İnkâr ve Kötü Davranışı Aklîleştirme Çabası Olarak Psikolojik Savunma Mekanizmalarının Kur’ânî Tahlili

Yıl 2020, Sayı: 14, 1 - 26, 31.12.2020

Fatih Karaman

Öz

İnsan, doğası gereği aklıyla ve vicdanıyla uzun süre çelişik yaşayamaz. Bu nedenle ya tavır ve davranışını olumlu yönde değiştirir veya ilgili konudaki tutum ve düşüncelerini değiştirir. Aklen ve kalben kabul edilebilir hale getirir. Böylece zihinsel ve duygusal gerilimden kurtularak belli bir dengeye kavuşmuş olur. Bu süreçte mantığa büründürme, yer değiştirme, yansıtma, bastırma, özdeşleşme, karşıt tepki geliştirme gibi türleri olan psikolojik savunma mekanizmalarını kullanır. Bu mekanizmalara en fazla başvurulan alanlar ise inanç ve davranışlardır. Kur’an’a göre, en güzel şekilde yaratılmış, doğasına iman ve iyi davranışlar kodlanmış olan insan, çeşitli nedenlerle inkara sapmakta veya inansa bile dinin yasakladığı şeyleri yapabilmektedir. İnanç ve vicdanıyla yaşadığı çelişkiden kurtulmak için ise savunma mekanizmalarına sarılmakta; böylece durumu kendisi için mâkul ve meşrû hale getirmektedir. Kur’an, bir nevi kendi kendini kandırma olan bu olguyu çeşitli bağlamlarda geniş bir şekilde işler. Böylece hem tutumun mâkuliyetini ve meşrûiyetini sorgulatır, hem de zaman içerisinde irade ve kişilikte ortaya çıkabilecek kalıcı sorunlara karşı bir bilinç geliştirir

Anahtar Kelimeler

Kelam, savunma, rasyonalizasyon, iman, akıl

Quranic Analysis Of Psychological Defense Mechanisms As An Effort to Rationalize Denial And Misbehavior

Öz

Due to its nature, man cannot contradict his/her mind and conscience for a long time. For this reason, they either change their attitude and behavior positively or changes their attitude and thoughts on the relevant subject. It makes it acceptable mentally and heartily. Thus, it gets rid of mental and emotional tension and attains a certain balance. In this process, man uses psychological defense mechanisms, such as rationalization, displacement, reflection, suppression, identification, and counter-reaction development. The most frequently used areas for these mechanisms are beliefs and behaviors. According to the Quran, human beings, who have been created in the most beautiful way and whose beliefs and good behaviors are coded in their nature, can choose denial or can do things that religion prohibits even if he/she is a believer. In order to get rid of the contradiction with their belief and conscience, they cling to defense mechanisms; Thus, makes the situation reasonable and legitimate for themselves. The Quran deals with this phenomenon, which is a kind of self-deception, widely in various contexts. Thus, it both questions the reasonableness and legitimacy of the attitude and develops a consciousness against permanent problems that may arise in the will and personality over time.

Anahtar Kelimeler

İslamic Theology-Kalam, defense, rationalization, faith, reason

Kaynakça

• Anlı, İrem. 2001. Eeg ve Ego Savunma Mekanizmaları Arasındaki İlişki. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi.
• Burger, Jerry M. 2006. Kişilik, 1. Baskı. Çev. İnan Deniz Erguvan Sarıoğlu. İstanbul: Kaknüs Yayıncılık.
• Cüceloğlu, Doğan. 2006. İnsan ve Davranışı. 15. Baskı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Demirci, Muhsin. 2000. Kur’an’ın Temel Konuları. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Eraslan Çapan, Bahtiyar. 2018. “Psikanaliz”, Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları, ed. Zeynep Karataş, Yasemin Yavuzer. 1. Baskı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Esed, Muhammed. Kur’an Mesajı: Meal Tefsir. Çeviren: Cahit Koytak, Ahmet Ertürk. 5. Baskı. İstanbul: İşaret Yayınları. 1999.
• Freud, Sigmund. 1998. Espriler ve Bilinçdışı ile İlişkileri. 3. Bsk. Çev. Emre Kapkın. İstanbul: Payel Yayınevi.
• Geçtan, Engin. 1997. Psikodinamik Psikiyatri ve Normal Dışı Davranışlar. 13. Baskı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• İsfehânî, Ragıp. 2012. Müfredat- Kuran Kavramları Sözlüğü. Terc.: Abdülbaki Güneş, Mehmet Yolcu. 3. Baskı. İstanbul: Çıra Yayınları.
• Karahan, T. Fikret; Sardoğan, Mehmet E. 2016. Psikolojik Danışma ve Psikoterapide Kuramlar. 4. Baskı. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Karaman, Hayrettin. vd. 2007. Kur’an-ı Kerim ve Açıklamalı Meali. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kılavuz, Ahmet Saim. 1985. Anahatlarıyla İslam Akaidi ve Kelama Giriş. 4. Baskı. İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Nancy, McWilliams. 2016. Psikanalitik Tanı: Klinik Süreç İçinde Kişilik Yapısını Anlamak. 5. Baskı. Çev. Erkan Kalem. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Râzi, Fahruddin. 2013. Tefsir-i Kebir-Mefâtihu’l-Gayb, 4. Baskı, Beyrut: Darül Kütüb el-İlmiyye Yayınevi.
• Özakkaş, Tahir. 2004. Bütüncül Psikoterapi. 2.Baskı. İstanbul: Litera Yayınları.
• Özdemir, Metin. 2013. İnkarcı Akımların Genel Bir Kritiği, Kötülük Problemi. Kelam El Kitabı. Editör: Şaban Ali Düzgün. 3. Baskı. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Öztürk, Orhan. 2016. Psikanaliz ve Psikoterapi. Ankara: Psikiyatri Derneği Yayınları