Bilinçli Farkındalık ile Kariyer Uyum Yetenekleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Çalışanlar Üzerinde Bir Araştırma

Yıl 2024, , 389 - 409, 30.06.2024

Gamze Ebru Çiftçi , Alper Gürer , Ahmet Barış Solmaztürk

https://doi.org/10.25204/iktisad.1447278

Öz

Bu çalışmanın amacı, çalışanların bilinçli farkındalık düzeyleri ile kariyer uyum yetenekleri arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Alan araştırması için İç Anadolu Bölgesi’nde çalışanlar evren olarak belirlenmiş ve kolayda örnekleme yoluyla Ankara, Kırıkkale ve Çorum illerinden 401 katılımcıya ulaşılmıştır. Araştırma bulgularına göre, kaygı dışında bilinçli farkındalığın kariyer uyum yetenekleri ve alt boyutları üzerinde pozitif yönlü etkisi bulunmaktadır. Ayrıca cinsiyete göre bilinçli farkındalık düzeylerinin kadınlarda daha yüksek olduğu, yöneticilik görevi olanlarda bilinçli farkındalık ve merak düzeylerinin daha yüksek olduğu, kaygı düzeylerinin yaş aralığı yükseldikçe azalma eğilimi gösterdiği; kontrol ve merak düzeylerinin ise gelir düzeyi ile doğru orantılı olarak değiştiği tespit edilmiştir. Bilinçli farkındalık ve kariyer uyumu hem bireyler hem de örgütler açısından önemli olan kavramlar arasında yer almaktadır. Bunun ötesinde bireylerin yüksek farkındalık düzeylerine sahip olmaları ve kariyerleri ile uyum sağlayacak yetenekler geliştirmeleri makro anlamda ekonomik ve toplumsal gelişmeye de katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Bilinçli farkındalık, Kariyer uyum yetenekleri, Çalışanlar

Examining the Relationship between Mindfulness and Career Adapt-abilities: A Study on Employees

Öz

The aim of this study is to examine the relationship between employees' levels of mindfulness and their career adapt-abilities. For the field research, working population in Central Anatolia Region of Turkey was determined as the universe, and data were collected by reaching 401 individuals through convenience sampling method from cities Ankara, Kırıkkale and Çorum. According to the research findings, a positive effect is identified between mindfulness and career adapt-abilities and its sub-dimensions except for the concern. It is also observed that women exhibited higher levels of mindfulness, individuals in managerial roles exhibited higher levels of mindfulness and curiosity, concern levels tended to decrease with increasing age, control and curiosity levels increased directly proportional to income. Mindfulness and career adapt-abilities are important concepts for both individuals and organizations. Furthermore, individuals with a high level of mindfulness and developing career adapt-abilities will not only align with their careers but also contribute to economic and societal development on a macro level.

