hemodiyaliz tedavisi alan hastalarda semptomların ve yaşam kalitelerinin değerlendirilmesi. [Yüksek Lisans Tezi]. Manisa, Türkiye: Manisa Celal Bayar Üniversitesi; 2019. [erişim 2022 Mayıs 25].
• Şanlıtürk D, Ovayolu N, Kes D. Hemodiyaliz hastalarında sık karşılaşılan problemler ve çözüm önerileri. Nefroloji Hemşireliği Dergisi. 2018;1 (13): 17-25.
• Tayaz E, Koç A. Hemodiyaliz tedavisi alan kronik böbrek yetmezliği hastalarında semptom yönetimi ve hemşirelik. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2020;23(1):147-156. DOI: 10.17049/ ataunihem.441384
• Beizaee Y, Rejeh N, Heravi-Karimooi M, Tadrisi Sd, Griffiths P, Vaismoradi M. The effect of guided ımagery on anxiety, depression and vital signs in patients on hemodialysis. Complement Ther Clin Pract. 2018;33:184-190. Doi: 10.1016/J.Ctcp.2018.10.008.
• Işık Ulusoy S, Kal Ö. Relationship among coping strategies, quality of life, and anxiety and depressive disorders in hemodialysis patients. Ther Apher Dial. 2020;24(2):189-196. doi: 10.1111/1744-9987.12914.
• Khan A, Khan AH, Adnan AS, Sulaiman SAS, Mushtaq S. Prevalence and predictors of depression among hemodialysis patients: a prospective follow-up study. BMC Public Health. 20199;19(1):531. doi: 10.1186/s12889-019-6796-z. PMID: 31072378; PMCID: PMC6507067.
• Genç Köse B. Hemodiyaliz hastalarındaki psikiyatrik semptomlar ve etkileyen faktörler. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2018;7: 207-222.
• Akgöz N, Arslan S. Hemodiyaliz tedavisi alan hastalarda yaşanan semptomların incelenmesi. Nefroloji Hemşireliği Dergisi. 2017;1(12):20-28.
• Ganu VJ, Boima V, Adjei DN, Yendork JS, Dey ID, Yorke E, Mate-Kole CC, Mate-Kole MO. Depression and quality of life in patients on long term hemodialysis at a nationalhospital in ghana: a cross-sectional study. Ghana Med J. 2018;52(1):22-28. doi: 10.4314/gmj.v52i1.5. PMID: 30013257; PMCID: PMC6026941.
• Erdenen F, Çürük Ş, Karşıdağ Ç, Müderrisoğlu C, Besler M, Trabulus S, Altunoğlu E. Evalation of disability, anxiety and depression in hemodialiysis patients. Nobel Med. 2010;6(1):39-44.
• Kim B, Kim J. Influence of uncertainty, depression, and social support on self-care compliance in hemodialysis patients. Therapeutics and Clinical Risk Management. 2019;15:1243–1251. https://doi.org/10.2147/TCRM.S218934
• Debnath S, O’Connor J, Hura C, Kasinath B, Lorenzo C. Quality of life and depression among Mexican Americans on hemodialysis: a preliminary report. Ther Apher Dial. 2018;22(2):166-170. doi: 10.1111/1744-9987.12642.
• Şahin E. Gazi üniversitesi hemodiyaliz ünitesi’ndeki hastalarda depresyon sıklığı ve kan basıncı ile ilişkisi. [Uzmanlık Tezi]. Ankara, Türkiye: Gazi Üniversitesi; 2017. [erişim 2022 Mayıs 30].
• Akgül M, Kelleci M. Hemodiyaliz hastalarına uygulanan progresif gevşeme egzersizinin anksiyete düzeyi ve uyku kalitesine etkisi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2020; 23(4): 508-515. DOI: 10.17049/ataunihem.652996.
• Hejazian SM, Ahmadian E, Zununi Vahed S, Faraji Gogani L, Farnood F. The association of sleep quality and vitamin d levels in hemodialysis patients. Biomed Res Int. 2021;21;2021:4612091. doi: 10.1155/2021/4612091.
• Uçan Ö, Ovayolu N, Pehlivan S, Çuhadar D. Hemodiyaliz hastalarında uyku kalitesi ve depresyon düzeyi arasındaki ilişki. Nefroloji Hemşireliği Dergisi. 2008;26-30.
• Parker KP, Bliwise DL, Bailey JL, Rye DB. Polysomnographic measures of nocturnal sleep in patients on chronic, intermittent daytime haemodialysis vs those with chronic kidney disease. Nephrol Dial Transpl. 2005;20(7):1422-8.
• Akyol A, Yurdusever S, Temizkan Kırkayak A, Sifil HM, Ecder T. Hemodiyaliz hastalarının uyku sorunlarına etki eden faktörlerin incelenmesi. Nefroloji Hemşireliği Dergisi 2017;2 (12): 49-57.
• He S, Zhu J, Jiang W, Ma J, Li G & He Y. Sleep disturbance, negative affect and health-related quality of life in patients with maintenance hemodialysis. Psychology, Health & Medicine. 2019;24:3, 294-304, doı: 10.1080/13548506.2018.1515493
• Pan KC, Hung SY, Chen CI, Lu CY, Shih ML, Huang CY. Social support as a mediator between sleep disturbances, depressive symptoms, and health-related quality of life in patients undergoing hemodialysis. PLoS ONE 2019;14:(4) e0216045. https://doi.org/10.1371/journal. pone.0216045
• Şentürk A, Tekinsoy Kartın P. The effect of lavender oil application via ınhalation pathway on hemodialysis patients’ anxiety level and sleep quality. Holist Nurs Pract. 2018;32(6):324-335. doi: 10.1097/ HNP.0000000000000292.
