Hıristiyan Teslisinin Pagan Kökleri

Yıl 2020, Sayı: 13, 131 - 152, 30.06.2020

Mehmet Zafer İnanlar

Öz

Günümüzde Hıristiyanlık, yeryüzündeki en yaygın din konumundadır. Bu dine müntesip olanların oranı, dünya nüfusunun yaklaşık üçte birine tekabül etmektedir. Özellikle son iki asırda dünyayı şekillendiren hâkim kültürün Hıristiyanlık olduğu yadsınamaz bir gerçektir. Dolayısıyla bilimsel, sanatsal, askeri, kültürel ve teknolojik üstünlüğün sağladığı hâkimiyet sayesinde pek çok insan,
bu dinin inanırı haline gelmiştir. Kendilerini tek tanrıcı/monoteist kabul eden Hıristiyanların mevcut dinlerdekinden farklı en temel inanç esası ise teslistir. Teslis Baba, Oğul ve Kutsal Ruh olarak ifade edilen Tanrı’nın üçlü birliğini tanımlayan karmaşık bir inanç sistemidir. Teslis, her ne kadar müntesiplerince tanrısal özellik taşıyan farklı unsurların üçlü birliği diye tarif edilse de din bilim açısından bu birlik, tam bir monoteizm kabul edilmeyip üç unsurlu bir ilahlık anlayışı yani şirk olarak nitelendirilir. Peki, İbrahimî geleneğin devamı ve dünyada en çok müntesibi olan bir din nasıl tevhid dışı/pagan olmakla itham edilebilmektedir? Hıristiyanlığın bu en temel akidesi tamamen özgün bir kökene mi sahiptir yoksa Mezopotamya, Mısır, Hindistan ve Levant’ta eskiden beri örneklerine rastlanan bilindik bir inanç öğesi midir? Bu sorunun cevap bulması son derece önem arz etmektedir. Çalışmamızda, doğuşundan beri milyarlarca insanı etkileyen Hıristiyanlığın ve aynı zamanda inanç tarihinin belki de en fazla tartışma yaratan konularından birisi olan teslis mercek altına alınacaktır. Teslisin antik dünyanın pek çok medeniyetince bilinen bir inanç biçimi olup Hıristiyanlığı da etkilediği hipotezi temel çıkış noktasıdır. Bu bağlamda pagan kültürlerdeki inançlarla Hıristiyan teslisinin benzerliklerine dair örnekler verilecek ve uknumların tarihi süreç boyunca paradigmatik değişimlerine işaret edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Christianity, Trinity, Jesus, Father, Son, Holy Spirit, Pagan

Pagan Roots of Christian Trinity

Öz

Today, Christianity is the most common religion on earth. The proportion of those who follow this religion corresponds to about a third of the world's population. It is an undeniable fact that the dominant culture that has shaped the world especially in the last two centuries is Christianity. Therefore, many people have become the believers of this religion thanks to the domination of
scientific, artistic, militaristic, cultural and technological superiority.. Trinity is the most basic belief of Christianity that separates it from the other existing religions. Trinity is a complex belief system that defines the tripartite unity of God, expressed as Father, Son, and Holy Spirit. Although the Trinity is described by its followers as a triple union of different elements that have a divine characteristic, this union, in terms of religion science, is not considered a complete monoteism, but is considered a three-factor divinity, namely to attribute a partner to God. So, how can a religion, which is the continuation of the Abrahamic tradition and the most practiced in the world, be accused of being pagan? Does this most essential creed of Christianity have a completely original source, or is it a familiar belief element that has been found in Mesopotamia, Egypt, India and Levant for a long time? It is extremely important for this question to be answered. In our study, the trinity, which is one of the most controversial subjects of Christianity and belief history that has influenced billions of people since its birth, will be examined. The hypothesis that trinity is a form of belief known to many civilizations of the ancient world, and that it also affects Christianity, is the main starting point. In this context, examples of the similarities between the beliefs in pagan cultures and the Christian trinitiy will be given and the paradigmatic changes of the attributes throughout the historical process will be pointed out.