Anahtar Kelimeler

Mindfulness, Career adapt-abilities, Employees

Kaynakça

• Aktepe, İ. ve Tolan, Ö. (2020). Bilinçli farkındalık: Güncel bir gözden geçirme. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 12(4), 534-561. https://doi.org/10.18863/pgy.692250
• Andrews, M., Kacmar, M. ve Kacmar, C. (2014). The mediational effect of regulatory focus on the relationships between mindfulness and job satisfaction and turnover intentions. Career Development International, 19(5), 494–507. https://doi.org/10.1108/CDI-02-2014-0018
• Arch, J. J. ve Craske, M. G. (2006). Mechanisms of mindfulness: emotion regulation following a focused breathing induction. Behaviour research and therapy, 44(12), 1849-1858. https://doi.org/10.1016/j.brat.2005.12.007
• Arslan, I. (2018). Bilinçli farkındalık, depresyon ve algılanan stres arasındaki ilişki. Birey ve Toplum Dergisi, 8(16), 13-86. https://doi.org/10.20493/birtop.477445
• Astin, J. A. (1997). Stress reduction through mindfulness meditation: effects on psychological symptomatology, sense of control, and spiritual experiences. Psychotherapy and Psychosomatics, 66(2), 97-106. https://doi.org/10.1159/000289116
• Aydoğmuş, C. (2023). Bilinçli farkındalık ile örgütsel çıktılar (iş tatmini, iş performansı ve işten ayrılma niyeti) ilişkisi: duygusal zekânın aracı rolü, Bmij, 11(1), 31-47. https://doi.org/10.15295/bmij.v11i1.2148
• Bajaj, B., Robins, R. W. ve Pande, N. (2016). Mediating role of self-esteem on the relationship between mindfulness, anxiety, and depression. Personality and Individual Differences, 96, 127-131. https://dx.doi.org/10.1016/j.paid.2016.02.085
• Başoda, A. ve Gümüş Dönmez, F. (2022). Bilinçli farkındalık, mesleki bağlılık ve ruminatif düşünme ilişkisi: turizm rehberliği öğrencilerine yönelik bir araştırma. Journal of Gastronomy, Hospitality and Travel, 5(3), 1141-1158. https://www.joghat.org/uploads/2022-vol-5-issue-3-full-text-191.pdf
• Brown, K. W. ve Ryan, R. M. (2003). The benefits of being present: mindfulness and its role in psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 84(1), 822–848. https://doi.org/10.1037/0022-3514.84.4.822
• Brown, K. W., Kasser, T., Ryan, R. M., Linley, P. A. ve Orzech, K. (2009). When what one has is enough: mindfulness, financial desire discrepancy, and subjective well-being. Journal of Research in Personality, 43(5), 727-736. https://doi.org/10.1016/j.jrp.2009.07.002
• Brown, K. W., Ryan, R. M. ve Creswell, J. D. (2007). Mindfulness: Theoretical foundations and evidence for its salutary effects. Psychological inquiry, 18(4), 211-237. https://doi.org/10.1080/10478400701598298
• Byrne, B. M. (2010). Structural equation modeling with AMOS: basic concepts, applications, and programming. Routledge.
• Cinel, M. O. ve Oğan, E. (2021). İş hayatında duygusal zekâ ve kariyer uyum yeteneği arasındaki ilişki. Alanya Akademik Bakış, 5(1), 369-391. https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.697236
• Creed, P. A., Fallon, T. ve Hood, M. (2009). The relationship between career adaptability, person and situation variables, and career concerns in young adults. Journal of vocational behavior, 74(2), 219-229. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2008.12.004
• Creswell, J. D. (2017). Mindfulness interventions. Annual review of psychology, 68, 491-516. https://doi.org/10.1146/annurev-psych-042716-051139
• Çatak, P. D. (2012). The turkish version of mindful attention awareness scale: preliminary findings. Mindfulness 3, 1-9. https://doi.org/10.1007/s12671-011-0072-3
• Dekeyser, M., Raes, F., Leijssen, M., Leysen, S. ve Dewulf, D. (2008). Mindfulness skills and interpersonal behaviour. Personality and individual differences, 44(5), 1235-1245. https://doi:10.1016/j.paid.2007.11.018
• Demir, V. ve Gündoğan, N. (2018). Bilinçli farkındalık temelli bilişsel terapi programının üniversite öğrencilerinin duygu düzenleme güçlüklerini azaltmadaki etkisi. Ege Eğitim Dergisi, 19(1), 46-66. https://doi.org/10.12984/egeefd.332844
• Durusoy, G. (2019). Üniversite öğrencilerinde sosyal kaygı, bilinçli farkındalık ve üst bilişlerin değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Arel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü [OECD]. (2021). Average annual hours actually worked per worker. https://stats.oecd.org/index.aspx?DataSetCode=ANHRS
• Germer, C. (2004). What is mindfulness?. The Insight Journal, 04(Fall), 24-29. https://www.drtheresalavoie.com/sto rage/app/media/insight-germermindfulness.pdf
• Good, D. J., Lyddy, C. J., Glomb, T. M., Bono, J. E., Brown, K. W., Duffy, M. K., Baer, R. A., Brewer, J. A. ve Lazar, S. W. (2016). Contemplating mindfulness at work: an integrative review. Journal of Management, 42(1), 114-142. https://doi.org/10.1177/0149206315617003
