Demokratik ve Otoriter Yönetici Tarzlarının Çalışanların Motivasyonlarına Etkisinde Örgüt Kültürünün Aracı Rolü ve Buna Yönelik Bir Araştırma

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 26, 113 - 131, 28.02.2025

Mehmet Karabulut , Salih Güney

https://doi.org/10.25204/iktisad.1581702

Öz

Bu araştırmanın amacı, bankacılık sektöründeki şube çalışanlarına yönelik olarak demokratik ve otoriter yönetici tarzının çalışanların motivasyonu üzerine etkisinde örgüt kültürünün aracı rolünü belirlemektir. Araştırmanın örneklemi, İstanbul merkezli banka şubelerindeki 407 çalışandan oluşmaktadır. Temmuz-Eylül 2024 tarihleri arasında yüz yüze gerçekleştirilen anket, demografik özelliklerin yanı sıra demokratik yönetici tarzı, otoriter yönetici tarzı, motivasyon ve organizasyon kültürüne yönelik ölçekleri de içermekte ve veriler beşli Likert ölçeği kullanılarak toplanmaktadır. Verilerin analizinde frekans analizi, bağımsız örnekler t-testi, tek yönlü ANOVA, güvenilirlik, korelasyon, regresyon ve doğrulayıcı faktör analizlerini içeren SPSS 21.0 yazılımı kullanılmıştır. Aracı rolü belirlemek için bootstrap yöntemi uygulanmıştır. Araştırma sonucunda, araştırma değişkenlerinin demografik faktörlere göre anlamlı farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Korelasyon sonucuna göre, otoriter yönetici tarzı arttıkça hem motivasyon hem de örgüt kültürü düşük düzeyde bir azalış gösterirken, demokratik yönetici tarzı orta düzeyde düşüş göstermektedir. Bunun tersine, demokratik yönetici tarzı arttıkça motivasyon düşük düzeyde bir artış gösterirken, örgüt kültürü orta düzeyde bir artış sergilemektedir. Regresyon sonuçları hem demokratik hem de otoriter yönetici tarzlarının çalışan motivasyonu üzerindeki etkisinde örgüt kültürünün aracılık rolüne sahip olduğunu ortaya çıkarmaktadır.

Anahtar Kelimeler

motivasyon, örgüt kültürü, Demokratik ve otoriter yönetici tarzı

The Mediating Role of Organizational Culture in the Effect of Democratic and Authoritarian Manager Styles on Employee Motivation: A Research Study

Öz

The aim of this research is to determine the mediating role of organizational culture in the effect of democratic and authoritarian manager styles on the motivation of branch employees in the banking sector. The sample of the study consists of 407 employees from bank branches based in Istanbul. The survey was conducted face-to-face between July and September 2024 and includes demographic characteristics as well as scales for democratic manager style, authoritarian manager style, motivation, and organizational culture, with data collected using a five-point Likert scale. For data analysis, SPSS 21.0 software was utilized, including frequency analysis, independent samples t-test, one-way ANOVA, reliability, correlation, regression, and confirmatory factor analyses. The bootstrap method was applied to identify the mediating role. As a result of the research, it was found that the research variables significantly differed based on demographic factors. According to the correlation results, as the authoritarian manager style increases, both motivation and organizational culture show a low level of decrease, while the democratic manager style shows a moderate level of decrease. In contrast, as the democratic manager style increases, motivation shows a low level of increase, while organizational culture shows a moderate level of increase. The regression results indicate that organizational culture has a mediating role in the effect of both democratic and authoritarian manager styles on employee motivation.

