GERİATRİK BİREYLERDE DİŞSİZLİK DURUMU VE PROTEZ TİPİNİN YAŞAM KALİTESİ ÜZERİNE ETKİSİNİN FARKLI ÖLÇEKLERLE İNCELENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 3, 21 - 29, 29.11.2024

Mehmet Berk Kaffaf

Öz

Günümüzde artan yaşlı nüfusla birlikte diş hekimliğinde geriatrik hastalarla daha sık karşılaşılmakta, diş eksikliğine bağlı olarak kullanılan farklı protez tiplerinin yaşam kalitesi üzerindeki etkisi önem kazanmaktadır. Bu çalışmanın amacı, geriatrik bireylerde cinsiyet, kronik hastalık varlığı, dişsizlik durumu, kullanılan protez tipi ve süresi, protezin bulunduğu çene gibi parametrelerin yaşam kalitesi üzerindeki etkilerini farklı yaşam kalitesi ölçekleri ile incelemektir. Çalışmada sabit veya hareketli protez kullanan 65 yaş üstü 105 (59 kadın, 46 erkek) katılımcının yaşam kalitesi, Oral Health Impact Profile-14 (OHIP-14), Oral Health Related Quality of Life – United Kingdom (OHQRoL-UK) ve Short Form-36 (SF-36) ölçekleri kullanılarak değerlendirilmiştir. Araştırma bulgularının istatistiksel analizinde nonparametrik testler (Mann Whitney U, Kruskal-Wallis, Spearman’s rho) ve Genelleştirilmiş Lineer Model (Logit) kullanılmıştır. Katılımcıların %67’sinde kronik hastalık varlığı saptanmıştır. Parsiyel dişsiz bireylerin oranı %63, tam dişsiz bireylerin oranı ise %37 olarak bulunmuştur. Üst çenede %45 oranında sabit ve %45 oranında hareketli protez kullanıldığı, alt çenede ise %44 oranında sabit ve %43 oranında hareketli protez kullanıldığı tespit edilmiştir. Katılımcıların %28’inin 0-5 yıl, %23’ünün 5-10 yıl, %49’unun ise 10 yılın üzerinde protez kullandığı belirlenmiştir. Cinsiyete göre yapılan analizde, yalnızca SF-36 ölçeğinin Fiziksel Fonksiyonellik boyutunda kadınların puanları istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yüksek bulunmuştur. Her üç ölçekte de kronik hastalık varlığı ve tam dişsizlik durumunda yaşam kalitesinin anlamlı derecede düşük olduğu tespit edilmiştir. Üst çenede sabit protez kullananlarda, hareketli protez kullananlara kıyasla OHRQoL-UK ölçütüne göre yaşam kalitesinin anlamlı derecede yüksek olduğu, alt çenede ise sabit protez kullanımının yaşam kalitesini OHRQoL-UK Sosyal Durum ve SF-36 Sosyal Fonksiyonellik boyutları dışındaki tüm ölçeklerde artırdığı bulunmuştur. Ayrıca, 10 yılın üzerinde protez kullanan bireylerde tüm ölçeklerde yaşam kalitesinin anlamlı derecede düşük olduğu saptanmıştır. Sonuç olarak, geriatrik bireylerde cinsiyet, kronik hastalık varlığı, dişsizlik durumu, protez tipi ve kullanım süresi gibi faktörlerin yaşam kalitesini etkilediği görülmektedir. Bununla birlikte, kullanılan ölçeklerin sonuçlar üzerindeki farklılıklarının dikkate alınması gerektiği vurgulanmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Geriatri, Yaşam Kalitesi, Hareketli Protezler, Sabit Protezler, Dişsizlik

Etik Beyan

Bu çalışma İstanbul Kent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu tarafından 26.04.2023 tarih ve 03 sayılı toplantısında görüşülerek onaylanmıştır.