• Gunasekara A. ve Zheng, C. S. (2018). Examining the effect of different facets of mindfulness on work engagement. Employee Relations, 41(1), 193-208. http://dx.doi.org/10.1108/ER-09-2017-0220
• Güler, K. ve Usluca, M. (2021). Yetişkin bireylerde bilinçli farkındalık ile yaşam doyumu arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 372-383. https://doi.org/10.47525/ulasbid.868875
• Güngör, N., Soyer, A., Kurtipek, S. ve Soyer, F. (2022). Kariyer stresinin yordanmasında bilinçli farkındalığın rolü. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 16(3), 306-314. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2768676
• Hair, J., Black, W. C., Babin, B. J. ve Anderson, R. E. (2010) Multivariate data analysis (7. Baskı). Pearson Educational International.
• Hayes, S. C. ve Wilson, K. G. (2003). Mindfulness: Method and process. Clinical Psychology: Science and Practice, 10(2), 161-165. https://psycnet.apa.org/doi/10.1093/clipsy.bpg018
• Hill, C. L. ve Updegraff, J. A. (2012). Mindfulness and its relationship to emotional regulation. Emotion, 12(1), 81-90. https://doi.org/10.1037/a0026355
• Hülsheger, U.R., Alberts, H. J., Feinholdt, A. ve Lang, J. W. (2013). Benefits of mindfulness at work: the role of mindfulness in emotion regulation, emotional exhaustion, and job satisfaction. Journal of Applied Psychology, 98(2), 1-16. https://doi.org/10.1037/a0031313
• Jankowski, T. ve Holas, P. (2014). Metacognitive model of mindfulness, Consciousness and Cognition, 28, 64-80. https://doi.org/10.1016/j.concog.2014.06.005
• Jensen, C.G., Vangkilde, S., Frokjaer, V. ve Hasselbalch, S.G. (2012). Mindfulness training affects attention– or is it attentional effort?. Journal of Experimental Psychology: General, 141(1), 106-123. https://doi.org/10.1037/a0024931
• Johnson, K. R., Park, S. ve Chaudhuri, S. (2020). Mindfulness training in the workplace: exploring its scope and outcomes. European Journal of Training and Development, 44(4/5), 341-354. https://doi.org/10.1108/EJTD-09-2019-0156
• Joo, B., Park, S. ve Oh, J. R. (2013). The effects of learning goal orientation, developmental needs awareness and self-directed learning on career satisfaction in the Korean public sector. Human Resource Development International, 16(3), 313-329. http://dx.doi.org/10.1080/13678868.2013.782993
• Kanten, S. (2012). Kariyer uyum yetenekleri ölçeği: geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. SDÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(16), 191-205. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sbe/issue/23175/247533
• Karabacak, A. ve Demir, M. (2017). Özerklik, bağlanma stilleri, bilinçli farkındalık ve duygu düzenleme arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(23), 271-291. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/320790
• Keskin, E., Yayla, Ö. ve Aktaş, F. (2020). Duygusal zeka, kariyer uyumu ve yaşam doyumu arasındaki ilişkiler: turizm sektörü çalışanları üzerine bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(3), 2985-2995. https://isarder.org/index.php/isarder/article/view/1194
• Kısmetoğlu, G. (2019). 15-18 yaş arası ergenlerde duygu düzenleme ve bilinçli farkındalık becerilerinin kaygı düzeyleri ile ilişkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• King, E. ve Haar, J. M. (2017). Mindfulness and job performance: a study of australian leaders. Asia Pacific Journal of Human Resources, 55(3), 298-319. https://doi:10.1111/1744-7941.12143
• Kong, F., Wang, X. ve Zhao, J. (2014). Dispositional mindfulness and life satisfaction: the role of core self-evaluations. Personality and Individual Differences, 56, 165-169. https://dx.doi.org/10.1016/j.paid.2013.09.002
• Lau, M. A., Bishop, S. R., Segal, Z. V., Buis, T., Anderson, N. D., Carlson, L., Shapiro, S., Carmody, J., Abbey, S. ve Devins, G. (2006). The Toronto mindfulness scale: Development and validation. Journal of clinical Psychology, 62(12), 1445-1467. https://doi.org/10.1002/jclp.20326
• Lavallee, D. (2006). Career awareness, career planning, and career transition needs among sports coaches. Journal of Career Development, 33(1), 66-79. https://doi.org/10.1177/0894845306289550
• Liehr, P. ve Diaz, N. (2010). A pilot study examining the effect of mindfulness on depression and anxiety for minority children. Arch Psychiatr Nurs, 24(1), 69-71. https://doi.org/10.1016/j.apnu.2009.10.001
• Lönnberg, G., Jonas, W., Unternaehrer, E., Bränström, R., Nissen, E. ve Niemi, M. (2020). Effects of a mindfulness based childbirth and parenting program on pregnant women's perceived stress and risk of perinatal depression–results from a randomized controlled trial. Journol of Affect Disord, 262 (March),133-142. https://doi.org/10.1016/j.jad.2019.10.048