Anahtar Kelimeler

Democratic and authoritarian manager styles, motivation, organizational culture

Kaynakça

• Aswathappa, K. (2013). Human resource management text and cases. McGraw Hill Education (India) Private Limited.
• Başar, A., Kabak, Ö. ve Topçu, Y. İ. (2015). Banka şubeleri için uygun yer seçiminin belirlenmesine yönelik tabu arama yaklaşımı: Bir Türk bankası uygulaması. Endüstri Mühendisliği Dergisi, 26 (3), 2-22. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/751868
• Başar, E. C. (2021). Kültür ve iş motivasyonu ilişkisi: Bankacılık sektörüne yönelik karşılaştırmalı bir analiz (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Bock, P. K. (2001). İnsan davranışının kültürel temelleri. İmge Kitabevi.
• Bosi, A. (2008). Colony, cult and culture. University of Massachusetts Dartmouth.
• Cambridge, R.S. (2015). Organisational culture. S. O. Idowu ve R. Schmidpeter (Ed.), Dictionary of corporate social responsibility içinde (s. 406-407). Springer International Publishing.
• Can, E., Büyükbalcı, P., Bal, Y. ve Ertemsir, E. (2016). Günümüz işletmelerinin yönetimi. Beta Yayınları.
• Collins, D. (2005). Organizational change - sociological perspectives. Routledge Press.
• David, F.R. ve David, F.R. (2017). Strategic management, concepts and cases- A competitive advantage approach. Pearson Education.
• Davis, K. (1988). İşletmede insan davranışı-Örgütsel davranış. İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• DeCenzo, D. A., Robbins, S.P. ve Verhulst, S.L. (2017). İnsan kaynakları yönetiminin temelleri. Nobel Yayınları.
• Denison, D. R. ve Mishra, A. K. (1995). Toward a theory of organizational culture and effectiveness. Organization Science, 6(2), 204-223. https://doi.org/10.1287/orsc.6.2.204
• DuBrin, A.J. (2010). Essentials of management. Cengage Learning.
• Eren, E. (2012). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi. Beta Yayınları.
• Erkal, M.E., Baloğlu, B. ve Baloğlu, F. (1997). Ansiklopedik sosyoloji sözlüğü. Der Yayınları.
• Erkutlu, H.V. (2020). Örgütsel davranış sözlüğü. Akademisyen Kitabevi.
• Eroğlu, F. (2017). Davranış bilimleri. Beta Yayınları.
• Ferrell, O.C., Fraedrich, J. ve Ferrell, L. (2013). Business ethics: Ethical decision making & cases. Cengage Learning.
• Friedman, J. P. (2000). Dictionary of business terms. Barron's Educational Series.
• Gastil, J. (1994). A definition and illustration of democratic leadership. Human Relations, 47(8), 953-975. https://doi.org/10.1177/001872679404700805
• Güney, S. (2023). İşletmelerde yönetim ve organizasyon. Nobel Yayınları.
• Hayes, N. (2018). Psikolojiyi anlamak. Optimist Yayınları.
• Hunt, M. (1998). İnsanların potansiyellerini serbest bırakmak. R. H. Rosen (Ed.), İnsan yönetimi-İşletmeyi içeriden dışarıya dönüştürmek içinde (s.134-142). Mess Yayınları.
• Ivanovic, A. ve Collin, P. H. (2003). Dictionary of human resources and personnel management. A & C Black Publishers.
• Kantar, H. (2008). İşletmede motivasyon. Kum Saati Yayınları.
• Karabulut, M. (2019). İş yaşamında yöneticiye güvenin çalışanın motivasyonuna etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Karaca, Ö. F. (2017). Sağlık kuruluşlarında yöneticilerin otoriter ve demokratik liderlik davranışlarının çalışanların motivasyonu üzerindeki etkileri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Medipol Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
• Keskinoğlu, O.S. (2022). Eril ve dişil liderlik tarzları ile iş tatmini ilişkisi: Bankacılık sektörü çalışanları üzerinde bir araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İzmit.
• Kılıç, S. (2016). Cronbach'ın alfa güvenirlik katsayısı. Journal of Mood Disorders, 6(1), 47-48. https://doi.org/10.5455/jmood.20160307122823
• Kırel, Ç. (2013). Liderlik ve kuramları. S. Ünlü (Ed.), Sosyal psikoloji II içinde (s.18-34). Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Kondalkar, V. G. (2007). Organizational behaviour. New Age International Ltd.
• Kurian, G. T. (2013). The AMA dictionary of business and management. American Management Association.
• Kuzulugil, S. (2009). Does one size fit all? Value-based subcultures and leadership preferences in Turkey (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Langton, N., Robbins, S. P. ve Judge, T. A. (2014). Fundamentals of organizational behaviour. Pearson Education.
• Luthans, F. (2011). Organizational behavior: An evidence-based approach. McGraw-Hill Companies.
• MacKinnon, D. P., Lockwood, C. M. ve Williams, J. (2004). Confidence limits for the indirect effect: Distribution of the product and resampling methods. Multivariate Behavioral Research, 39(1), 99-128. https://doi.org/10.1207/s15327906mbr3901_4