• Meawad Elsayed EB, Mounir Radwan EH, Ahmed Elashri NIE, El-Gilany AH. The effect of benson’s relaxation technique on anxiety, depression and sleep quality of elderly patients undergoing hemodialysis. IJND. 2019;9:23-31.
• Ulusoy M, Sahin N H, Erkmen H. Turkish version of the beck anxiety ınventory: psychometric properties. Journal of Cognitive Psychotherapy. 1998;12,2:163-172.
• Hisli N. Beck depresyon envanterinin üniversite öğrencileri için geçerliği, güvenirliği. Psikoloji Dergisi 1989;7(23), 3-13.
• Agargun MY. Pittsburgh uyku kalitesi indeksinin geçerliği ve güvenirliği. Türk Psikiyatri Dergisi 1996;7:107-115.
• Çetinol T. Hemşirelerde uyku kalitesi ve ilişkili faktörler. [Yüksek Lisans Tezi]. Aydın, Türkiye: Aydın Adnan Menderes Üniversitesi; 2018. [erişim 2022 Nisan 30].
• Sert F, Bican Demir A, Bora I, Yildiz A, Ocakoglu G, Ersoy A. Kronik renal yetmezlikli ve böbrek nakilli hastalarda uyku bozukluğunun araştırılması ve bunun yaşam kalitesi üzerine etkisi. J Turk Sleep Med. 2015;2:15-19.
• Çakmak Gül G. Diyaliz hastalarında depresyon ve nötrofil/lenfosit oranı. [Tıpta Uzmanlık Tezi]. Kahramanmaraş, Türkiye: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi; 2021. [erişim 2022 Mayıs 30].
• Özkan İ, Taylan S. Hemodiyaliz hastalarında kaşıntının varlığı ile uyku ve anksiyete arasındaki ilişkinin incelenmesi. Nefroloji Hemşireliği Dergisi. 2020;15(2):78-90.
• Alradaydeh MF, Khalil AA. The association of spiritual well-being and depression among patients receiving hemodialysis. Perspect Psychiatr Care. 2018,54(3):341-347. doi: 10.1111/ppc.12249. Epub 2017 Oct 27. PMID: 29077991.
• Al-Shammari N, Al-Modahka A, Al-Ansari E, Al-Kandari M, Ibrahim KA, Al-Sanea J, Al-Sabah R, Albatineh AN. Prevalence of depression, anxiety, and their associations among end-stage renal disease patients on maintenance hemodialysis: a multi-center population-based study. Psychol Health Med. 2021;26(9):1134-1142. doi: 10.1080/13548506.2020.1852476. Epub 2020 Nov 29. PMID: 33251848.
• Aziz ZKM, Sabra AI, Barakat MM. Depression and self-efficacy among hemodialysis patients. International Journal of Novel Research in Healthcare and Nursing. 2019;6;2:535-546.
• Gebeş D. Hemodiyaliz hastalarında huzursuz bacak sendromu ve uyku kalitesinin değerlendirilmesi. [Yüksek Lisans Tezi]. Edirne, Türkiye: Trakya Üniversitesi; 2021. [erişim 2022 Mayıs 20].
• Hüzmeli C, Candan F, Şeker Koçkara A, Akkaya L, Kayataş M. Hemodiyaliz hastalarında uyku kalite bozukluğu ve huzursuz bacak sendromu arasındaki ilişki. Cumhuriyet Medical Journal. 2014;36 (4):466-473. DOI: 10.7197/cmj.v36i4.5000006305
• Eryavuz N. Hemodiyaliz ve periton diyalizi hastalarında uyku kalitesinin karşılaştırılması. [Yüksek Lisans Tezi]. Afyonkarahisar, Türkiye: Afyon Kocatepe Üniversitesi; 2007. [erişim 2022 Mayıs 30].
• Top Ö. Trakya üniversitesi diyaliz ünitesinde takip edilen diyaliz hastalarında uyku kalitesinin araştırılması. [Uzmanlık Tezi]. Edirne, Türkiye: Trakya Üniversitesi; 2015. [erişim 2022 Mayıs 12].
• Samara AM, Sweileh MW, Omari AM. et al. An assessment of sleep quality and daytime sleepiness in hemodialysis patients: a cross-sectional study from palestine. Sleep Science Practice. 2019;3:4. https:// doi.org/10.1186/s41606-019-0036-4
• Rehman IU, Munib S, Ramadas A, Khan TM. Prevalence of chronic kidney disease associated pruritus, and association with sleep quality among hemodialysis patients in Pakistan. PLoS ONE. 2018;13(11) e0207758. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0207758
• Indrarini A, Zahra AN, Yona S. The relationship between anemia, depression, duration of hemodialysis, and quality of sleep among end-stage renal disease patients. Enfermeria Clinica. 2019;29:24-29. https:// doi.org/10.1016/j.enfcli.2019.05.002
• Sabry AA, Abo-Zenah H, Wafa E, Mahmoud K, El-Dahshan K, Hassan A, Abbas TM, Saleh Ael-B, Okasha K. Sleep disorders in hemodialysis patients. Saudi J Kidney Dis Transpl. 2010;21(2):300-5. PMID: 20228517.