• Ludwig, D. S. ve Kabat-Zinn, J. (2008). Mindfulness in medicine. Jama, 300(11), 1350-1352. https://doi.org/10.1001/jama.300.11.1350
• Maggiori, C., Rossier, J. ve Savickas, M. L. (2017). Career adapt-abilities scale–short form (CAAS-SF) construction and validation. Journal of career assessment, 25(2), 312-325. https://psycnet.apa.org/doi/10.1177/1069072714565856
• Monteiro, S. ve Padhy, M. (2020). Improving Work Performance: Examining the Role of Mindfulness and Perceived Control of Internal States in Work Engagement. International Journal of Behavioral Sciences, 14(1), 27-33. https://doi.org/10.30491/ijbs.2020.203525.1145
• Öksüz, Y. ve Yiğit, Ş. (2020). Öğretmenlerin öğretimde bilinçli farkındalık ile mesleki doyum düzeyleri ilişkisi. Türkiye Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 5(1), 38-49. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tubad/issue/54697/705701
• Önder, F. C. ve Utkan, Ç. (2018). Bilinçli farkındalık ve algılanan stres ilişkisinde ruminasyon ve olumsuz duygu düzenlemenin aracı rolü. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(3), 1004-1019. https://doi.org/10.17860/mersinefd.444876
• Rapgay, L. ve Bystrisky, A. (2009). Classical mindfulness: An introduction to its theory and practice for clinical application. Annals of the New York Academy of Sciences, 1172(1), 148-162. https://doi.org/10.1111/j.1749-6632.2009.04405.x
• Raza, B., Ali, M., Naseem, K., Moeed, A., Ahmed, J. ve Hamid, M. (2018). Impact of trait mindfulness on job satisfaction and turnover intentions: Mediating role of work–family balance and moderating role of work–family conflict. Cogent Business & Management, 5(1), 1-20. https://doi:10.1080/23311975.2018.1542943
• Savickas, M. L. (1997). Career adaptability: An integrative construct for life‐span, life‐space theory. The career development quarterly, 45(3), 247-259. https://doi.org/10.1002/j.2161-0045.1997.tb00469.x
• Savickas, M. L. (2013). Career construction theory and practice. S. D. Brown ve R. W. Lent (Ed.), Career development and counseling: Putting theory and research to work (2.Baskı) içinde (s. 144-180), John Wiley and Sons. https://www.hzu.edu.in/uploads/2020/9/Career%20Development%20and%20Counseling_%20Putting%20Theory%20and%20Research%20to%20Work.pdf
• Savickas, M. L. ve Porfeli, E. J. (2012). Career adapt-abilities Scale: construction,reliability and measurement equivalence across 13 countries. Journal of Vocational Behavior, 80(3), 661-673, https://doi.org/10.1016/j.jvb.2012.01.011
• Stevens, J. P. (2002). Applied multivariate statistics for the social sciences (4. Baskı). Lawrance Erlbaum Association Publishers.
• Şahin, A. (2019). Üniversite öğrencilerinde bilinçli farkındalık ile yaşam doyumu ve iyi oluş arasındaki ilişkiler. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 151-176. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/790543
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6. Baskı). Pearson Education.
• Taş, M. A. ve Alparslan, A. M. (2020). Kültürel değerler, psikolojik sermaye ve kariyer uyum yeteneği ilişkisine dair bir saha araştırması. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(Özel Sayı), 417-440. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1083526
• Temiz, T. N. ve Çiftçi, G. E. (2023). İş yaşamında bilinçli farkındalık. B. Hırlak (Ed.). Örgütsel Davranışta Kavramlar ve Araştırmalar-II içinde (s.195-227), Özgür yayınları.
• Tolentino, L. R., Garcia, P. R. J. M., Lu, V. N., Restubog, S. L. D., Bordia, P. ve Plewa, C. (2014). Career adaptation: the relation of adaptability to goal orientation, proactive personality, and career optimism. Journal of Vocational Behavior, 84(1), 39-48. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2013.11.004
• Tolentino, L. R., Garcia, P. R. J. M., Restubog, S. L. D., Bordia, P. ve Tang, R. L. (2013). Validation of the career adapt-abilities scale and an examination of a model of career adaptation in the philippine context. Journal of Vocational Behavior, 83(3), 410-418. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2013.06.013
• Tsang, S. C., Mok, E. S., Lam, S. C. ve Lee, J. K. (2012). The benefit of mindfulness-based stress reduction to patients with terminal cancer. Journal of Clinical Nursing, 21(17-18), 2690-2696. https://doi.org/10.1111/j.1365-2702.2012.04111.x
• Williams, M., Teasdale, J., Segal, Z., ve Kabat-Zinn, J. (2020). İyi hissetme sanatı, kronik mutsuzlukla baş etme rehberi. Z. H. Haktanır (Çev.). Diyojen Yayıncılık.
• Yıkılmaz, M. ve Güdül, M. D. (2015). Üniversite öğrencilerinde yaşamda anlam, bilinçli farkındalık, algılanan sosyoekonomik düzey ve yaşam doyumu arasındaki ilişkiler. Ege Eğitim Dergisi, 16(2), 297-315. https://doi.org/10.12984/eed.09530