Anahtar Kelimeler

Christianity, Trinity, Jesus, Father, Son, Holy Spirit, Pagan

Kaynakça

• Akalın, Kürşat Haldun, “Mitlerin Yaşamamış İnsan-Tanrılarından İncillerdeki Tek Tanrı-İnsanı Sembolik İsa’ya Geçiş”, Iğdır Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 7, Nisan 2016: 171-223.
• Atasağun, Galip, İlâhî Dinlerde (Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslâm’da) Dinî Semboller, Konya: Sebat Ofset Matbaacılık, 2002.
• Atâurahîm, Muhammed, Bir İslâm Peygamberi Hz. İsa, çev. Kürşat Demirci, İstanbul: İnsan Yayınları, 1985.
• Ayata, Eshat, Zerdüşt Avesta Bölümler, İstanbul: Kora Yayın, birinci basım, 1988.
• Aydın, Mahmut, Îsâ Tanrı mı? İnsan mı? Dinler Arası Diyalog Bağlamında İsa-Mesih’in Konumu Sorunu, İstanbul: İz Yayıncılık, 2002.
• Aydın, Mehmet “Konsillerin Hıristiyanlıktaki Yeri ve Önemi”, Dinler Tarihi Araştırmaları-III (Hıristiyanlık, Dünü, Bugünü ve Geleceği), Ankara: Dinler Tarihi Derneği Yayınları, 2002.
• Aydın, Mehmet, Dinler Tarihine Giriş, Konya: Din Bilimleri Yayınları, 2002.
• Aydın, Mehmet, Hristiyan Genel Konsilleri ve II. Vatikan Konsili, Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları, 1991.
• Bellitto, Christopher M., The General Councils, New York: Paulist Press, 2002.
• Budge, E.A.Wallis, Osiris and the Egyptian Resurrection, London : Philip Lee Warner, New York:G.P.Putnam’s Sons, 1911.
• Dictionary of Religion and Ethics, Ed. Shailer Mathews, New York: The Macmillan Company, 1923.
• Dinler Tarihi Ansiklopedisi (I-III), ed.Hilmi Yavuz, İstanbul: Gelişim Yayınları, ty.
• Doane, T. W., Bible Myths and Their Parallels in Other Religions, New York: The Truth Seeker Co., Seventh Edition, 1910.
• Ebu Zehre, Muhammed, Hristiyanlık Üzerine Konferanslar, çev. Akif Nuri, İstanbul: Fikir Yayınları, Birinci basım, 1978.
• Gündüz Şinasi, “Pavlus’un Hıristiyan Geleneğindeki Merkeziliği/Belirleyiciliği”, Dinler Tarihi Araştırmaları-III (Hıristiyanlık, Dünü, Bugünü ve Geleceği), Ankara: Dinler Tarihi Derneği Yayınları, 2002.
• Gündüz, Şinasi, Hıristiyanlık, İstanbul: İSAM Yayınları, 2006.
• Gündüz, Şinasi, Pavlus Hıristiyanlığın Mimarı, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2004.
• İslamiyet-Hıristiyanlık Kavramları Sözlüğü (İHKS), ed. Mualla Selçuk, vd.), Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınevi, 1. Basım, 2013.
• Kelly, John Norman Davidson, Early Christian Doctrines, New York: Harper-Colling Publishers, 1978.
• Kuzgun, Şaban, Dört İncil Farklılıkları ve Çelişkileri, Ankara: Ertem Matbaa Ltd. Şti., İkinci baskı, 1996.
• Madrigal, Carlos, Üç Tanrı mı? Tek Tanrı mı? Hıristiyanların Üçlü Birlik İnancının İncelenmesi, Bütün Dünya Kitaplığı, 2002.
• Michel, Thomas, Hıristiyan Tanrı Bilimine Giriş, İstanbul: Ohan Basımevi, 1992.
• Olender, Maurice, Cennetin Dilleri, çev. Nevzat Yılmaz, Ankara: Dost Kitabevi, 1998.
• Pfleiderer, Otto, The Early Christian Conception of Christ, New York and London: G.P. Putnam’s Sons-Williams and Norgate, 1905.
• Ribard, André, İnsanlığın Tarihi, çev. Erdoğan Başar (Berktay), Şiar Yalçın, Halil Berktay, İstanbul: Say Kitap Pazarlama, ikinci baskı, 1983.
• Rousseau, Hervé, Dinler (Tarihî ve Sosyal İncelemeler), çev. Osman Pazarlı, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1970.
• Rubenstein, Richard E., İsa Nasıl Tanrı Oldu?, çev. Cem Demirkan, İstanbul: Gelenek Yayıncılık, İkinci basım, 2004.
• Sakioğlu, Mehmet, İncil’i Kim Yazdı?, İstanbul: Ozan Yayıncılık, İkinci baskı, 2004.
• Sarıkçıoğlu, Ekrem, Başlangıçtan Günümüze Dinler Tarihi, Isparta: Fakülte Kitabevi, 4. Basım, 2002.
• Sarıkçıoğlu, Ekrem, Din Fenomenolojisi, Isparta: SDÜ. Yayınları, 2002.
• Smith, W. Robertson, The Religion of the Semites, New York: Meridian Boks, 1957.
• Titcomb, Sarah Elizabeth, Aryan Sun-Myths The Origin of Religions, New York: Nims and Knight, 1889.
• Troll, Christian W., Müslümanlar Soruyor Hristiyanlar Cevaplıyor, çev. Robert Kaya, İstanbul: Ohan Matbaacılık, ty.
• Tümer, Günay, Hıristiyanlık’ta ve İslâm’da Hz.Meryem, Ankara: TDV Yayınları, 1996.
• Tümer, Günay- Küçük, Abdurrahman, Dinler Tarihi, Ankara: Ocak Yayınları, 1997.
• Weigall, Arthur, Hıristiyanlığımızdaki Putperestlik, ed. Mustafa Demir, İstanbul: Ozan Yayıncılık, 2002.