Kaynakça

• Akboyun, N. (2011). Periodontal hastalığın yaşam kalitesi üzerine etkisi. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Periodontoloji Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi.
• Aktaş, B., Ceylan, G., Mumcu, E., Aksüzek, Ö., & Ünalan, F. (2009). Protetik tedavide yaşam kalitesi değerlendirme yöntemleri: Evaluation methods of oral health quality of life in prosthetic dentistry. Journal of Istanbul University Faculty of Dentistry, 43, 59-65.
• Adebusoye, L. A., Ajayi, I. O., Dairo, M. D., & Ogunnuyi, A. O. (2012). Nutritional status of older persons presenting in a primary care clinic in Nigeria. Journal of Nutrition in Gerontology and Geriatrics, 31, 71-85.
• Avcı, K., & Pala, K. (2004). Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesinde çalışan araştırma görevlisi ve uzman doktorların yaşam kalitesinin değerlendirilmesi. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 30, 81-85.
• Basal, M. E., Karaagaçlıoglu, L., & Yilmaz, B. (2014). Türkçe Ağız Sağlığı Etki Ölçeğinin Geliştirilmesi-OHIP-14-TR/Developing a Turkish Oral Health Impact Profile-OHIP-14-TR. Turkiye Klinikleri Dishekimligi Bilimleri Dergisi, 20(2), 85.
• Baysan, A., & Fenlon, M. (2009). Association between Oral Health Impact Profile and General Health scores for patients seeking dental implants. Journal of Dentistry, 37, 357-359.
• Beğer, T., & Yavuzer, H. (2012). Yaşlılık ve yaşlılık epidemiyolojisi. Klinik Gelişim Dergisi, 25, 1-3.
• Brazier, J. E., Harper, R., Jones, N. M., et al. (1992). Validating the SF-36 health survey questionnaire: New outcome measure for primary care. BMJ, 305(6846), 160-164.
• Bural, C., Geckili, O., Erdogan, O., Bektas-Kayhan, K., & Dayan, S. C. (2021). Reliability and validity of the Turkish version of oral health impact profile for edentulous subjects. European Oral Research, 55(2), 67-73.
• Çalıkkocaoğlu, S. (2019). Dişsiz hastaların protetik tedavisi: Klasik tam protezler (7th ed.). Quintessence Publishing.
• Caglayan, F., Altun, O., Miloglu, O., Kaya, M. D., & Yilmaz, A. B. (2009). Correlation between oral health-related quality of life (OHQoL) and oral disorders in a Turkish patient population. Medicina Oral, Patología Oral y Cirugía Bucal, 14(11), 573-578.
• Chen, Y. F., Yang, Y. H., Chen, J. H., Lee, H. E., Lin, Y. C., Ebinger, J., & Chou, T. M. (2012). The impact of complete dentures on the oral health-related quality of life among the elderly. Journal of Dental Sciences, 7, 289-295.
• Davise, A. M. (185). Epidemiology, 14, 9-21.
• Dikicier, S., Atay, A., & Korkmaz, C. (2021). Health-related quality of life in edentulous patients. Journal of Medicine and Life, 14(5), 683-689.
• Emery, M. P., Perrier, L. L., & Acquadro, C. (2005). Patient-reported outcome and quality of life instruments database (PROQOLID): Frequently asked questions. Health and Quality of Life Outcomes, 3, 12.
• Fernandes, M. J., Ruta, D. A., Ogden, G. R., Pitts, N. B., & Ogston, S. A. (2006). Assessing oral health-related quality of life in general dental practice in Scotland: Validation of the OHIP-14. Community Dentistry and Oral Epidemiology, 34, 53-62.
• Geckili, O., Bilhan, H., & Bilgin, T. (2011). Impact of mandibular two-implant retained overdentures on life quality in a group of elderly Turkish edentulous patients. Archives of Gerontology and Geriatrics, 53(2), 233-236.