• Middleton, J. (2002). Culture. Capstone Publishing.
• Millmore, M., Lewis, P., Saunders, M., Thornhill, A. ve Morrow, T. (2007). Strategic human resource management- Contemporary issues. Pearson Education.
• Mullins, L. J. (2016). Management and organisational behaviour. Pearson Education Limited. https://rb.gy/70mdcy
• Öksüz, E.Ü. (2021). Örgüt içi iletişimin örgütsel bağlılığa ve çalışan motivasyonuna etkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Öncel, M.U. (2021). Stratejik kararların, iş tatmini, çalışan motivasyonu ve kârlılık üzerine etkisi: Bankacılık sektöründe bir uygulama (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Maltepe Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. İstanbul.
• Parker, M., Fournier, V. ve Reedy, P. (2007). The dictionary of alternatives: Utopianism and organization. London: Zed Books. https://doi.org/10.5040/9781350223073
• Pheysey, D. C. (2003). Organizational cultures- Types and transformations. Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203028568
• Rahbi, D., Khalid, K. ve Khan, M. (2017). The effects of leadership styles on team motivation. Academy of Strategic Management Journal, 16(2), 1-14. https://rebrand.ly/wd3n2ry
• Ray, S. ve Ray, I. A. (2012). Understanding democratic leadership: Some key issues and perception with reference to India’s freedom movement. Afro Asian Journal of Social Sciences, 3(3.1), 1-26. https://www.onlineresearchjournals.com/aajoss/art/83.pdf
• Robbins, S. P., Judge, T. A. ve Campbell, T. T. (2017). Organizational behaviour. Prentice Hall.
• Rothaermel, F.T. (2019). Strategic management. McGraw-Hill Education.
• Rue, L. W. ve Byars, L. L. (2009). Management skills and application. McGraw-Hill/Irwin.
• Sabuncuoğlu, Z. ve Tüz, M. (2005). Örgütsel psikoloji. Alfa Aktüel Yayınları.
• Samson, D., Donnet, T. ve Daft, R. L. (2018). Fundamentals of management. Cengage Learning.
• Sargut, A.S. (2015). Lider yöneticinin benliğine yolculuk. Beta Yayınları.
• Sharma, J. K. ve Singh, S. K. (2013). A study on the democratic style of leadership. International Journal of Management and Information Technology, 3(2), 54-57. https://doi.org/10.24297/ijmit.v3i2.1367
• Sitkin, A. ve Mangion-Thornley, K. (2021). Absolute essentials of international business. https://doi.org/10.4324/9780429022234
• Stack, J. (1998). Kendinizi ve işi paylaşmak. R. H. Rosen (Ed.), İnsan yönetimi-İşletmeyi içeriden dışarıya dönüştürmek içinde (s.97-106). Mess Yayınları.
• Statt, D. A. (2004). The routledge dictionary of business management. Routledge Press.
• Şevik, N. ve Acaray, A. (2018). The effect of corporate culture on corporate identity: A research in banking sector. S. Nart ve Y.T. Yıldırım (Ed.), Current debates in management & organization içinde (s. 191-205). Ijopec Publication.
• Şimşek, E. (2013). Motivasyon. A. Şimşek ve Ö. Eroğlu (Ed.), Davranış bilimleri içinde (s.166-199). Eğitim Kitabevi.
• Tınaz, P. (2013). Çalışma yaşamından örnek olaylar. Beta Yayınları.
• Treviño, L. K. ve Nelson, K. A. (2014). Managing business ethics: Straight talk about how to do it right. Wiley.
• Tuna, Y. (2013). Güdüler ve güdülenme. S. Ünlü (Ed.), Birey ve davranış içinde (s. 2-19). Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Türker, M. (2013). The mediating role of motivation types in employees’ organizational commitment and perceived leadership styls relationship (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Tüzün, P. (2020). Banka çalışanlarının iş güvencesizliği algısında yöneticilerin liderlik tarzı ve güç mesafesinin etkisi: Kontrol odağının aracılık rolü üzerine bir araştırma (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Isparta.
• Uyargil, C. (2018). Performans değerlendirme. İnsan kaynakları yönetimi içinde (s. 218-278). Beta Yayınları.
• Ülkü, T. (2023). Karanlık ve aydınlık kişiliğin etik olmayan örgüt yanlısı davranışlar üzerindeki rolü: Bir karma yöntem araştırması (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. Tokat.
• Wallace, R. A. ve Wolf, A. (2004). Çağdaş sosyoloji kuramları-Klasik geleneğin geliştirilmesi. Punto Yayınları.
• Weiss, J. W. (2014). Business ethics: A stakeholder and issues management approach. Berrett-Koehler Publishers.
• Wicks, R. (2015). Personal and professional management. R. Smith, D. King, R. Sidhu ve D. Skelsey (Ed.), The effective change manager’s handbook içinde (s. 492-535). Kogan Page Limited.
• Yahyagil, M. Y. (2004). The interdependence between the concepts of organizational culture and organizational climate: An empirical investigation. Journal of Business Administration, 33(1), 69-98.
• Zastrow, C. (2017). Introduction to socialwork and socialwelfare empowering people. Cengage Learning.