• Gezzi, E. M., & Ship, J. A. (2001). Systemic diseases and their treatments in the elderly: Impact on oral health. Journal of Public Health Dentistry, 60, 289-296.
• John, M. T., Slade, G. D., Szentpetery, A., & Setz, J. M. (2004). Oral health-related quality of life in patients treated with fixed, removable and complete dentures 1 month and 6 to 12 months after treatment. International Journal of Prosthodontics, 17(5), 503-511.
• Koçyiğit, H., Aydemir, Ö., Fişek, G., Ölmez, N., & Memiş, A. (1999). Kısa Form-36 (KF–36)’nın Türkçe versiyonunun güvenilirliği ve geçerliliği. İlaç ve Tedavi Dergisi, 12, 102-106.
• Kende, D., Szabo, G., Marada, G., & Szentpetery, A. (2008). Impact of prosthetic care on oral health-related quality of life. Fogorv Sz, 101(2), 49-57.
• Lyons, R. A., Perry, H. M., & Littlepage, B. N. (1994). Evidence for the validity of the Short-form 36 Questionnaire (SF-36) in an elderly population. Age and Ageing, 23(3), 182-184.
• McGrath, C., & Bedi, R. (2002). Population based norming of the UK oral health-related quality of life measure (OHQoL-UK). British Dental Journal, 193, 517-521.
• McGrath, C., & Bedi, R. (2003). Measuring the impact of oral health on quality of life in Britain using OHQoL-UK(W). Journal of Public Health Dentistry, 63, 73-77.
• McGrath, C., & Bedi, R. (2004). A national study of the importance of oral health to life quality to inform scales of oral health-related quality of life. Quality of Life Research, 13, 813-818.
• Mumcu, G., Inanc, N., Ergun, T., Ikiz, K., Gunes, M., Islek, U., et al. (2006). Oral health-related quality of life is affected by disease activity in Behçet's disease. Oral Diseases, 12(2), 145-151.
• Nazlıel, H. (1999). Yaşlıda ağız ve diş sağlığı. Turkish Journal of Geriatrics, 2, 14-21.
• Özcan, A. V., Nalbant, L., & Nalbant, A. D. (2012). Geriatride protetik yaklaşımlar. ADO Klinik Bilimler Dergisi, 6, 1267-1275.
• Partida, M. N. (2014). Geriatric prosthodontic care. Dental Clinics of North America, 58, 103-112.
• Slade, G. D., & Spencer, A. J. (1994). Development and evaluation of the Oral Health Impact Profile. Community Dental Health, 11, 3-11.
• Slade, G. D. (1997). Derivation and validation of a short-form oral health impact profile. Community Dentistry and Oral Epidemiology, 25, 284-290.
• Sönmez, S., & Top, M. (2015). Ağız ve diş sağlığında yaşam kalitesi: Diyabet hastalığının yaşam kalitesi üzerine etkisi. Sosyal Güvenlik Dergisi, 2, 189-217.
• Steele, J. G., Sanders, A. E., Slade, G. D., Allen, P. F., Lahti, S., & Nuttall, N. (2004). How do age and tooth loss affect oral health impacts and quality of life? A study comparing two national samples. Community Dentistry and Oral Epidemiology, 32, 107-114.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2022, 17 Mart). İstatistiklerle Yaşlılar. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2022-49667
• Van Riel, P. L. C. M., van Gestel, A. M., & Welsing, P. M. J. (2003). Evaluation and outcome of the patient with established rheumatoid arthritis. In M. C. Hochberg, A. J. Silman, J. S. Smolen, M. E. Weinblatt, & M. H. Weisman (Eds.), Rheumatology (3rd ed., pp. 893-905). Mosby.
• World Health Organization (WHO). (1972). Psychogeriatric, report of a WHO scientific group, technical reports series 507. Geneva.
• World Health Organization (WHO). (1984). The uses of epidemiology in the study of the elderly. Technical Reports Series 706. Geneva.